Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi

Hatice UYANIK, (Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, Türkiye)
Ayşe Nur MORKOÇ (Trakya Üniversitesi, Edirne, Türkiye)
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
8 3
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 45 Sayfa Aralığı: 160 - 181 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.52642/susbed.898759 İndeks Tarihi: 06-11-2021

Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi

Öz:
Lapis lazuli, ana bileşeni lazurit minerali, kalsit, pirit ve diğer silikatlarla birlikte birkaç farklı mineralin bileşiminden oluşan mavi renkli, yarı şeffaf-opak nitelikli bir taştır. Lapis lazuli, doğada çok kolay bulunan bir taş değildir. Bu taşın elde edildiği dünyadaki ana üretim alanları Güney Amerika, Baykal Gölü ve Afganistan’ın Bedahşan bölgesidir. Çalışma sahamızı oluşturan Mezopotamya coğrafyasında lapis lazuli kaynağı yoktur. Buna rağmen lapis lazulinin, Mezopotamya’da erken tarihlerden itibarentanındığı bilinmektedir. Tunç Çağı’na gelindiğinde ise Mezopotamya uygarlıklarınca özellikle de Sumerler tarafından beğenilen ve elde edilmek istenen bir taş olduğu görülmektedir. Mezopotamya uygarlıkları, bu taşı kendileri kullandıkları gibi onun Mısır ve Anadolu’ya taşınmasına da öncülük etmişlerdir.Bu çalışmanın amacı Mezopotamya coğrafyasında bulunmamasına rağmen ithalatı yapılan değerli taşlar arasında görülen lapis lazulinin, Tunç Çağı’nda Mezopotamya uygarlıklarınca hangi kaynaklardan temin edildiği, bölgeye nasıl ulaştığı, hangi alanlarda kullanım gördüğü ve bu taşa ne tür anlamlar yüklendiğini ortaya çıkarmaktır.
Anahtar Kelime:

The Supply, Use and Importance of Lapis Lazuli in Mesopotamia in the Bronze Age

Öz:
Lapis lazuli is a precious stone of generally blue color, translucent-opaque quality, which contains lazurite mineral and consistsof several different minerals together with calcite, pyrite and other silicates. Lapis lazuli is not an easily found stone in nature. Themain production areas in the world where lapis lazuli is obtained are South America, Lake Baikal and Bedahşan region ofAfghanistan. There is no source of lapis lazuli in Mesopotamia geography, which composes our study region. Despite this, it isknown that lapis lazuli has been known in Mesopotamia since early dates. When it comes to the Bronze Age, it is seen that it is astone that is liked and desired to be obtained by the Mesopotamian civilizations, especially by the Sumerians. Mesopotamiancivilizations used this stone themselves as well as pioneered its move to Egypt and Anatolia. This study aims to reveal from which sources the lapis lazuli, was obtained, which has been used since very early dates, how itreached the region, in which areas it was used, and what kind of meanings were attributed to this stone by Mesopotamiancivilizations in the Bronze Age, although it was not found in Mesopotamian geography.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ajango, K. M. (2010). New Thoughts On The Trade Of Lapıs Lazuli In The Ancient Near East C. 3000 – 2000 B.C. Submitted to the Faculty of The Archaeological Studies Program Department of Sociology and Archaeology. University of Wisconsin-La Crosse.
  • Archi, A. (2017). Lapis Lazuli and shells From Mari to Ebla. Ç. Maner & M.T. Horowitz(Ed.) Overturning Certainties in Near Eastern Archaeology. A Festchrift in Honor of K. Aslıhan Yener (pp. 34-47). Leiden: Brill.
  • Aston, B. (1994). Ancient Egyptian Stone Vessels. Materials and Forms. Heidelberg: Orientverlag.
  • Barret, E. C. (2007). Was Dust Their Food and Clay Their Bread? Grave Goods, the Mezopotamian Afterlife, and, the Liminal Role of Inanna/Isthar. JANER 7 (1), pp. 7-65.
  • Biga, G.M. (2014). Inherited Space – Third Millennium Political and Cultural Landscape, in: CancikKirschbaum, E., Brisch, N., Eidem, J. (Eds.), Constituent, Confederate, and Conquered Space: The Emergence of the Mittani State, (pp. 93-110.) Berlin- Boston: De Gruyter.
