Yıl: 2020 Cilt: 13 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 743 - 772 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18403/emakalat.819155 İndeks Tarihi: 02-10-2021

BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI

Öz:
Bahâ Saîd Bey (1882-1939) seçkinkişiliğiyle varlığını vatan ve milletineadayan millî kahramanlarımızdanbiridir. O, dönemin yönetimi tarafındanAnadolu’daki Alevî-Bektaşî zümrelerini,Tahtacı, Çepni ve Hardal Türkmenlerini,soy, dil, mezhep ve gelenekleriniyakından tetkîk etmek içingörevlendirilmiştir. Entellektüel birkişiliğe sahip olan Bahâ Saîd’in, uzun birçalışmasının sonucu AlevîlikBektaşîlikle ilgili araştırmaları, baştaTürk Yurdu mecmuası olmak üzereMuhibbân, Memleket ve Meslek gibigazete ve dergilerde neşredilmiştir. TürkYurdu’nda yayınlanan makaleleri,Türkiye’de Alevî zümreleri arasındabilimsel yöntemlerle yapılmış ve detaylıbilgiler veren saha araştırmalarındanoluşmaktadır. Bahâ Saîd’in alanaraştırmaları uzun bir dönemikapsamaktadır. Dolayısıyla araştırmasonunda aktardığı bilgiler oldukça önemarz etmektedir. Onun Alevîlik-Bektaşîlikve Nusayrîlik üzerine yaptığı buaraştırmalar Türkiye’de ilklerden olmasınedeniyle ayrı bir değere sahiptir. Buçalışmada, Bahâ Saîd’in Alevî-Bektaşî veNusayrî zümrelerine yönelik yaptığıaraştırmaları ve onun söz konusuzümreler hakkındaki düşüncelerinintespiti amaçlanmıştır. Bahâ Saîd, saha araştırmalarında Alevî-Bektaşî inancınınkökenleri ve âyinleri hakkında genelolarak bilgi vermiştir. Ayrıca buçalışmada, katılımcı gözlem ve mülakattekniklerini uygulayan Bahâ Saîd’in,Anadolu’daki başta Alevî ve Bektaşîlerolmak üzere diğer zümrelerin inanç vekültür sistemlerini incelediği ve onlardaeski Türk kültür izlerinin varlığını tespitettiği görülmüştür.
Anahtar Kelime:

Bahâ Saîd Bey’s Life, Works and His Studies on Anatolian Communities of Alevies, Bektashies and Nusayries

