Yıl: 2021 Cilt: 18 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 940 - 964 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33437/ksusbd.872541 İndeks Tarihi: 30-10-2021

Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme

Öz:
Türkiye’de kamu yönetimi eğitiminin tarihi kökenini, işlevsel anlamda, kamu yöneticilerinin yetiştirilmesinde önemli fonksiyonlar görmüş ve kadim bir eğitim kurumu olarak Enderun Mektebi’ne kadar gerilere götürmek mümkündür. Osmanlı’da Enderun Mektebi dört asır boyunca vezirlik makamından yeniçeri ağalığına birçok kademede devletin ihtiyaç duyduğu yöneticilerin yetiştirildiği bir saray ve yöneticilik okulu olarak köklü bir geleneği temsil etmektedir.Osmanlı’da yönetici sınıfın yetiştirildiği bir kurum olarak Enderun Mektebi’nde zamanının çok ilerisinde uygulamalı ve teorik formatta eğitimler verilmektedir. Enderun Mektebi, seçkin bir zümrenin eğitim aldığı, dar bir yönetici sınıfın bu şansı yakaladığı bir müessese olmaktan ziyade kabiliyetine göre çeşitli kesimden devşirme usulü ile toplanan çocukların eğitim gördüğü ve devlet hayatında önemli kademelere yükselme fırsatı elde ettiği örnek bir eğitim kurumudur. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren önemini kaybeden Enderun Mektebi bu fonksiyonunu Tanzimat’tan sonra Mekteb-i Mülkiye’ye bırakmıştır. Hukuken değil ancak fiili olarak Mekteb-i Mülkiye bu kültürü Cumhuriyet dönemine kadar taşımıştır. Fakat geleneksel yapıların yerini modern yapılara terk ettiği günümüzde ise devletin ihtiyaç duyduğu yönetici kadrolar, evrensel ilkelere göre oluşturulmuş olan üniversiteler aracılığı ile karşılanır hale gelmiştir. Tarihi süreç içerisinde Batı’nın örnek aldığı özgün bir eğitim kurumu olan Enderun’dan, Batı örnek alınarak oluşturulmuş eğitim anlayışına önemli bir değişim kendini hissettirmektedir.
Anahtar Kelime:

Enderun School As A Administratorship School That Trains Staff to Bureaucracy: An Institutional Evaluation

Öz:
Enderun School, which has a long history, is an important institution in the development of public administration in Turkey. Enderun School in the Ottoman Empire for four centuries, the state needed fromthe vizier to the janissary inmany levels has trained managers. Enderun School represents a long tradition as a school of administration. Enderun School is a secular education and administration school. Enderun School is a progressive school according to its age. In Enderun School, not only an elite group is educated, but children of all classes are taught according to their abilities. This is called the devshirme system. These children may rise to important levels of the state after their education. Enderun School, which lost its importance since the second half of the 19th century, was replaced by a civil school. Traditionally, although not legally, the Mülkiye School carried this culture until the Republican period. Today, the government education required by the state is provided by the universities established according to universal principles. Although Western countries have taken the Enderun School as an example in the past, the Mülkiye School which has replaced the Enderun School today has been taken from the West.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akarsu, F. (2004). Enderun: üstün yetenekliler için saray okulu. içinde R. Şirin, A. Kulaksızoğlu ve A. E. Bilgili (Eds.), Üstün Yetenekli Çocuklar, (ss. 97-101). Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Akgüner, T. (2009). Kamu personel yönetimi. Der Yayınları.
  • Akkutay, Ü. (2004). Osmanlı eğitim sisteminde Enderun Mektebi. içinde R. Şirin, A. Kulaksızoğlu ve A. E. Bilgili (Eds.), Üstün Yetenekli Çocuklar, (ss. 85-96). Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Arslan, E. (2020). Kadimden moderne Türkiye’de kamu yönetimi: Değişen anlayışlar değişmeyen arayışlar. Gazi Kitabevi.
  • Arslan, E., Gürses, F. ve Çiçek, A. (2019). Türkiye’de kamu yönetimi lisans eğitimi: öğrenci tercihinde etkili olan faktörler üzerine bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), 507-526.
  • Arnakis, G. G. (1963). The role of religion in the development of Balkan nationalism. in Charles and Barbara Jelavich (Eds.), The Balkans in Transition, (pp. 115-140). Cambrıdge Unıversıty Press.
  • Arslan, E. (2017). Osmanlı devletinde bürokratik yapıda değişim: bir güç odağı olarak bürokratik elitlerin yükselişi. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, 9(36), 60-70.
