Yıl: 2019 Cilt: 17 Sayı: 67 Sayfa Aralığı: 42 - 61 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-11-2021

ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ

Öz:
Modern sanayi kentinin yükseldiği on dokuzuncu yüzyılda toplumsal kuram, Batı’dakapitalizmin doğurduğu ekonomik, toplumsal ve politik sorunlara yoğunlaşmıştır. Sanayiningelişimine paralel olarak, bir yandan kırdan kopup fabrikalara akan yığınlarla mevcut büyükkentlerin nüfusu katlanırken, kömür yataklarına, limanlara, türlü hammaddeye yakın kasabalaryeni fabrikalarla hızla büyümüştür. Kentlerin fiziki ve demografik olarak hızla büyümesi;ekonomik devinimin katalizörüne dönüşmesi; toplumsal değişme, sorun ve çatışmaların merkezihaline gelmesi, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren kent formu, ekonomisi, yaşamıve düzeni üzerine düşüncelerin belirginleşmesine vesile olur. Bu muazzam değişim, erkendönem toplum kuramcılarının ilgisini kente yöneltmiştir. Fakat bu ilginin, doğrudan bir kentanalizi ya da kenti kuramlaştırmaya yönelik bir çaba içermediğini belirtmek gerekir. Asıl çaba,kapitalizmi doğuran, kurumlaştıran şartları, yeni sanayi toplumunun doğasını ve beraberindegetirdiği sorunları anlamlandırmaya dönüktür. Weber, ortaçağ feodalizminin çözülüşündenbaşlayarak sanayi kapitalizmine ve modern Batı toplumuna kaynaklık eden kurumsal veideolojik temeli, ideal Avrupa kentsel topluluğu üzerinden kuramlaştırmıştır. Marx ve Engels,kapitalizmi ortaya çıkaran tarihsel şartları, kır-kent ayrımının kent lehine ortadan kalkışını, yenisanayi kentinde kapitalizmin-yeni burjuva düzeninin ekonomik ve toplumsal çelişkileri ortayakoymuşlardır. Tönnies, Durkheim ve Simmel ise sanayileşmenin, modern sanayi kenti vetoplumunun yeni toplumsal organizasyonu, beraberinde getirdiği toplumsal değişme, çözülmeve sorunlara odaklanmışlardır. Bu kurucu isimler kenti doğrudan, birincil analiz nesnesi olarakele almamış olsalar da düşünceleri ve çalışmalarıyla yirminci yüzyıl kent kuramlarına hemilham hem referans olmuşlardır.
Anahtar Kelime:

