Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 45 Sayfa Aralığı: 337 - 377 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.952758 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti

Öz:
Usulcüler lafız üzerinden hükme ulaşmak için farklı delâlet yollarından söz etmişolsalar da, şu dört delâlet şekli üzerinde ittifak etmişlerdir: İbarenin delâleti,işaretin delâleti, nassın delâleti, iktizanın delâleti. Fıkıh usulü eserlerindeibarenin, nassın ve iktizanın delâletleri konuları oldukça açık bir şekilde ortayakonmuştur. Ancak işaretin delâleti konusunun bu denli açık ve net olarak ortayakonulduğunu söyleyemeyiz. Bu çalışmanın amacı kavram olarak ortayaçıkışından günümüze gelinceye kadar işaretin delâleti kavramının tanımı veözellikleri hakkındaki farklı görüşleri analiz ederek bir sonuca ulaşmaktır.Cessâs ve Ebü’l-Hüseyin el-Basrî isim vermeden işaretin delâletininmahiyetinden söz etmiş olsalar da, ilk tanımı yapan usulcü Debûsî’dir. Sonradangelen fukaha usulcüleri bu tanım üzerinde önemli bir değişiklik yapmamışlardır.Mütekellimîn usulcülerinden “işaretin delâleti” kavramına eserlerinde ilk defayer veren kişi Gazzâlî’dir. Yaklaşık olarak o da işaretin delâletini fukahausulcüleri gibi tanımlamıştır. Ancak Gazzâlî ile birlikte mantık ilmi fıkıh usulünegirdiği için artık tanım ve anlatımlarda mantık terimleri de kullanılmayabaşlanmış; bu çerçevede işaretin delâletinin iltizamî delâlet kabilinden olduğuifade edilmiştir. Nitel araştırma özelliğini taşıyan bu çalışmamızda dokümanteranaliz yöntemi kullanılmış olup; ilk dönem kaynaklardan itibaren temel fıkıhusulü eserleri ile son dönemlerde konu üzerinde gerçekleştirilmiş araştırmalartaranarak elde edilen veriler analiz edilmiştir. Böylece bize göre işaretindelâletinin tanımı ve özellikleri konusunda tatmin edici bir sonuca ulaşılmıştır.
Anahtar Kelime: Mana Fıkıh usulü Lafız İltizam İşaretin delaleti

The Guidance of the Sign in the Methodology of Islamic Law

Öz:
Although the scholars talked about different ways of deliberation to reach judgment by lafz, they agreed on the following four dalalah forms: The dalalah of the ibarah (the guidance of the word), the dalalah of the isharah (the guidance of the sign), the dalalah of the nass (the guidance of the explit text), the dalalah of the iqtida (the guidance of the need). The subject the dalalah of the ibarah, nass, and iqtida is quite clearly revealed in the usulah works, but, we can say that the subject of the dalalah of the isharah is not explained so clearly revealed. The aim of this study is to reach a conclusion by analyzing different views on the definition and characteristics of the concept of signification, from its emergence as a concept to the presentday. Although Cessas and Abu’l-Huseyn al-Basri talked about the dalalah of the isharah Debûsî was the first to define it. Subsequent usul al-fıqh scholars did not make any significant changes to this definition. One of the Mutakallimin’s scholars, al-Ghazali is the first person to mention the concept of “dalalah of isharah” in his works. Approximately, he describet the dalahah of the isharah as fukaha scholars. However, since the science of logic entered the method of fiqh with al-Ghazali, the terms of logic began to be used in definitions and expressions; In this context, the dahalah of the işharah has been tried to be explained with the concept of iltizam (commitment). In this study, which has the characteristic of qualitative research, the documentary analysis method was used; the data obtained by scanning the basic fiqh works from the first period sources and the researches carried out on the subject in the recent periods were analyzed. Thus, in our opinion, a satisfactory conclusion has been reached regarding the definition and characteristics of the guidance of the sign.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABDÜLAZÎZ el-Buhârî. Keşfü’l-esrâr ʻan usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. nşr. elHâc Ahmed Hulusi – el-Hâc Mustafa Derviş. 4 Cilt. İstanbul: Dersaadet, 1308.
  • AKDEMİR, Hikmet. Belâgat. İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları, 2016.
  • ÂMİDÎ, Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. 4 Cilt. nşr. Abdürrezzak Afîfî. Riyad: Dâru’s-Sumeyʻî, 1985.
  • APAYDIN, H. Yunus. İslam Hukuk Usulü. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2017.
  • BARDAKOĞLU, Ali. “Delâlet-Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/119-122. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • BASRÎ, Ebü’l-Hüseyin Muhammed b. Ali b. Tayyib. el-Muʻtemed fî usûli’l-fıkh. nşr. Halîl el-Meys. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyyye, 1983.
  • BENNÂNÎ, Abdurrahman b. Câdullah. Hâşiye ʻalâ Şerhı’l-Mahallî ʻalâ metni Cem’i’l-cevâmiʻ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2003.