  • Avaner, T. Babaoğlu, C. (2020). İdari ve askeri bilginin teşkilatlanması: Enderun mektebinde yönetici eğitimi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İİBF Dergisi, 22/3, 805-826.
  • Berkes, N. (2003). Türkiye’de çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları.
  • Bilgin, K.U. (2015). TODAİE’nin kamu yönetimi eğitimindeki yeri ve önemi. içinde B. Parlak, M. Okçu ve E. Akman (Eds.), Kamu Yönetimi Eğitimi (ss. 327-338). Ekin Yayınevi.
  • Corlu, M.S., Burlbaw, L.M., Capraro, R.M., Corlu, M.A and Han, S. (2010). The Ottoman place school enderun and the man with multiple talent, Matrakçı Nasuh. Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, 4(1), 19-31.
  • Demirci, A. (2015). Enderun’dan Mülkiye’ye Osmanlı İmparatorluğu’nda mülki idarecinin eğitimi. içinde B. Parlak, M. Okçu ve E. Akman (Eds.), Kamu Yönetimi Eğitimi (ss. 77-111). Ekin Yayınevi.
  • Doğan, R. (1997). Osmanlı eğitim kurumları ve eğitimde ilk yenileşme hareketinin batılılaşma açısından tahlili. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 407-442.
  • Enç M. (2004a). Özel eğitimin tarihçesi. İçinde R. Şirin, A. Kulaksızoğlu ve A. E. Bilgili (Eds.), Üstün Yetenekli Çocuklar, (ss. 15-35). Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Enç, M. (2004b). Enderun. İçinde R. Şirin, A. Kulaksızoğlu ve A. E. Bilgili (Eds.), Üstün Yetenekli Çocuklar, (ss. 37-84). Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Eryılmaz, B. (2015). Kamu Yönetimi. Umuttepe Yayınları.
  • Görmez, K. (2015). Olgusal ve kuramsal boyutlarıyla kamu yönetimi eğitimi. İçinde B. Parlak, M. Okçu ve E. Akman (Eds.), Kamu Yönetimi Eğitimi (ss. 25-36). Ekin Yayınevi.
  • Güler, T. (2020). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de siyaset bürokrasi ilişkileri. İçinde Ş. Anbarlı Bozatay (Eds.), Türkiye’nin Toplumsal Yapısı Üzerine Yazılar, (ss. 159-182). Detay Yayıncılık.
  • Gündüz, M. (2016). Enderun eğitim mektebi ve Osmanlı’da üstün yeteneklilerin eğitimi. Eğitime Bakış, 12(37), 11-20.
  • Gürses, F. ve Arslan, E. (2019). Üniversitelerin değişen eğitim yaklaşımı ve kamu yönetimi eğitimine yanımalar: Türkiye’de kamu yönetimi eğitiminin mevcut durumu üzerine bir araştırma. İçinde H. H. Künüçen, X. Quliyeva ve Y. Seçgin (Eds.), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar, (ss. 277-297). Ekin Yayınevi.
  • Halaçoğlu, Y. (1991). XIV – XVII. yüzyıllarda Osmanlılarda devlet teşkilatı ve sosyal yapı. Türk Tarih Kurumu.
  • Halaçoğlu, Y. (2014). XIV – XVII. yüzyıllarda Osmanlılarda devlet teşkilatı ve sosyal yapı. Türk Tarih Kurumu.
  • Heper, M. (1974). Bürokratik yönetim geleneği.
  • Heper, M. (2006). Türkiye’de devlet geleneği. Doğu-Batı.
  • İnalcık, H. (2003). Osmanlı klasik çağı (1300-1600). (Çev. Ruşen Sezen), Yapı ve Kredi Yayınları.
  • İnalcık, H. (2008). Makaleler II. Doğu-Batı.
  • İnalcık, H. (2014). Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar- I. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Karamuk, G. (2000). Devşirmelerin hukuki durumları üzerine. İçinde O. Özel ve M. Öz (Eds.), Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar. (ss. 555-615). İmge Kitabevi Yayınları.
  • Kavak, N. (2017). Osmanlı bürokrasisinde görev almış Kırım kökenli devlet adamları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
  • Koçi Bey, (ty). Koçi Bey Risalesi. (Haz. Zuhuri Danışman), Devlet MEB Kitapları.
  • Köprülü, F. (1986). Bizans müesseselerinin Osmanlı müesseselerine tesiri. Ötüken.