Urban Thought in Early Social Theory

Öz:
In the nineteenth century, when the modern industrial city rose, social theory concentrated on the economic, social and political problems that posed by capitalism in the industrialised West. In parallel with the growing industries, the population of pre-existing large cities’ increased incrementally with masses flowing from rural to urban areas. On the other hand, towns near the coalfields, ports and raw materials run up rapidly with new factories. Rapid growth of cities’ physically and demographically, becoming cities’ a vital catalyst of economic action and becoming the stage of social change, problems and conflicts leads to emergence of thoughts on urban morphology, economy, and life from the second half of the nineteenth century. This enormous transformation prompted to social theorists’ interest to the city. But it should be stated that this interest did not include an effort on to theorise to city or a direct analyse of the city itself. They made an effort on to understand and explain the context that gave rise and institutionalise the capitalism, nature of the new industrial society and its concomitant problems. Weber has dwelt on the institutional and ideological basis that found modern Western society and industrial capitalism over the Occidental city from the dissolution of feudalism. Marx and Engels have explained the conditions, phases and actors that historically arose out of the capitalism, asserted the disappearance of rural-urban divide in favour of the city, and manifested the social and economic conflicts of capitalist organisation or bourgeois order in new industrial cities. Tönnies, Durkheim and Simmel have focused on the issues like division of labour, specialisation, social change, daily life, problems and organization of the society in modern industrial city, metropolis. Although these founder figures have not directly examined the city itself as a primary subject of analyse, their thoughts and studies on city has been an inspiration and reference to urban theorists of twentieth century.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Berman, M. (2017), Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, 19. Baskı, (İstanbul: İletişim)
  • Brint, S. (2001), “Gemeinschaft Revisitied: A Critique and Reconstruction of the Community Concept”, Sociological Theory, 19:1, 1-23.
  • Domingues, Josè M. (2000), “Rationalization and FReedom in Max Weber”, Philosoph&Social Criticism, Vol 26 No 4, 107-126
  • Edles, Laure D., Scott, A. (2009), Sociological Theory in the Classical Era: Text and Readings, Second Edition, (USA: Sage Publications)
  • Engels, F. (1992), Konut Sorunu (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Güneş Özdural)
  • Engels, F. (2003), “The Great Towns”, LeGates, Richard T., Frederic Stouts (Editors) The City Reader, 3rd Edition (London: Routledge), 58-66.
  • Frieden, J., Ronald, R. (2013), “Modern capitalism: enthusiasts, opponents, and reformers”, Larry Neal and Jeffrey Williamson (Editors), The Cambridge history of capitalism, (Cambridge: Cambridge University Press), 384-425.
  • Gezgin, M. Fikret (1988), “Cemaat-Cemiyet Ayrımı ve Ferdinand Tönnies”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı: 22, 183-201.
  • Hobsbawn, E. (1997), “Sunu”, Engels, Friedrich, İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Yurdakul Fincancı)
  • Holton, Robert J.(1999), Kentler Kapitalizm ve Uygarlık (Çev. Ruşen Keleş) (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları)
  • Isin, Engin F. (2003). “Historical sociology of the city”, Delanty, Gerard and Isin, Engin F. (Eds.) Handbook of historical sociology (London, UK: Sage Publication), 312–325.
  • Keleş, R. (2008) Kentleşme Politikası, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları,10. baskı)
  • Kurtuluş, H. (2013), “Kent Sosyolojisinde Değişen Kavrayışlar ve Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi”, Uğurlu, Örgen, N. Şirin Pınarcıoğlu, Ayşegül Kanbak ve Makbule Şiriner (Der.), Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (İstanbul: Örgün Yayınları, 2. Baskı)
  • Lefebvre, H. (2000), Writings on Cities, Kofman, Eleonore and Elizabeth Lebas (Translation to English-Editors), (Oxford: Blackwell)
  • Martindale, D. (2000), “Önsöz”, Martindale, Don ve Gertrud Neuwirth (Ed.), Max Weber-Şehir: Modern Kentin Oluşumu (İstanbul: Bakış Yayınları) (Çev. Musa Ceylan)
  • Marx, K., Friedrich, E. (1998), Komünist Parti Manifestosu (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Muzaffer İlhan Erdost ve Sol Yayınları Yayın Kurulu)
  • Marx, K., Friedrich, E. (2008), Alman İdeolojisi [Feuerbach], (Ankara: Sol Yayınları, 6. baskı) (Çev. Sevim Belli)
  • Merrifield, A. (2002), Metromarxism: A Marxist Tale of the City, (London: Routledge)
  • Özdemir, E. (2010), “Kentin Tanımlanmasında Sosyolojik Yaklaşımlar: Toplumsal Süreç ve/veya Mekânın Çözümlenmesi”, İdealKent: Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, 44-77.
  • Pınarcıoğlu, Nihal Ş., Ayşegül, K., Makbule, Ş. (2013) “Kent Kuramları”, Uğurlu, Örgen, N. Şirin Pınarcıoğlu, Ayşegül Kanbak ve Makbule Şiriner (Der.), Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (İstanbul: Örgün Yayınları, 2. Baskı)
  • Saunders, P. (2013), Sosyal Teori: Kentsel Sosyoloji (İstanbul: İdeal KültürYayıncılık) (Çev. Songül Doğru Getir)
  • Şen, S. (2012), “Kentlilik Üzerine Düşünmek”, Toplum ve Bilim, Sayı 124, 103-125.
  • Şengül, T. (2001), “Sınıf Mücadelesi ve Kent Mekanı”, Praksis, Sayı 2, 9-31.
  • Saegert, S. (2016), “Rereading ‘The Housing Question’ in Light of the Foreclosure Crisis”, ACME: An International Journal for Critical Geographies, 15(3), 659-678
  • Sennett, R. (2008), Ten ve Taş: Batı Uygarlığında Beden ve Şehir, (İstanbul: Metis Yayınları, 3. Baskı) (Çev. Tuncay Birkan)
  • Simmel, G. (1969), The Metropolis and Mental Life, Richard Sennett (Editor), Classic Essays on The Culture of Cities (New Jersey: Prentice Hall), 47-60.
  • Thompson, Edward P. (1967), Time, Work-Discipline, and Industrial Capitalism, Past & Present, No. 38, 56-97. Oxford University Press on behalf of The Past and Present Society, Online: http://www.jstor.org/ stable/649749.
  • Thorns, David C. (2002), The transformation of cities: urban theory and urban life, (Hampshire: Palgrave Macmillan)
  • Tönnies, F. (2000), “Gemeinschaft ve Gesellschaft”, Şehir ve Cemiyet, Ahmet Aydoğan (Çev. - Yay. Haz.), (İstanbul, İz Yayıncılık), 185-217.
  • Tönnies, F. (2001), Community and Civil Society, Jose Harris (Editor), (Cambridge: Cambridge University Press) (Translated to English by Jose Harris and Margaret Hollis)
  • Weber, Adna F. (1899), The Growth of Cities in the Nineteenth Century; A Study in Statistics, Columbia University Studies in History, Economics and Public Law, Vol. XI., (New York: The Macmillan Co.), Online: https:// archive.org/details/growthofcitiesin00webe/page/n7.
  • Weber, M. (2000), Şehir: Modern Kentin Oluşumu, Martindale, Don Gertrud ve Neuwirth (Der.), (İstanbul: Bakış Yayınları) (Çev. Musa Ceylan)
  • Yörükân, A. (2006), Şehir Sosyolojisinin ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri, Turhan Yörükân (Der.) (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım)
APA SALMAN C (2019). ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. , 42 - 61.
Chicago SALMAN CEMAL ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. (2019): 42 - 61.
MLA SALMAN CEMAL ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. , 2019, ss.42 - 61.
AMA SALMAN C ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. . 2019; 42 - 61.
Vancouver SALMAN C ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. . 2019; 42 - 61.
IEEE SALMAN C "ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ." , ss.42 - 61, 2019.
ISNAD SALMAN, CEMAL. "ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ". (2019), 42-61.
APA SALMAN C (2019). ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. Eğitim Bilim Toplum, 17(67), 42 - 61.
Chicago SALMAN CEMAL ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. Eğitim Bilim Toplum 17, no.67 (2019): 42 - 61.
MLA SALMAN CEMAL ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. Eğitim Bilim Toplum, vol.17, no.67, 2019, ss.42 - 61.
AMA SALMAN C ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. Eğitim Bilim Toplum. 2019; 17(67): 42 - 61.
Vancouver SALMAN C ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ. Eğitim Bilim Toplum. 2019; 17(67): 42 - 61.
IEEE SALMAN C "ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ." Eğitim Bilim Toplum, 17, ss.42 - 61, 2019.
ISNAD SALMAN, CEMAL. "ERKEN DÖNEM TOPLUM KURAMLARINDA KENT DÜŞÜNCESİ". Eğitim Bilim Toplum 17/67 (2019), 42-61.