  • CAD (2010). The Assyrian Dictionary, Volume 20, U-W, R. D. Biggs, et al. (Ed.). Chicago: The Oriental Institute.
  • Casanova, M. (2000a). Le contrôle du lapis-lazuli des origine au début du IIe millénaire av. J.C. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02115695/document. pp.177-182.
  • Casanova, M. (2000b). Le lapis-lazuli de l’Asie centrale à la Syrie au Chalcolithique et à l’âge du Bronze: Traits Communs et particularités régionales, in: P. Matthiae, L. Peyronel & F. Pinnock (Ed.). Proceedings of the First International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. (pp. 171-184). Roma: Universita degli studi di Roma La Sapienza.
  • Casanova, M. (2001). Le lapis-lazuli, la pierre pre cieuse de l’Orient ancien. Dialogues D‟histoire Ancienne, 27, 2, pp. 149-170.
  • Casanova, M. (2008). Lapis Lazuli. J. Aruz, K. Benzel & M. Evans (Ed.). Beyond Babylon: Art, Trade and Diplomacy in the second Millenium BC. (pp. 68-70). New Haven and London: Yale University Press.
  • Cholidis, N., (2003). The Treasure of Ur From Mari. Joan Aruz, R. Wallenfels (Ed.). Art of the First Cities : The Third Millenium B.C. From the Mediterranean to the Indus. pp. 139-164, New Haven and London: Yale University Press.
  • Cooper, J. S. (2002). Reconstructing history from ancient inscriptions: The Lagash-Umma border conflict. Malibu: Undena Publications.
  • Crawfort, H. (2015). Sumer ve Sumerler. Ankara: Arkadaş Yayınları.
  • Çınardalı-Karaaslan, N. (2013). Arkeolojik ve Filolojik Veriler Işığında M.Ö. 2. Binde Frıt, Fayans ve Cam Malzeme Üzerine Bir Çalışma. Belleten, C. 77, S. 278, ss. 15-72.
  • Dilek, Y. (2019). Eski Mezopotamya Dini Ritüelleri ve Kullanılan Objeler. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
  • Duffin, C. J. (2014). The Pharmaceutical use of Lapis Lazuli in the Ancient East. British Society for the History of Pharmacy, 44 (4), pp. 84-87.
  • Durmuş, İ. (2018). Sumerlilerin Kökeni ve Kültürü. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5 (17 Ek Özel Sayı), ss. 177-200.
  • Eliade, M. (2020). Babil Simyası ve Kozmolojisi. Çev. M. Özcan. Ankara: Doğubatı Yayınları.
  • Farber, G. (1984). Another Old Babylonian Childbirth Incantation. Journal of Near Eastern Studies, 43 (4), pp. 311-316.
  • Goff, B. L. (1956). The Rôle of Amulets in Mesopotamian Ritual Texts. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 19 (1/2), pp. 1-39.
  • Grayson, A. K. (1996). Assyrian Rulers of the Early First Millenium BC II(858-745).The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods 3. Toronto: The University of Toronto Press.
  • Gries, H. (2019). Votive Objects from the Temple of Aššur at Aššur. J.E.Rossberger & E. Rossberger (Ed.). Ancient Near Eastern Temple Inventories in the Third and Second Millennia BCE: Integrating Archaeological, Textual, and Visual Sources. Proceedings of a con ference held at the LMU Centre for Advanced Studies, November 14–15, 2016. (pp. 139-149). Germany: PeWe-Verlag.
  • Günbattı, C. (2017). Kültepe-Kaniş. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
  • Herrmann, G. (1968). Lapis Lazuli: The Early Phases of Its Trade. Iraq, XXX(1), pp. 21-57. http://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/lapislazuli (Erişim tarihi 20.02.2020).
  • Huang, H.(2018). The Route of Lapis Lazuli: Lapis Lazuli Trade From Afghanistan to Egypt During Mid-Late Bronze Age. 4th Annual International Conference on Modern Education and Social Science. Advances in Social Science, Education and Humanities Research (ASSEHR), volume 183. pp. 391-399.
  • Kramer, S. N. (1999). Sumer Mitolojisi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Kramer, S. N. (2002). Sumerler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Langdon, S. (1923). Two Sumerian Hymns from Eridu and Nippur. The American Journal of Semitic Languages and Literatures 39, pp. 161-186.
