Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik
Yıl: 2021 Cilt: 18 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 97 - 119 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17131/milel.927116 İndeks Tarihi: 28-10-2021
Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik
Öz: Bu çalışma, Buharalı Hanefî ve Mâtürîdî âlimi olan Nûreddîn esSâbûnî’nin (ö. 580/1184), el-Kifâye ve onun özeti mahiyetinde el-Bidâyeadlı eserlerinden istifade edilerek oluşturulmuştur. Çalışmanın odaknoktasını, insanın eylemlerini gerçekleştirirken özgür ve sorumlu olduğudüşüncesi oluşturmaktadır. Çalışmada dolaylı olarak cevabı aranan soru iseşer/çirkin olarak bilinen eylemlerin failinin kim olduğudur. Mu‘tezile,insanın eylemlerini yaparken özgür ve sorumlu olduğunu göstermekamacıyla onu fiillerinin yaratıcısı kabul etmiştir. Dolayısıyla onlara göreşerrin yaratıcısı da insan olmaktadır. Ehl-i sünnet, hayrın da şerrin deyaratıcısının Allah olduğunu söyleyerek buna karşı çıkmıştır. Genel SünnîMâtürîdî çizgiyi takip eden Sâbûnî, yaratmayı (halk) Allah’a kesbi deinsana atfederek, bir yandan insanın eylemlerinde asla Allah’tan müstağnikalamayacağını, diğer yandan da özgür ve sorumlu olduğunutemellendirmeye çalışmıştır. O, Eş’arîyye’den farklı olarak söz konusukesbin hakiki fiil niteliğinde olduğunu belirtmiştir. Sâbûnî söz konusutemellendirmeyi gerçekleştirmek üzere, insana kesbini gerçekleştirirkengerekli olan kudretin özelliklerinden hareket etmiş ve kudretin fille beraberolması, süreksiz/devamsız olması ve iki zıt şeye elverişli olması gerektiğinibelirtmiştir.
Anahtar Kelime: Human Acts Regarding the Power-Act Relationship and Responsible Free Personality in the Opinion of Nuraddin as-Sabuni
Öz: This study has been developed with reference to the works al-Kifayah and its associated summary al-Bidayah written by Nuraddin as-Sabuni (d.580/1184), a scholar of Bukhara Hanafism and Maturidism. The postulate that human beings are free and responsible while performing their actions forms the focus of the study. The study indirectly seeks a possible answer to this question: who is the perpetrator of evil actions? Mu'tazila considers the human as the creator of his own acts to adduce that they are free and responsible while committing their acts. Thereby, in view of their opinion it is also the human who creates evil acts. Sunnah-followers opposed this assertion via the counterargument that Allah is the creator of both good and evil. Sabuni who abides by the inclination of general Sunnism and Maturidism, by referring creation (calling into being) to Allah and acquisition (kasb) to human, has attempted to form such a base articulating that, on one side, people can never be free from God in their actions, and, on the other side, they are also free and responsible in this regard. Differing from Ash‘ariyyah, he states that, the acquisition in question bears the essence of a real act. To actualize his argument in question, Sabuni infers from the features of the power that is required for the people during the actualization of their own acquisition, and he claims that the power must be together with the act, must be impermanent/discontinuous, and also be appropriate for the two opposing things.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Âmidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Mummed b. Ebî Alî Seyfüddîn. Ğâyetü’l-merâm fî ‘ilmi’l-Kelâm. Tahk. Hasan Mahmûd Abdüllatîf. Kâhire: el-Meclisü’lA‘lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1391/1971.
- Arslan, Hulusi. “Mutezilî Düşüncede İlahi Fiil İnsani Fiil Ayırımı ve Bu Ayırımın Temel Kriterleri”. Dinî Araştırmalar Dergisi 6 (2003): 55-73.
- Aydınlı, Osman. “Dırâr b. ‘Amr ve Mu‘tezile’nin Teşekkül Sürecindeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999): 661- 689.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî, elFark beyne’l-firak ve beyânu firketi’n-nâciyeti minhum. Beyrut: Dâru’lÂfâki’l-Cedîdeti, 1977.
- ______. Usûlü’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1401/ 1981.
- Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillah b. Yûsuf. Lüme‘u’l-edille fî kavâidi akâidi Ehl-i sünneti ve’l-cemâ‘e. Tahk. Fevkiye Huseyn Mahmûd. Kahire: el-Müessesetü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme, 1385/1965.
