Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.

Uçku, Reyhan; SOYER, Ata; ULUSEL, Banu

Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.

Banu ULUSEL, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Ata SOYER, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Reyhan UÇKU (Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Türk Geriatri Dergisi

26 5

Yıl: 2004 Cilt: 7 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 199 - 205 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.

Öz:

Yaşlılara yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinde, kapsamlı bir değerlendirme ile bağımlılık için risk faktörlerinin saptanması, bağımlılığın başlamasını önlemede temeldir. Yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde (GYE) bağımlılık durumunun ve bağımlılık için risk etmenlerinin saptanması amacıyla, Balçova 2 No’lu Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan 177 yaşlı birey, evlerinde yüz yüze görüşme yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma grubunun %58.8’i kadın, %63.3’ü evli, %49.7’si ilkokul mezunu, %96.0’sı sağlık güvencesine, %93.8’i düzenli gelire sahiptir. %21.5’i yalnız, %88.7’si apartman dairesinde yaşamaktadır. Temel günlük yaşam etkinliklerindeki bağımlılık durumu Barthel Indeksi ile değerlendirilmiştir ve bağımlılık, indekste yer alan etkinliklerden en az birini yardımsız yerine getirememe olarak tanımlanmıştır. Yaşlıların yaklaşık üçte biri temel GYE’nde bağımlıdır. En fazla bağımlılık, sırasıyla, mesane kontrolü, merdiven kullanma ve banyo yapmadadır; bu etkinliklerde kadınlar daha bağımlıdır. Diyabet, hipertansiyon, serebrovasküler olay öyküsü, kas-iskelet hastalıkları ve osteoporoz olanlarda bağımlılık riski artmıştır. Temel GYE’nde bağımlılık için, lojistik regresyon modeli ile geriye doğru eleme yöntemiyle saptanan risk etmenleri ileri yaş (75+), üç ve daha fazla sayıda süregen durum varlığı ve zaman oryantasyonunda kayıptır. Belirlenen risk etmenleri, ileriye yönelik çalışmaların sonuçlarıyla Uyumludur. İdrar inkontinansı bağımlılık tanımının belirleyicisidir. Yaşlılar, birinci basamak sağlık hizmetleri içinde risk etmenleri yönünden izlenmelidir. Sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler, bağımlılık oluşmamış erken yaştakilere ulaştırılmalı, bağımlı oldukları etkinliklere göre planlanmalıdır. Ülkemizde yaşlılarda bağımlılık için risk etmenleri belirlenmelidir.

Anahtar Kelime: Yaşlı Risk faktörleri Günlük yaşam etkinlikleri Yaygınlık

Konular: Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Sosyoloji Psikiyatri

Dependence in daily living activities among community dwelling elderly: Prevelance and risk factors

Öz:

Preventive health services for the elderly aims to preserve independent living and delay disability. Comprehensive geriatric assesment to determine risk factors for disability is fundamental for preventive interventions. This is a cross-sectional analytic study, completed on 177 community dwelling elderly, to determine prevelance and risk factors for disability in elderly. They were interviewed at their homes. Study group was 58.8% female, 63.3% married, 49.7% primary school graduates. 96.0% had health security, 93.8% had regular income 88.7% lived in apartments, 21.5% lived alone. The elderly were dependent mostly in bladder control, stair climbing and bathing, respectively, among the basic activities of daily living(ADL). Those having difficulty in performing at least one of the activities were described disable. The elderly having diabetes, hypertension, cerebrovascular event history, musculoskeletal diseases and osteoporosis had higher disability. Risk factors for disability in basic ADL, analysed by backward logistic regression models, are old age (75+), high comorbidity and loss of time orientation. Risk factors for disability determined by this study are concordant with the literature. Women are more disabled. Urinary incontinence is a determinant of disability. The community-dwelling elderly should be assessed focusing on risk factors for disability, by the primary care staff, in the homes of the elderly, in collaboration with other related professionals. Health services for the elderly should aim at the younger elderly before disability developes and should support activities they are unable to perform. Studies should be conducted in Turkey to specify the risk factors for dependence.