  • Law, R.W. (2014). Evaluating Potential Lapis lazuli Sources for Ancient South Asia Using Sulphure Isotope Analysis. C.C. Lamberg-Karlovski, B. Genito & B. Cerasetti, (Ed.), “My life is like the Summer Rose”: Maurizio Tosi e l‟Archeologia come modo di vivere. Papers in honour of Maurizio Tosi for his 70th birthday. Archaeopress (pp. 419-429). Oxford: Archaeopress.
  • Luckenbill D. D. (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia, Historical Records of Assyria From the Earliest Times to Sargon, Vol. I, Chicago: Chicago Press.
  • Luckenbill, D. D. (1927). Ancient Records of Assyria and Babylonia, Historical Records of Assyria From Sargon to the End, Vol II, Chicago: Chicago Press.
  • Majidzadeh Y. (1976). The Land of Aratta, Journal of Near Eastern Studies , Vol. 35, No. 2, pp. 105-113.
  • Massa, M. & Palmisano, A., (2018). Change and Continuity in the Long-distance Exchange Networks between Western/Central Anatolia, Northern Levant and Northern Mesopotamia, c.3200- 1600 BC. Journal of Anthropological Archaeology, 49, pp. 65-87.
  • Mclntosh J. R. (2008). The Ancient Indus Valley. California: ABC-CLIO.
  • Michel, C. (1999). Les joyaux des rois de Mari. A. Caubet (Ed.). Cornaline et pierres précieuses. La Méditerranée, de l‟Antiquité à l‟Islam. (pp. 401-432). Paris: La Documentation Franc aise.
  • Moorey, P.R.S. (1994). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Oxford: Clarendon Press.
  • Moran, W. L. (1992). Amarna Letters. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
  • Mynářová, J. (2012). From the mountain or from the kiln? Lapis lazuli in the Amarna Letters. G. del Olmo Lete, J. Vidal & N. Wyatt (Ed.). The Perfumes of Seven Tamarisks Studies in Honour of Wilfred G. E. Watson. (pp. 63-69). Germany: Ugarit Verlag.
  • Oppenheim, A. L. (1970). Glasses in Mesopotamian Sources. In A. L. Oppenheim / R. H. Brill / D. Barag / A. von Saldern: Glass and Glassmaking in Ancient Mesopotamia. (pp. 9-21). New York: The Corning Museum of Glass.
  • Parrot, A. (1965). Les Fouilles de Mari. Syria 42 (3-4), pp. 197-225.
  • Peasnall, B. &Rothman M. S. (2002). One of Iraq’s Earliest Townns. Excavating Tepe GAwra in the Archives of the University of the Pennsylvania Museum 45 (3), pp. 34-39.
  • Pinnock, E. (2006). The Raw Lapis Lazuli in the Royal Palace G of Ebla. Weights in context: Bronze age weighing systems of Eastern Mediterranean : chronology, typology, material and archaeological contexts : proceedings of the International colloquium, Rome 22nd-24th November 2004. Roma: Istituto italiano di numismatica.
  • Polonsky, J. (2002). The Rise of the Sun God and the Determination of Destiny in Ancient Mesopotamia, in Asian and Middle Eastern Studies, Ph.D. dissertation, University of Pennsylvania. RIME1.13.05.01.https://cdli.ucla.edu/search/search_results.php?SearchMode=Text&ObjectID=P43 1203.Erişim.12.01.2021.
  • Sarianidi, V.I. & Kowalski, L.H. (1971). The Lapis Lazuli Route in the Ancient East. Archaeology 24 ( 1/1), pp. 12-15.
  • Sasson, J. M. (2008). Texts, Trade and Travelers. J. Aruz, K. Benzel & M. Evans (Ed.). Beyond Babylon: Art, Trade and Diplomacy in the second Millenium BC. (pp. 95-100). New Haven and London: Yale University Press.
  • Scurlock, J. (1991). Baby-Snatching Demons, Restless Souls and the Dangers of Childbirth: MedicoMagical Means of Dealing with Some of the Perils of Motherhood in Ancient Mesopotamia. Incognita, 2, pp. 137-185.
