ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler
Yıl: 2020 Cilt: 61 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 315 - 369 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33227/auifd.699914 İndeks Tarihi: 05-10-2021
ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler
Öz: Burhānuddīn en-Nesefī (ö.687/1289) fıkıh, fıkıh usulü, mantık, kelam, tefsir gibi alanlarda eser vermiş çok yönlü bir alimdir. Fakat onu döneminin diğer alimlerden ayıranyönü, Ruknuddīn el-ʿAmīdī ile birlikte fıkıh usulü dışındaki eserlerde de ele alınmayabaşlanan ʿilm-i naẓar (ḫilāf/cedel) ile daha yoğun bir şekilde ilgilenmiş, bu alana ilişkinhem nicelik hem de nitelik bakımından önemli eserler yazmış olmasıdır. Onun el-Fuṣūlve Menşeʾu’n-Naẓar isimli eserleri yazıldığı dönemden itibaren ʿilm-i naẓarın en temelklasik metinleri haline gelmiş ve öğrencileri başta olmak üzere birçok müellif tarafındanüzerlerine şerḥ ve ḥāşiyeler kaleme alınmıştır. Yaptığımız araştırmalar sonucunca enNesefī’nin ʿilm-i naẓar ile ilişkili başka eserlerinin de bulunduğunu tespit ettik. Şimdiyekadar varlığından dahi haberdar olunmayan bu eserler, hem en-Nesefī özelinde ʿilm-inaẓar kitabiyatını zenginleştirecek hem de onun bu ilmin tekamülüne katkısının boyutlarının daha iyi anlaşılmasına imkan sağlayacaktır. Bu çalışmada tespit edebildiğimiz bueserler ele alınmış ve bunların en-Nesefī’ye aidiyeti tartışılmıştır.
Anahtar Kelime: Towards the Perfection of ʿIlm al-Naẓar: Burhān al-Dīn al-Nasafī’s (d.687/1289) Hitherto Unknown Works
Öz: Burhān al-Dīn al-Nasafī (d.687/1289) was a profilic scholar who wrote many works on fıqh, uṣūl al-fıqh, kalām, tafsīr, etc. What distinguishes him from his contemporary colleagues is his keen interest in ʿilm al-naẓar (the art of argumentation, ʿilm al-khilāf/jadal). Al-Nasafī’s fame and recognition in this art primarily depends on his influential and highly appreciated tracts al-Fuṣūl and Manshaʾ al-Naẓar. Yet al-Nasafī seems to have written many more works, some of which are still in manuscript form, on the theory of ʿilm al-naẓar and its practice in substantive law. This article introduces for the first time several hitherto unknown works by al-Nasafī and discusses their ascription to him. It argues that there is strong internal and external evidence to claim those titles as alNasafī’s. Identification of these new works of al-Nasafī’s will help recognize and appreciate his leading role in perfecting the the art of argumentation and disputation and will give us a chance to better understand the development of this highly neglected discipline.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahlwardt, Wilhelm. Verzeichnis der arabischen Handschriften. Berlin: A. Asher & Co., 1892.
- el-Çārperdī, Faḫruddīn Aḥmed b. Tācuddīn Ḥasen. Şerḥu’n-Nikāt. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi-III. Ahmet, no.A3371.
- Kātib Çelebi. Keşfu’ẓ-Ẓunūn ʿan Esāmī’l-Kutub ve’l-Funūn. Tah. Şerefettin Yaltkaya ve Rifat Bilge. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1941.
- el-Kefevī, Maḥmūd b. Suleymān. Ketāʾibu Aʿlāmi’l-Aḫyār min Fuḳahāʾi Mez̠hebi’nNuʿmāni’l-Muḫtār. Tah. Saffet Köse vd. İstanbul: İrşad Kitabevi, 2017.
- el-Kirmānī, ʿAbdurraḥīm b. Maḥmūd b. Muḥammed. Şerḥu’l-Fuṣūl. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi-III. Ahmet, no.A3371.