Anahtar Kelime: Activities of Daily Living Prevalence Aged Risk Factors

Konular: Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri Sosyoloji Psikiyatri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Stuck EA, Egger M, Hammer A, Minder CE, Beck JC. Home visits to prevent nursing home admission and functional decline in elderly people. JAMA 2002;287:1022-1028.
2. An evidence-based approach to assessing older people in primary care. London, UK: The Royal College of General Practitioners; Feb. 2002. Occasional Paper 82.
3. Chad Boult. Comprehensive geriatric assessment. In: Merck Manual of Geriatrics, Merck & Co., Inc. ;2000.
4. Kayıhan H, Uyanık M, Armutlu K, Soyuer F, Düger T, Bumin G. Multiple sklerozlu hastalarda dört günlük yaßam aktivitesi testinin karşılaştırılması. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2002; 11(1): 8-14.
5. Fleming KC, Evans JM, Weber DC, Chutka DS. Practical functional assessment of older persons: a primary care approach. Mayo Clinic Proceedings 1995; 70(9): 890.
6. Béland F, Zunzunegui MV. Predictors of functional status in older people living at home. Age and Ageing 1999;28:53.
7. Jiang J, Tang Z, Meng XJ, Fatatsuka M. Demographic determinants for change in activities of daily living: a cohort study of the elderly people living in Beijing. J Epidemiol 2002;12(3):280-6.
8. Cho CY, Alessi CA, Cho M, Aronow HU, Stuck AE, Rubenstein LZ, Beck JC. The association between chronic illness and functional change among participants in a comprehensive geriatric assessment program. J Am Geriatr Soc 1998; 46(6):677-82.
9. Stuck AE, Walthert JM, Nikolaus T, Bula CJ, Hohmann C, Beck JC. Risk factors for functional status decline in community-living elderly people: a systematic literature review. Soc Sci Med 1999;48(4):445-69.
10. Rantanen T, Penninx BW, Masaki K, Lintunen T, Foley D, Guralnik JM. Depressed mood and body mass index as predictors of muscle strength decline in old men. J Am Geriatr Soc 2000;48(6):613-7.
11. Birleßmiß Milletler Kalk�nma Program� �nsani Gelißme Raporu 2003-Türkiye göstergeleri. [ulaß�lma 15/04/2004] URL: http://www.un.org.tr/undp_tur/docs/HDR2003/hdr2003-turkey% 20indicators-tr.doc
12. T.C. Baßbakanl�k Devlet �statistik Enstitüsü. 2000 genel nüfus say ımı nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri,İzmir. Devlet istatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, Ağustos 2000.
13. Velkoff VA. Living arrangements and well-being of the older population: future research directions. United Nations Population Bulletin, 2001;42/43(Special Issue) [ulaß�lma 14/03/2004] URL: http://www.un.org/esa/population/publications/bulletin42_ 43/velkoff.pdf
14. Ateşkan Ü, Mas MR, Doruk H, Kutlu H. Yaşlı Türk populasyonunda üriner inkontinans: görülme sıklığı, muhtemel klinik tipleri ve birey açısından öneminin değerlendirilmesi. Geriatri 2000; 3 (2): 45-50.
15. Malloy TR, Halm DE, Torres JL, Susman JL. Common problems of the elderly In: Taylor R.B. , Family Medicine Principles and Practice, 4th Ed., 1994, Springer-Verlag New York Inc.
16. Cho CY, Alessi CA, Cho M, Aronow HU, Stuck AE, Rubenstein LZ, Beck JC. The association between chronic illness and functional change among participants in a comprehensive geriatric assessment program. J Am Geriatr Soc 1998;46(6):677-82.
17. Department of Trade and Industry (UK). Falls on stairs in the home involving older people. [ulaßma 13/08/2003] http://www.dti.gov.uk/homesafetynetwork/pdffalls/stats2.pdf
18. Bilir N, Aslan D, Güngör N, A¤aç M, S�dd�qui Z, Uluç F, Ülger Z, Yılmaz Ö. Ankara'da Altındağ Sağlık Ocağı bölgesi Sakarya Mahallesi inde yaşayan 65 yaş üzeri kişilerin bazı sağlık ve sosyal durumlar ının saptanması. Geriatri 2002; 5(3): 97-102.
19. Jagger C, Arthur AJ, Spiers NA, Clarke M. Patterns of onset of disability in activities of daily living with age. J Am Geriatr Soc 2001;49: 404-409.
20. Uçku R, Ergin S, Erbay P. Yaßl�larda fiziksel fonksiyonlar hızla de- ğişiyor. Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı Dergisi 1993; 3(1): 20-23.
21. Keskinoğlu P, Bilgiç N, Pıçakçıefe M, Uçku R. İzmir Çamdibi 1 Nolu sağlğk ocağı bölgesi yaşlılarında yetersizlik ve kronik hastal ık prevalansı. Geriatri 2003; 6 (1): 27-30.
22. Turhanoğlu AD, Saka G, Karabulut Z, Kılınç Ş, Ertem M. Diyarbak ır il merkezinde yaşayan 55 yaş ve üzeri bireylerde özürlülük ve kronik hastalık sıklığı. Geriatri 2000;3(4): 146-150.
23. Çivi S, Tanrıkulu MZ. Yaşlılarda bağmlılık ve fiziksel yetersizlik düzeyleri ile kronik hastalıkların prevalansını saptamaya yönelik epidemiyolojik çalışma. Geriatri 2000;3(3):85-90.
24. Uçku R. Yaşlıların mediko-sosyal sorunları üzerine bir inceleme. Uzmanlık Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlı- ğı Anabilim Dalı, İzmir 1987.
25. Manton KG, Land KC. Multidimentional disability/mortality trajectories at ages 65 and over: the impact of state dependence. Social Indicators Research 2000; 51(2):193-221.
26. Joshi K, Kumar R, Avasthi A. Morbidity profile and its relationship with disability and psychological distress among elderly people in Northern India. International Journal of Epidemiology 2003;32:978-987.
27. Manton KG. A longitudinal study of functional change and mortality in the United States. J Gerontol Soc Sci. 1988;43(5):S153-61.
28. Konno K, Katsumata Y, Arai A, Tamashiro H. Functional status and active life expectancy among senior citizens in a small town in Japan. Archives of Gerontology and Geriatrics 2004 Mar;38(2):153-66.
29. Gill TM , Robison JT, Tinetti ME. Predictors of recovery in activities of daily living among disabled older persons living in the community. Journal of General Internal Medicine 1997; 12 (12): 757- 62.
30. Karabudak R. Nöroloji İçinde: Y.Gökçe Kutsal (Eds). Geriatri 2. Hekimler YayIn BirliĞi, Ankara 1997.
31. St John PD, Montgomery PR, Kristjansson B, McDowell I. Cognitive scores, even within the normal range, predict death and institutionalization. Age and Ageing 2002; 31: 373-378.
32. Gill TM, Williams CS, Richardson ED, Berkman LF, Tinetti ME.. A predictive model for ADL dependence in community-living older adults based on a reduced set of cognitive status items. J Am Geriatr Soc. 1997 Apr;45(4):441-5.
33. Ulu¤ B. Psikiyatri. İçinde: Y.Gökçe Kutsal (Eds). Geriatri 2. Hekimler YayIn BirliĞi, Ankara 1997.
34. Turan Ertan. Geriatrik psikiyatride en sIk karşılaşılan sorunlar ve temel yaklaşım ilkeleri. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi 1998; 2 (4): 149-153.
35. Şahin EM, Yalçın M. Huzurevinde veya kendi evlerinde yaşayan yaşlılarda depresyon sıklıklarının karşılaştırılması. Geriatri 2003; 6(1):10-13.
36. Uçku R, Küey L . Yaşlılarda depresyon epidemiyolojisi. Nöropsikiyatri Arşivi 1992; 29(1): 15-20.
37. Pomeroy IM, Clark CR, Philp I. The effectiveness of very short scales for depression screening in elderly medical patients. Int J Geriatr Psychiatry 2001; 16: 321-326.
38. D'Ath P, Katona P, Mullan E, Evans S, Katona C. Screening, detection and management of depression in elderly primary care attenders. I: The acceptability and performance of the 15 item Geriatric Depression Scale (GDS15) and the development of short versions, Fam Pract. 1994;11(3):260-6.
39. Quantifying selected major risks to health In: The World Health Report 2002. World Health Organization. [ ulaß�lma 25/09/2003] URL: HYPERLINK �http://www.who.int/whr/2002/chapter4/ en/index1.html

