MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA
Yıl: 2020 Cilt: 13 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 669 - 712 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18403/emakalat.820896 İndeks Tarihi: 02-10-2021
MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA
Öz: Ebû Mutî‘ Mekhûl b. el-Fadl enNesefî’nin “Kitâbu’r-Redd ‘alâ ehli’l-bidâ‘ve’l-ehvâi’ḍ-ḍâlle” adlı eserinin Hanefîmakâlât geleneği içerisinde 73 fırkarivayetini esas alarak İslâm fırkalarının6x12+1=73’lük sistemle tasnife tâbitutulduğu en eski çalışmalardan biriolduğu söylenebilir. Nesefî’nin kullandığıbu tasnif sistemi, kendisinden sonrakipek çok müellifi özellikle de Hanefîmakâlât müelliflerini etkilemiştir. Ancakbu tasnif sistemini kullanan alimlerHanefîlerle sınırlı değildir. Nitekim Hadistaraftarları içerisinde değerlendirilebilecek olan Hanbelî alimi Ebü’l-Ferecİbnü’l-Cevzî de Telbîsü İblîs adlı eserininbir bölümünde 6x12+1=73 şeklindekisisteme dayanan bir tasnif kullanmıştırki bu tasnif; fırkaların isimlendirilmesi,alt fırkaların sıralanışı ve tanımlanmasıgibi pek çok yönden Nesefî’nin tasnifinebenzemektedir. Bu bakımdançalışmamızda iki eserde yer alantasnifler ve fırkalar, eserlerin bütünü dedikkate alınarak mukayese edilip aradaki benzerlik ve farklılıklar, kimi Hanefîve Hadis Taraftarları makâlât eserleri degöz önünde bulundurulmak suretiyleortaya koyulmaya çalışılacak-tır.
Anahtar Kelime: A Study On The Similarities In The Literature Of Sects History
Öz: The work of Abû Mutî‘ Makḥûl ibn Faḍl al Nasafi, “Kitâb al-Radd ‘alâ ahl al-bida‘ wa-al-ahwâ al-ḍalla” can be said to be one of the oldest works in the Hanafi maqalat tradition in which Islamic sects are classified with the system of 6x12+1=73 based on the 73 sects narrative. This classification system used by Nasafi has influenced many authors after him, especially the Hanafi maqalat authors. However, the scholars using this system are not limited to the Hanafis. Hanbali scholar Abu’l Farac Ibn al Jawzi, who can be considered among Hadith Supporters, also uses a classification based on the 6x12+1=73 system in a part of his work called Talbis Iblis, and this classification is similar to the classification of Nasafi in many ways such as naming the sects, as well as ordering and defining the sub-sects. In this study, the classifications and sects in the two works will be compared by paying attention to the whole of the texts, and the similarities and differences between them will be tried to be revealed by taking some Hanafi and Hadith Supporters’ maqalat works into account.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acar, Hasan. Ebû Muti‘ Mekhûl en-Nesefî’nin Kitâbu’r Redd ‘Ale’lEhvâ ve’lBidâ‘ İsimli Eserinde Mezhepleri Tasnifi ve Mürciî Makalat Geleneği İçerisindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
- Bâbânî, İsmâîl b. Muhammed b. Mîr Selîm el-Bağdâdî. Hediyyetü’l-‘Arifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannıfîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1951.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed. el-Fark beyne’l Fırak. Thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetü İbni Sînâ, t.y.
- Brockelmann, Carl. Târîhu’l Edebi’l Arabî. Trc. Abdulhalîm enNeccâr. Kahire: Dâru’l Me‘arif, t.y. Durguti, Abdylkader . “Muhammed b. Kerrâm ve Taraftarlarına Ait Eserlerin Genel Bir Tahlili”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 12/1 ( 2019): 112-146.
- Ebû Temmâm el-İsmâ‘ilî el-Hârezmî. Bâbü’ş-Şeytân. Thk. Wilferd Madelung - Paul e.Walker. Boston: y.y. 1998.
- Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, t.y.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. “Burdur Kütüphanesi’nde Bulunan Bir Risale ‘Tezkiretü’l-Mezâhib”. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1975.
- Gîlânî, Abdülkâdir b. Mûsâ b. Abdillaâh Ebû Muhammed. elGunye li Tâlibî Tarîkati’l-Hakk Azze ve Celle. Thk. Ebû Abdirrahmân Salâh b. Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1997.
- Gömbeyaz, Kadir. İslam Literatüründe İtikâdî Fırka Tasnifleri. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2015.
- ‘Irâkî, Ebû Muhammed ‘Osman b. ‘Abdillâh b. Hasan el-Hanefî. El-Fıraku’l-Müfterika beyne Ehli’z-Zeyğ ve’z-Zendeka. Thk. Yaşar Kutluay. Ankara: Nur Matbaası, 1961.
- İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahman b. ‘Ali. el-Mevdû‘ât. Thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: Mektebetü’s-Selefiye, 1966.
- İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahman b. ‘Ali. Kitâbu Telbîsi İblîs. Thk. Ahmed b. Osman el-Mezîd, Riyad: Dâru’l-Vatan li’n Neşr, 2002.
- İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahman b. ‘Ali. el-Münteka’n-Nefîs min Telbîsî İblîs. Thk. Ali Hasan Ali Abdulhamîd, t.y.