  • BOLAY, M. Naci. “Beş Küllî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/545- 546. İstanbul: TDV Yayınları,1992.
  • BOLAY, M. Naci. “Delâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/119. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • BÜYÜK HAYDAR EFENDİ. Fıkıh Usûlü. 2. Baskı. haz. Celâleddin Karakılıç (Kayseri: 2016).
  • CESSÂS, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Razî. el-Fusûl fi’l-usûl. 4 Cilt. nşr. Uceyl Câsim en-Neşemî. Küveyt: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1994.
  • ÇAĞRICI, Mustafa. “Hakikat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/177-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • DEBÛSÎ, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer b. İsa. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Halil Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
  • DURUSOY, Ali. “Vehmiyyât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/617-618. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
  • EBU ZEHRA, Muhammed. İslam Hukuk Metodolojisi. çev. Abdulkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınları, 1986.
  • GAZZÂLÎ. Düşünmede Doğru Yöntem: Mihakku’n-Nazar. çev. Ahmet Kayacık. İstanbul: Ahsen Yayınları, 2002.
  • GAZZÂLÎ. Makâsıdü’l-Felâsife. thk. Süleyman Dünya. Tahran: Şemsi Tebrizi,1382.
  • GAZZÂLÎ, Hüccetülislâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstasfâ min ʻilmi’l-usûl. thk. Ahmed Zeki Hammâd. Riyad: Dâru’l-Meymân, 1987.
  • GÖRGÜN, Tahsin. “Mâhiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/336-338. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • GÜMAN, Osman. “Hanefî Fıkıh Usûlü Literatüründeki Lafızlar Taksiminde Mantıksal Tutarlılık Problemi: Pezdevî Örneği”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 17/33 (2012/2), 103-132.
  • HABBÂZÎ, Celaleddin Ebû Muhammed Ömer b. Muhammed. el-Muġnî fî usûli’l-fıkh. Mekke: 1403.
  • HANBELÎ, Şakir. Fıkıh Usûlü. çev. Mustafa Yıldırım. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2010.
  • İBN MELEK, Abdüllatif. Şerhu Menâri’l-envâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1308.
  • İBN SİNA. İşaretler ve Tembihler. çev. A. Durusoy, M. Macit, E. Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
  • İBNÜ’L-HÂCİB, Ebû Amr Cemaleddin Osman b. Ömer. Şerhu Muhtasaru’lMüntehe’l-usûlî. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2004.
  • İBNÜ’N-NECCÂR, Ebû Bekr (Ebü’l/Bekâ) Takıyyüddin Muhammed b. Ahmed el-Fütûhî. Şerhu’l- Kevkebi’l-münîr. nşr. Muhammed ez-Zühaylî – Nezih Hammâd. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1980.
  • İLTAŞ, Davut. Fıkıh Usulünde Mütekellimîn Yönteminin Delâlet Anlayışı. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
  • İTKĀNÎ, Kıvâmüddîn Emîr Kâtib b. Emîr Ömer el-Fârâbî. et-Tebyîn. nşr. Sâbir Nasr Mustafa Osman. 2 Cilt. Küveyt: Vizâratü’l-Evkāf ve’ş-Şuûni’lİslâmiyye, 1999.
  • KAHVECİ, Nuri. “Lafız Mana İlişkisi Bağlamında İşaretin Delaleti”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 14 (2009), 185-202.
  • KARÂFÎ, Ebü’l-Abbâs Şehabeddin Ahmed b. İdrîs el-Mısrî. el-‘İkdü’l-manzûm fi’l-husûs ve’l-umûm. nşr. Ahmed el-Hatm Abdullah. Mekke: Dâru’lKütüb, 1999.
  • MENGÜŞOĞLU, Takiyettin. Felsefeye Giriş. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2013.
  • MERDÂVÎ, Alâeddin Ebü’l-Hasan Ali b. Süleyman. et-Tahbîr Şerhu’t-Tahrîr fî usûli’l-fıkh. nşr. Abdurrahman b. Abdullah – Avad b. Muhammed – Ahmed b. Muhammed. 8 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2000.
  • MOLLA HÜSREV. Mir’âtü’l-usûl fî şerhi Mirkāti’l-vüsûl. İstanbul: Bosnavî elHâc Muharrem Efendi, 1296.
  • NESEFÎ, Ebü’l-Berekât Hâfızüddin Abdullah b. Ahmed. Menâru’l-envâr (Şerhu Menâri’l-envâr’in metni).
  • ÖZEN, Şükrü. “Sadrüşşerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/427-431. İstanbul, TDV Yayınları, 2008.
  • PEZDEVÎ, Ebü’l-ʻUsr Fahrülislâm Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed. Kenzü’l-vüsûl: Usûlü’l- Pezdevî Ebü’l-ʻUsr (Abdülaziz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr içinde). nşr. el-Hâc Ahmed Hulusi – el-Hâc Mustafa Derviş. 4 Cilt. İstanbul: Dersaadet, 1308.