APA	ULUSEL B, SOYER A, Uçku R (2004). Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. , 199 - 205.
Chicago	ULUSEL Banu,SOYER Ata,Uçku Reyhan Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. (2004): 199 - 205.
MLA	ULUSEL Banu,SOYER Ata,Uçku Reyhan Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. , 2004, ss.199 - 205.
AMA	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. . 2004; 199 - 205.
Vancouver	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. . 2004; 199 - 205.
IEEE	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R "Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.." , ss.199 - 205, 2004.
ISNAD	ULUSEL, Banu vd. "Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.". (2004), 199-205.

APA	ULUSEL B, SOYER A, Uçku R (2004). Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. Türk Geriatri Dergisi, 7(4), 199 - 205.
Chicago	ULUSEL Banu,SOYER Ata,Uçku Reyhan Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. Türk Geriatri Dergisi 7, no.4 (2004): 199 - 205.
MLA	ULUSEL Banu,SOYER Ata,Uçku Reyhan Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. Türk Geriatri Dergisi, vol.7, no.4, 2004, ss.199 - 205.
AMA	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. Türk Geriatri Dergisi. 2004; 7(4): 199 - 205.
Vancouver	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.. Türk Geriatri Dergisi. 2004; 7(4): 199 - 205.
IEEE	ULUSEL B,SOYER A,Uçku R "Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.." Türk Geriatri Dergisi, 7, ss.199 - 205, 2004.
ISNAD	ULUSEL, Banu vd. "Toplum içinde yaşayan yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde bağımlılık düzeyi ve etkileyen risk etmenleri.". Türk Geriatri Dergisi 7/4 (2004), 199-205.