- Müellifi belirsiz. el-İstidlāl ʿalā ʿAşrati Mesāʾil Fiḳhiyye Yeteḍammenu Nuṣrate’şŞāfiʿiyye ʿalā’l-Ḥanefiyye. Süleymaniye Kütüphanesi-Ragıp Paşa, no.1455/1.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. et-Terācīḥ. Tah. Şerīfe bt. ʿAlī b. Suleymān el-Ḥūşānī. Mecelletu Cāmiʿati’l-Melik Suʿūd 19 (1428/2006), ss.889-959.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. Şerḥu’l-Fuṣūl fī ʿİlmi’l-Cedel. Tah. Şerīfe bt. ʿAlī b. Suleymān el-Ḥūşānī. Riyad: Cāmiʿatu’l-Melik Suʿūd, 1433.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. Şerḥu’n-Nikāti’l-Erbaʿīn. Süleymaniye Kütüphanesi-Carullah Efendi, no.2106/2.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. Menşeʾu’n-Naẓar. Burdur İl Halk Kütüphanesi, no.133/7; Süleymaniye Kütüphanesi-Reisülküttab, no.1203/2; Süleymaniye Kütüphanesi-Ayasofya, no.2566; Bursa İnebeyOrhan Gazi, no.778.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. Şerḥu Menşeʾi’n-Naẓar. Burdur İl Halk Kütüphanesi, no.133/7; Süleymaniye Kütüphanesi-Şehid Ali Paşa, no.2303/5; Beyazıt Kütüphanesi-Veliyyüddin Efendi, no.2855; Süleymaniye Kütüphanesi-Esad Efendi, no.3034.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. en-Nikātu’l-Erbaʿīn. Süleymaniye Kütüphanesi-Reisülküttab, no.1203/3; Süleymaniye Kütüphanesi-Laleli, no.2243/2; Süleymaniye Kütüphanesi-Ragıp Paşa, no.1297/2; Süleymaniye Kütüphanesi-Nuruosmaniye, no.1310 ve 1889.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. el-Fuṣūl. Burdur İl Halk Kütüphanesi, no.133/1; Süleymaniye Kütüphanesi-Şehid Ali Paşa, no.2303/4; Süleymaniye Kütüphanesi-Ayasofya, no.2468.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. Şerhu’l-Fuṣūl. Burdur İl Halk Kütüphanesi, no.133/2.
- en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed. et-Terācīḥ. Burdur İl Halk Kütüphanesi, no.133.
- [en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed]. [Büyük Terācīḥ]. Süleymaniye Kütüphanesi-Hasan Hüsnü Paşa, no.1229.
- [en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed]. Kitāb fī ʿİlmi’l-Cedel. Süleymaniye Kütüphanesi-Carullah Efendi, no.2106/3.
- [en-Nesefī, Burhānuddīn Muḥammed b. Muḥammed]. en-Nuketu’ḍ-Ḍarūriyye. Süleymaniye Kütüphanesi-Carullah Efendi, no.2106/1.
- Özen, Şükrü. “İlm-i Hilâf Yahut Fukaha Metoduna Göre Cedel Hakkında Klasik Bir Metin: Menşe’ü’n-Naẓar,” Makâlât 2 (1999), ss.176-180.
- Pehlivan, Necmettin ve Hadi Ensar Ceylan. “Ādābu’l-Baḥs̠ Devrimine Doğru Son Evrim: Burhānuddīn en-Nesefī’nin el-Fuṣūl’ü,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56:2 (2015), ss.1-75.
- Pehlivan, Necmettin ve Hadi Ensar Ceylan, “Şemsuddin Muhammed b. Eşref esSemerkandī el-Hüseynī et-Türkī’ye Ait İki Yeni Eser: Şerhu Menşe’i’n-Nazar ve Şerhu’n-Nikāt,” Nazariyat 6:1 (2020), ss.115-207.
- es-Semerḳandī, Şemsuddīn Muḥammed b. Eşraf. Şerḥu’l-Fuṣūl, Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, no.2715.
- es-Semerḳandī, Şemsuddīn Muḥammed b. Eşraf. Şerḥu’n-Nikāt. Süleymaniye Kütüphanesi-Reisülküttab, no.1203.
- Sinanoğlu, Mustafa. “Nesefî, Burhâneddin,” Diyanet İslam Ansikoopedisi (DİA), c.32, ss.565-567.
- ez̠-Z̠ehebī, Şemsuddīn Muḥammed b. Aḥmed. Tārīḫu’l-İslām ve Vefeyāti’l-Meşāhīr ve’l-Aʿlām. Tah. ʿUmer ʿAbdusselām Tedmurī. Beyrut: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī,1989.
| APA | Pehlivan N (2020). ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. , 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| Chicago | Pehlivan Necmettin ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. (2020): 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| MLA | Pehlivan Necmettin ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. , 2020, ss.315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| AMA | Pehlivan N ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. . 2020; 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| Vancouver | Pehlivan N ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. . 2020; 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| IEEE | Pehlivan N "ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler." , ss.315 - 369, 2020. 10.33227/auifd.699914 |
| ISNAD | Pehlivan, Necmettin. "ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler". (2020), 315-369. https://doi.org/10.33227/auifd.699914 |
| APA | Pehlivan N (2020). ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 61(2), 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| Chicago | Pehlivan Necmettin ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 61, no.2 (2020): 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| MLA | Pehlivan Necmettin ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.61, no.2, 2020, ss.315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| AMA | Pehlivan N ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 61(2): 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| Vancouver | Pehlivan N ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 61(2): 315 - 369. 10.33227/auifd.699914 |
| IEEE | Pehlivan N "ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler." Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 61, ss.315 - 369, 2020. 10.33227/auifd.699914 |
| ISNAD | Pehlivan, Necmettin. "ʿİlm-i Naẓarın Tekamülüne Doğru: Burhānuddīn en-Nesefī’ye (ö.687/1289) Ait Yeni Eserler". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 61/2 (2020), 315-369. https://doi.org/10.33227/auifd.699914 |