  • PEZDEVÎ, Ebü’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed. Kitâb fîhi maʻrifetü’lhuceci’ş-şerʻiyye. nşr. M. Bernard – E. Chaumont. Kahire: el-Maʻhedü’lilmî el-Fransî el’l-âsâri’ş-Şarkıyye, 2003.
  • RABÎ, Abdülhalim Süleyman. “Delillerden Hüküm Çıkarmada Fıkıh Usulcülerinin Metodları”. Diyanet İlmi Dergi 36/4. çev. Mustafa Baş - İbrahim Paçacı (Ekim-Kasım-Aralık 2000), 89-128.
  • RÂZÎ, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin. el-Mahsûl fî ‘ilmi usûli’lfıkh. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 14008/1988.
  • SADRÜŞŞERÎA, Ubeydullah b. Mesʻûd el-Mahbûbî el-Buhârî. et-Tavzîh li metni’t-Tenkîh fî usuli’l-fıkh. thk. Zereriyyâ ʻUmeyrât. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İslâmiyye, 1416/1996.
  • SAMİ, İsmetullah. İslâm Hukuk Usûlünde Mecaz. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
  • SEMERKANDÎ, Alâeddin Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed es-. Mîzânü’l-usûl fî netâci’l-‘ukûl. thk. Muhammed Zeki Abdilber. Kahire: Mektebetü Dâri’tTürâs, 1418/1997.
  • SERAHSÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Usûlü’s-Serahsî. 2. Cilt. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî, 1372.
  • SİĞNÂKĪ, Hüsâmüddin Hüseyin b. Ali b. Haccâc b. Ali. el-Vâfî fî usûli’l-fıkh. nşr. Ahmed b. Mahmud el-Yemânî. 5 Cilt. Suudi Arabistan: Câmiatü Ümmi’lKurâ, Vizârü’t-Taʻlîmi’l-ʻÂlî, 1417/1997.
  • SÜBKÎ, Tâcüddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali b. Abdülkâfî. Cem‘u’l-cevâmi‘ (Mahallî şerhi ve Bennânî haşiyesi ile). 2 Cilt. Kahire: el-Matbaʻatü’lEzheriyye, 1309.
  • ŞÂBAN, Zekiyyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları. trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
  • ŞÂTIBÎ, İbrahim b. Musa b. Muhammed. el-Muvâfakât. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl-i Süleyman. 7 Cilt. Riyad: Dâru İbn ‘Affân, 1417/1997.
  • ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed. İrşâdü’l-fuhûl ilâ tahkīki ʻilmi’lusûl. Beyrut: 2007.
  • ŞENSOY, Sedat. “Lafız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/42-44. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • TEFTÂZÂNÎ, Sadeddin Mes’ûd b. Ömer. et-Telvîh ʻale’t-Tavdîh li-metni’tTenkîh fî usûli’l-fıkh. thk. Zekerayya Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1416/1996.
  • TEHÂNEVÎ, Muhammed A‘lâ b. Ali. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. thk. Ali Dahrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan,1416/1995.
  • TÜRKER, Ömer. “Telâzum”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/394.İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • YILMAZ, Fetullah. “Mutabakat, Tazammun ve İltizam Delaletlerinin Kökeni ve Fıkıh Usulüne Girişi”. Usul İslam Araştırmaları 26 (Temmuz-Aralık 2016), 101 – 136.
  • ZEYDÂN, Abdülkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1979.
APA BAKKAL A (2021). Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. , 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
Chicago BAKKAL Ali Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. (2021): 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
MLA BAKKAL Ali Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. , 2021, ss.337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
AMA BAKKAL A Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. . 2021; 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
Vancouver BAKKAL A Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. . 2021; 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
IEEE BAKKAL A "Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti." , ss.337 - 377, 2021. 10.28949/bilimname.952758
ISNAD BAKKAL, Ali. "Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti". (2021), 337-377. https://doi.org/10.28949/bilimname.952758
APA BAKKAL A (2021). Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. Bilimname, 0(45), 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
Chicago BAKKAL Ali Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. Bilimname 0, no.45 (2021): 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
MLA BAKKAL Ali Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. Bilimname, vol.0, no.45, 2021, ss.337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
AMA BAKKAL A Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. Bilimname. 2021; 0(45): 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
Vancouver BAKKAL A Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti. Bilimname. 2021; 0(45): 337 - 377. 10.28949/bilimname.952758
IEEE BAKKAL A "Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti." Bilimname, 0, ss.337 - 377, 2021. 10.28949/bilimname.952758
ISNAD BAKKAL, Ali. "Fıkıh Usulünde İşaretin Delâleti". Bilimname 45 (2021), 337-377. https://doi.org/10.28949/bilimname.952758