Öz:
Bahâ Saîd Bey (1882-1939) is one of our national heroes during the transition period from the Ottoman to the Republic and dedicated his existence to his country and nation with his distinguished personality. He was appointed by the administration of the period to closely examine the Alevi-Bektashi communities, Tahtaci, Chetmi and Hardal Turkmens in Anatolia in terms of their ancesters, languages, sects and traditions. Having an intellectual personality, Bahâ Saîd’s researches on Alevism Bektashism were published in newspapers and magazines such as Muhibbân, Memleket and Meslek, especially in the Türk Yurdu journal. His articles published in the Türk Yurdu journal are consist of field researches made by scientific methods and they supply detailed information. Bahâ Saîd’s field researches cover a long period. Therefore, the information given at the end of the researches is very important. His researches on the Alevi-Bektashi and Nusayriya have a special importance as they are the firsts in Turkey. In this study, it was aimed to determine Bahâ Saîd’s researches on Alevi Bektashi and Nusayriya communities and his thoughts on these communities. Bahâ Saîd gave general information about the origins and rites of the AleviBektashi belief in his field researches. In addition, in this study, it was observed that Bahâ Saîd, who applied participatory observation and interview techniques, examined the belief and cultural systems of other communities in Anatolia, especially Alevis and Bektashis, and determined the presence of traces of ancient Turkish culture in them.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aras, Aydın. Oryantalistlerin Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmalarının Eleştirisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü, 2019.
  • Bahâ Saîd. Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreleri. (Girişi yazan ve yayına hazırlayan: İsmail Görkem), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 2000.
  • Bahâ Saîd. “Anadolu’da Alevî Zümreleri: Tahtacı, Çepni, Hardal Türkmenleri Yahut Yan Batır Süreği”. Türk Yurdu, 4/24 (Kanun-i Evvel 1926), 481-492.
  • Bahâ Saîd. “Anadolu’da Gizli Mabetlerden: Nusayrîler ve Esrar-ı Mezhebiyeleri”. Türk Yurdu, 5/25 (Kanun-i Sani 1927): 6-27.
  • Bahâ Saîd. “Anadolu’da İctimâî Zümreler ve Anadolu İctimâiyatı”. Millî Talîm ve Terbiye Mecmuası, 5 (Ağustos 1334/1918): 18-32.
  • Bahâ Saîd. “Bektaşiler-I”. Türk Yurdu, 5/26 (Şubat 1927): 128- 150.
  • Bahâ Saîd. “Bektaşiler-II”. Türk Yurdu, 5/27 (Mart 1927): 196- 216.
  • Bahâ Saîd. “Bektaşiler-III”. Türk Yurdu, 5/28 (Nisan 1927): 305- 341.
  • Bahâ Saîd. “Ehl-i Hak ve Atam Gök Anam, Yer”. Muhibbân, 3/5 (1 Mayıs 1335): 2-3.
  • Bahâ Saîd. “Sûfiyân Süreği: Kızılbaş Meydanı Düşkünlük”. Türk Yurdu, 4/23 (Teşrin-i Sanî 1926): 404-421.
  • Bahâ Saîd. “Sûfiyân Süreği: Kızılbaş Meydanı”. Türk Yurdu, 4/22 (Teşrin-i Evvel 1926): 325-360.
  • Baha Saîd. “Tasavvuf ve Hür Mezhepler”. Muhibbân, 3/4 (30 Kanunusani 1335): 1-2.
  • Bahâ Saîd. “Türkiye’de Alevî Zümreleri: Tekke Alevîliği-İçtimaî Alevîlik”. Türk Yurdu, 4/21 (Eylül 1926): 193-210.
  • Birdoğan, Nejat. İttihat Terakki’nin Alevîlik-Bektaşîlik Araştırması (Bahâ Saîd Bey). İstanbul: Berfin Yayınları, 1999.
  • Erdoğan, Halide Özüdoğru. “Bahâ Saîd Bey”. Ahi Ansiklopedisi, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2016.
  • Görkem, İsmail. “Türk Folklor Araştırma Tarihinde Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti ve Bahâ Saîd Bey’in Yeri”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5/10 (7-9 Mayıs 1992): 39-56.
  • Kılıç, Ersin. Alevî-Bektaşîlerin Millî Mücadeledeki Rolü ve Atatürk ile İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2011.
  • Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevîlik Bektaşîlik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları 2. Baskı 1994.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
  • Öz, Baki. İttihat-Terakki ve Bektaşîler. İstanbul: Can Yayınları, 2004.
  • Şapolyo, Enver Behnan. Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Türkiye Yayınları, 1964.
  • Sarısır, Serdar. “Alevî-Bektaşî Zümreler Hakkında Yapılan İlk Araştırmalar”. IV. Uluslararası Alevîlik ve Bekraşîlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (18-20 Ekim 2018): 419-432.
  • Tevetoğlu, Fethi. “Millî Mücadele Kahramanlarından: Bahâ Saîd Bey”. (Biga: 1882-İstanbul 16 Ekim 1939), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 6/16 (Kasım 1989): 207-221.
  • Tevetoğlu, Fethi. “Türkçü Dergiler III”. Türk Kültürü, 26/299 (Mart 1988): 146-155.
  • Tevetoğlu, Fethi. Türkiye’de Sosyalist ve Kominist Faâliyetler (1910-1960). Ankara 1967.
  • Türkdoğan, Orhan. Alevî-Bektaşî Kimliği/Sosyo Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları 1995.
  • Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları, 3. Baskı, 1992.
  • Yeni Sabah. “Kahraman Bahâ Saîd Öldü”. Yeni Sabah Gazetesi 2/527, 19 İlk Teşrîn 1939. http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/kutuphane3/surely/ 03774_00527_1939M1019_197407. Pdf
APA ÇAM S (2020). BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. , 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
Chicago ÇAM SÜLEYMAN BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. (2020): 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
MLA ÇAM SÜLEYMAN BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. , 2020, ss.743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
AMA ÇAM S BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. . 2020; 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
Vancouver ÇAM S BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. . 2020; 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
IEEE ÇAM S "BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI." , ss.743 - 772, 2020. 10.18403/emakalat.819155
ISNAD ÇAM, SÜLEYMAN. "BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI". (2020), 743-772. https://doi.org/10.18403/emakalat.819155
APA ÇAM S (2020). BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13(2), 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
Chicago ÇAM SÜLEYMAN BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13, no.2 (2020): 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
MLA ÇAM SÜLEYMAN BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, vol.13, no.2, 2020, ss.743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
AMA ÇAM S BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(2): 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
Vancouver ÇAM S BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI. EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi. 2020; 13(2): 743 - 772. 10.18403/emakalat.819155
IEEE ÇAM S "BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI." EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 13, ss.743 - 772, 2020. 10.18403/emakalat.819155
ISNAD ÇAM, SÜLEYMAN. "BAHÂ SAÎD BEY’İN HAYATI, ESERLERİ VE ANADOLU’DAKİ ALEVÎ-BEKTAŞÎ-NUSAYRÎ ZÜMRELERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI". EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 13/2 (2020), 743-772. https://doi.org/10.18403/emakalat.819155