- İbnü’l Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahman b. ‘Ali. Menâkıbü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, t.y.
- İbnü’l Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahman b. ‘Ali. Def’u şübheti’tteşbih. Thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Meketebetü’l-Ezheriyye, t.y.
- İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zamân. Thk. İhsân ‘Abbâs, Dâru’s-Sadr, Beyrut t.y.
- İnal, İbrahim Hakkı. “Mezhepler Tarihi Literatüründe Öteki Algısı: Mürcie Örneği”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/1 (2014):223-235.
- Karadaş, Cafer. “Kerramiyye ve İtikadı”. Kelam Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2007):41-62.
- Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-Müellifîn: Terâcimü musannifi’lkütübi’l-‘Arabiyye. Beyrut t.y.
- Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkâdir b. Muhammed b. Muhammed. el-Cevâhirü’l-mudiyye fî tabakati’l Hanefiyye. Thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: 1979.
- Kutlu, Sönmez. Selefiliğin Fikrî Arka Planı “İslâm Düşüncesinde İlk Gelenekçiler”. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
- Malatî, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed. et-Tenbîh ve’r-Red ‘alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida‘. Thk. Muhammed Zâhid b. Hasan elKevserî. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1968.
- Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed. Beyânü’l-mezâhib. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, 37353 080/MEC.R.
- Nesefî, Ebû Mutî‘ Mekhûl b. Fazl. Kitâbu’r-Redd ‘alâ Ehli’l Bidâ‘ ve’l Ehvâi’d-Dâlle. Thk. Seyyid Bahçıvan. Konya: Hikmet Yayınevi, 2013.
- Nesefî, Ebû Mutî‘ Mekhûl b. Fazl. “Le Kitâb al-Radd ‘alâ l-Bida‘ d’Abû Mutî‘ Makhûl al-Nasafî”. Thk. Marie Bernard, Annales Islamologiques, C.16 (1980): 39-126.
- Râzî, Muhammed b.Ömer b. Hüseyin Fahrüddîn. İ‘tikâdâtü fırâki’l-müslimîn ve’l-müşrikîn. Thk. Ali Sâmî en-Neşşâr. Beyrut: y.y. 1982.
- Seksekî, Ebû’l Fadl ‘Abbas b. Mansûr el-Hanbelî. el-Burhân fi Ma‘rifeti ‘Akâidi Ehli’l-Edyân. Thk. Bessâm Ali el-Âmûş. Ürdün: Mektebetü’l Menâr, 1996.
- Sürmeli, Zeynep ALİMOĞLU. Ehl-i Sünnet’in Kerrâmiyye Eleştirisi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2018.
- Sürmeli, Zeynep ALİMOĞLU. “Sünnî Makâlât Eserlerinde Kerrâmiyye’nin tasnifi Mesekelesi”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 12/2 (2019): 403-440.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed Abdilkerîm. el-Milel ve’n-Nihâl. Thk. ‘Abdülazîz Muhammed Vekîl. Kahire: t.y.
- Tan, Muzaffer. “Hanefî-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Mezheplerin Tasnifi Meselesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 49/2 (2008): 121-152.
- Yemenî, Ebû Muhammed. ‘Akâidu’s-Selâse ve Seb‘in Fırka. Thk. Ahmed b. Atıyye el-Ğâmidî. Medine: 1993.
- Zehebî, el-İmam Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
- Zehebî, el-İmam Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiretü’l-Huffâz. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
| APA | öztürk a, SÜRMELİ Z (2020). MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. , 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| Chicago | öztürk aysel,SÜRMELİ Zeynep ALİMOĞLU MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. (2020): 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| MLA | öztürk aysel,SÜRMELİ Zeynep ALİMOĞLU MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. , 2020, ss.669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| AMA | öztürk a,SÜRMELİ Z MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. . 2020; 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| Vancouver | öztürk a,SÜRMELİ Z MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. . 2020; 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| IEEE | öztürk a,SÜRMELİ Z "MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA." , ss.669 - 712, 2020. 10.18403/emakalat.820896 |
| ISNAD | öztürk, aysel - SÜRMELİ, Zeynep ALİMOĞLU. "MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA". (2020), 669-712. https://doi.org/10.18403/emakalat.820896 |
| APA | öztürk a, SÜRMELİ Z (2020). MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13(2), 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| Chicago | öztürk aysel,SÜRMELİ Zeynep ALİMOĞLU MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13, no.2 (2020): 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| MLA | öztürk aysel,SÜRMELİ Zeynep ALİMOĞLU MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, vol.13, no.2, 2020, ss.669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| AMA | öztürk a,SÜRMELİ Z MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(2): 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| Vancouver | öztürk a,SÜRMELİ Z MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(2): 669 - 712. 10.18403/emakalat.820896 |
| IEEE | öztürk a,SÜRMELİ Z "MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA." EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13, ss.669 - 712, 2020. 10.18403/emakalat.820896 |
| ISNAD | öztürk, aysel - SÜRMELİ, Zeynep ALİMOĞLU. "MEZHEPLER TARİHİ LİTERATÜRÜNDEKİ BENZERLİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA". EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13/2 (2020), 669-712. https://doi.org/10.18403/emakalat.820896 |