  • Mardin, Ş. (1990). Türkiye’de toplum ve siyaset. (Der. Mümtazer Türköne, Tuncay Önder), İletişim Yayınları.
  • Mardin, Ş. (2005). Türk modernleşmesi: makaleler-4. İletişim Yayınları.
  • Mıhçıoğlo, C. (1988). Türkiye’de çağdaş kamu yönetiminin başlangıç yılları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
  • Oflaslı, A. ve Bilgin K. U. (2019). TODAİE-ENA örneğinde Türkiye’de üst düzey kamu yönetici eğitimi. 16. Uluslararası Kamu Yönetimi Formu Bildiriler Kitabı. 34-38.
  • Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı’yı yeniden keşfetmek. Timaş Yayınları.
  • Ortaylı, İ. (2012). Türkiye teşkilat ve idare tarihi. Cedit Neşriyat.
  • Önder, Ö. (2013). Türk bürokrasisi ve bürokratik elitizm. Otorite Yayınları.
  • Özdemir, H. (2001). Osmanlı devletinde bürokrasi. Okumuş Adam Yayınları.
  • Palmer, J.A.B. (2000). Yeniçerilerin kökeni. İçinde O. Özel ve M. Öz (Eds.), Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar. (ss. 475-516). İmge Kitabevi Yayınları.
  • Pustu, Y. (2007). Osmanlı-Türk devlet geleneğinde modernleştirici unsur olarak bürokratik elitler. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 197- 214.
  • Saylan, G. (2003). Kamu yönetimi disiplininde bunalım ve yeni açılımlar üzerine düşünceler. İçinde B. Aykaç, Ş. Durgun ve H. Yayman (Eds.), Türkiye’de Kamu Yönetimi, (ss. 573-593). Yargı Yayınevi.
  • Shaw S. J. (1963). The Ottoman view of The Balkans. in Charles and Barbara Jelavich (Eds.), The Balkans in Transition, (pp. 56-80). Cambrıdge Unıversıty Press.
  • Speros Vryonis, Jr. (2000). Selçuklu gulâmı ve Osmanlı devşirmesi. İçinde O. Özel ve M. Öz (Eds.), Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar. (ss. 517-554). İmge Kitabevi Yayınları.
  • Şengül, R. (2009). Kamu yönetiminde yüksek yöneticilerin yetiştirilmesinde okul modeli: Fransa’da ENA örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı, 24, 291-299.
  • Terzi, M.A (2012). Türk devlet geleneğinde bürokrasi ve memur. Sistem Ofset.
  • Timur, T. (1986). Osmanlı kimliği. Hil Yayın.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Osmanlı Devleti teşkilatından Kapıkulu Ocakları-1 Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1988b). Osmanlı tarihi. 1. Cilt. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1988a). Osmanlı tarihi. 2. Cilt. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Zengin, O. (2007). Türkiye’deki kamu yönetimi disiplininin ‘özgünlük’ ve ‘saflık’ sorunu. İçinde Ş. Aksoy ve Y. Üstüner (Eds.), Kamu Yönetimi: Yöntem ve Sorunlar, (ss. 77-96). Nobel Yayınları.
  • 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. T.C Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, https://www.mevzuat.gov.tr/ (15.12.2020).
  • 48 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. T.C Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, https://www.mevzuat.gov.tr/ (15.12.2020).
APA Arslan E (2021). Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. , 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
Chicago Arslan Erkan Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. (2021): 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
MLA Arslan Erkan Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. , 2021, ss.940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
AMA Arslan E Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. . 2021; 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
Vancouver Arslan E Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. . 2021; 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
IEEE Arslan E "Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme." , ss.940 - 964, 2021. 10.33437/ksusbd.872541
ISNAD Arslan, Erkan. "Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme". (2021), 940-964. https://doi.org/10.33437/ksusbd.872541
APA Arslan E (2021). Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
Chicago Arslan Erkan Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18, no.2 (2021): 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
MLA Arslan Erkan Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.18, no.2, 2021, ss.940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
AMA Arslan E Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 18(2): 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
Vancouver Arslan E Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 18(2): 940 - 964. 10.33437/ksusbd.872541
IEEE Arslan E "Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme." Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, ss.940 - 964, 2021. 10.33437/ksusbd.872541
ISNAD Arslan, Erkan. "Bürokrasiye Eleman Yetiştiren Yöneticilik Okulu Olarak Enderun Mektebi: Kurumsal Bir Değerlendirme". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/2 (2021), 940-964. https://doi.org/10.33437/ksusbd.872541