- Ebû Hanîfe, Nu’mân b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh. el-Fıkhu’l-ekber (İmâmı Azamın Beş Eseri içinde). Çev. Mustafa Öz. İstanbul: Kalem Yayıncılık, 19881.
- Eş’ârî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâil b. Ebî Bişr. el-Luma’ fî reddi ‘alâ ehl-i’z-zeyği ve’l-bida’. Tahk. Hamûde Ğarâbe. Kahire: Mecmeu’l-Buhûsui’lİslâmiyye, 1975.
- İbn Hacer el-‘Askalânî. Ebü’l -Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhamme. Lisânü’l-Mîzân. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî, 1406/1987.
- İbnü’l-Mürtedâ, Ahmed b. Yahyâ. Tabakâtü’l-Mu‘tezile ev el-münyetü ve’lemel. Tahk. Suvesineh Diflûd, Filzer. Beyrut: Matbaatü’lKâsûlîkiyye, 1380/1961.
- Îcî, Ebü’l-Fadl Adüddîn Abdurrahman b. Ahmed b. Abdilğaffâr. el-Mevâkıf fî ‘ilmi’l-Kelâm. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, ts.
- Karadaş, Cağfer. “İslam Düşüncesinde Değişim ve Süreklilik -teceddüd-i emsâl, halk-ı cedîd, istimrâr, hudûs-i dâim”. Usul İslam Araştırmaları 8/8 (2007): 7-22.
- ______. “Teceddüd-i Emsâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/239-241. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen İmâdüdîn Abdülcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî. Şerhu’l-usûli’l-hamse. Tahk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetü’l-vehbe, 1965.
- ______. Fadlu’l-i’tizâl ve tabakâtü’l-Mu’tezile ve mubâyenutuhum li sâiri’lmuhâlifîn. Tahk. Fuâd Seyyid. Tunus: Dâru’’t-Tunûsiyye, 1393/1974.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Kitâbü’ttevhîd. Tahk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Arûçi. 3. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
- Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed b. Mu’temid. Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. Tahk. Hüseyin Atay, Ş. Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
- Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed Hüseyn b. Abdilkerîm. Usûlü’d-dîn. Tahk. Hâniz Beyter Lins. Kahire, Dârü İhyâi Kütübi’lArabiyye, 1383/1963.
- Sâbûnî, Nûruddîn Ahmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr. el-Kifâye fi’l-hidâye. Tahk. Muhammed Aruçi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
- ______. el-Bidâye fî usûli’d-dîn (Mâtürîdîyye Akâidi). Çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
- Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’nnihal. Haz. Abdüllatîf Muhammed el-Abd. Kahire: Mektebetü’lEnclu’l-Mısriyye, 1977.
- Teftâzânî, Sa‘düddîn Mesûd b. Ömer eş-Şâfiî. Şerhu’l-Mekâsıd. İstanbul: Dârüs-Saâde, 1305.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İslam Kelâmında A’raz nazariyesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/6 (İstanbul 1993): 71-83.
- Yazıcıoğlu, Mustafa Sait. Mâtürîdî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
| APA | Şahinalp H (2021). Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. , 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| Chicago | Şahinalp Hacer Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. (2021): 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| MLA | Şahinalp Hacer Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. , 2021, ss.97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| AMA | Şahinalp H Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. . 2021; 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| Vancouver | Şahinalp H Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. . 2021; 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| IEEE | Şahinalp H "Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik." , ss.97 - 119, 2021. 10.17131/milel.927116 |
| ISNAD | Şahinalp, Hacer. "Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik". (2021), 97-119. https://doi.org/10.17131/milel.927116 |
| APA | Şahinalp H (2021). Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| Chicago | Şahinalp Hacer Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 18, no.1 (2021): 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| MLA | Şahinalp Hacer Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, vol.18, no.1, 2021, ss.97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| AMA | Şahinalp H Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 2021; 18(1): 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| Vancouver | Şahinalp H Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 2021; 18(1): 97 - 119. 10.17131/milel.927116 |
| IEEE | Şahinalp H "Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik." Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 18, ss.97 - 119, 2021. 10.17131/milel.927116 |
| ISNAD | Şahinalp, Hacer. "Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik". Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 18/1 (2021), 97-119. https://doi.org/10.17131/milel.927116 |