  • Sowada, K. (2009). Egypt in the Eastern Mediterranean During the Old Kingdom: An Archaeological Perspective.Göttingen, Fribourg: Fribourg, Academic Press.
  • Sumer Kral Destanları-Enmerkar-Lugalbanda. (2012). (çev: S. F. Adalı & A. T. Görgü). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
  • Thavapalan, S. (2019). The Meaning of Color in Ancient Mesopotamia. Culture and History of the Ancient Near East, Vol. 104. Leiden: Brill.
  • Thompson, C. (1931). The Prisms of Esarhaddon and Ashurbanipal Found at Nineveh, 1927-28. London: Printed by Order of the Trustees, sold at the British Museum.
  • Tosi, M. & Vidale, M. (1990). 4th Millennium BC Lapis Lazuli Working at Mehrgarh, Pakistan. Paléorient 16, pp. 89-99.
  • Tosi, M. (1974). The Lapis Lazuli Trade Across the Iranian Plateau in the 3rd Millennium B.C. Napoli: Istituto Universitario Orientale.
  • Vaggelli, G., Es Sebar, L., Borghi A., Cossio, R., Re A., Fantino, F. & Lo Giudice, A. (2019). Improvements to the analytical protocol of lapis lazuli provenance: First study on Myanmar rock samples. The European Physical Journal Plus. 134: 104. pp. 1-15.
  • Van de Mieroop, M. (2018). Eski Yakındoğu Tarihi MÖ 3000-323. İstanbul: Homer Kitabevi.
  • von Rosen, L. (1988). Lapis Lazuli in Geological Contexts and in Ancient Written Sources. Partille: A stro m.
  • Winter, I. J. (1999). The Aesthetic Value of Lapis Lazuli in Mesopotamia. Cornaline et pierres précieuses. A. Caubet (Ed.). La Méditerranée de l‟ Antiquité à l‟ Islam (pp. 43-58). Paris: Musée du Louvre.
  • Woolley, C. L. (1934). Ur Excavations The Royal Cemetery: A Report On And Sargonid The Predynastic Graves Excavated Between I926 And 1931. Volume I/II London: British Museum.
  • Zöldföldi, J., Richter, S., Kasztovszky, Z. & Mihali, J. (2006). Where does lapis lazuli come from? Nondestructive provenance analysis by PGAA, in: J. Pérez-Arantegui (Ed.), Proceedings of the 34th International Symposium on Archaeometry, Zaragoza 3-7 May 2004. (pp. 353-361).Istitucion Fernando el Catolico, Zaragoza.
APA Uyan H, MORKOÇ A (2021). Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. , 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
Chicago Uyan Hatice miray,MORKOÇ AYŞE NUR Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. (2021): 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
MLA Uyan Hatice miray,MORKOÇ AYŞE NUR Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. , 2021, ss.160 - 181. 10.52642/susbed.898759
AMA Uyan H,MORKOÇ A Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. . 2021; 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
Vancouver Uyan H,MORKOÇ A Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. . 2021; 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
IEEE Uyan H,MORKOÇ A "Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi." , ss.160 - 181, 2021. 10.52642/susbed.898759
ISNAD Uyan, Hatice miray - MORKOÇ, AYŞE NUR. "Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi". (2021), 160-181. https://doi.org/10.52642/susbed.898759
APA Uyan H, MORKOÇ A (2021). Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(45), 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
Chicago Uyan Hatice miray,MORKOÇ AYŞE NUR Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.45 (2021): 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
MLA Uyan Hatice miray,MORKOÇ AYŞE NUR Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.45, 2021, ss.160 - 181. 10.52642/susbed.898759
AMA Uyan H,MORKOÇ A Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(45): 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
Vancouver Uyan H,MORKOÇ A Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(45): 160 - 181. 10.52642/susbed.898759
IEEE Uyan H,MORKOÇ A "Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.160 - 181, 2021. 10.52642/susbed.898759
ISNAD Uyan, Hatice miray - MORKOÇ, AYŞE NUR. "Tunç Çağı’nda Mezopotamya’da Lapis Lazulinin Temini,Kullanımı ve Önemi". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 45 (2021), 160-181. https://doi.org/10.52642/susbed.898759
Sayfa Oluşturulma Tarihi
03-04-2024 5:11

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları