AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ

Yamaç, Muhammed

AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ

Muhammed YAMAÇ (Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye)

FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

8 1

Yıl: 2020 Cilt: 25 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 181 - 208 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-10-2021

AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ

Öz:

1960’lı yıllardan sonra Türkiye’den Avrupa’ya geçici işçi statüsünde kitlesel bir göç hareketi gerçekleşmiştir. Türk göçmenler, bir zaman sonra birtakım nedenler dolayısıyla Avrupa’da yerleşik bir düzen kurmuşlardır. Türk göçmenler, ilk etapta dilsel, dinî, sosyo-kültürel vb. farklılıklar dolayısıyla Avrupa toplumuyla ciddi anlamda uyum sorunu yaşamışlardır. Bu sorunu aşmada yardımcı bir unsur olarak dernekleşme faaliyetlerine girişmişlerdir. Türk göçmenlerin nüfusunun artması, birçok bölgede veya ülkede benzer uyum sorunlarıyla karşılaşılması, toplumsal ve gündelik ihtiyaç ve sorunların farklılaşarak artmasıyla birlikte bir sivil çatı örgütlenmesine ihtiyaç duyulmuştur. Böylece Türk göçmen nüfusunun yoğun olduğu Avrupa ülkelerinde Türk Diyanet Vakıfları (TDV) kurulmuştur. Avrupa’da faaliyet yürüten ve ilgili devletlerin resmi mevzuatına göre kurulan sivil bir örgütlenme olarak TDV, Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) ile yarı-ilişkili vakıflar statüsündedir. Bu araştırma, Avrupa’da yaşayan Türk göçmenlerin dinî ve sosyo-kültürel hayatında TDV’nin etkisi, işlevsel rolü, yeri, önemini ve bunun Türk göçmenler açısından ne anlam ifade ettiğini sosyolojik olarak açıklamaya ve anlamlandırmaya girişmektedir. Araştırmada, anlayıcı (nitel) yöntem çerçevesinde dokümanlar üzerine yapılan dolaylı gözlem yoluyla elde edilen veriler/bulgular, anlamlandırılmaya ve analiz edilmeye çalışılmaktadır. Araştırmada, TDV’nin Avrupa’daki Türk göçmenlerin bireysel ve toplumsal hayatında din, eğitim, sosyal, kültürel, kimlik, dayanışma, bütünleşme vb. noktalarda önemli bir etkiye sahip olduğu ve çok boyutlu fonksiyonlar taşıdığı sonucuna varılmaktadır. Bu yönüyle TDV’nin Avrupa’daki Türk göçmenlerin toplumsal hayatında önemli bir yer tuttuğu görülmektedir.

Anahtar Kelime:

The Place and İmportance of Turkish Religious Foundations in The Religious and Socio-Cultural Life of The Turks Living in Europe

Öz:

There was a mass migration movement from Turkey to Europe as temporary workers after 1960s.After some time, Turkish immigrants established a settled order in Europe for a number of reasons.Turkish immigrants had a serious cohesion problem with the European society because ofdifferences in linguistic, religious, socio-cultural, etc. reasons in the first place. They startedassociation activities as an auxiliary element to overcome this cohesion problem. With the increasingpopulation of the Turkish migrants, similar cohesion problems in many regions or countries, and thedifferentiation in social and everyday requirements and problems, a non-governmental rooforganization was needed. In this way, Turkish Religious Foundations (TRF) were established inEuropean countries with a large Turkish immigrant population. As a civil organization in Europe andestablished in line with the official legislation of the relevant states, TRF has the status of semi- related foundations with the Directorate of Religious Affairs (DRA). This study intended tosociologically explain and understand the effects, functional roles, places, importance and meaningof TRF in religious and socio-cultural lives of Turkish immigrants living in Europe. In the presentstudy, the data/findings obtained with indirect observation on documents in the framework of theexplanatory (qualitative) method are tried to be understood and analyzed. It was concluded in thestudy that TRF has a significant effect on the individual and social lives of Turkish immigrants inEurope at points like religion, education, social, cultural, identity, solidarity, integration, etc. andcarries multidimensional functions. In this way, it was seen that TRF holds an important place in thesocial life of Turkish immigrants in Europe.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adıgüzel, Yusuf, “Kimliğin Korunmasında ve Üretilmesinde Türk Derneklerinin Rolü Almanya/Köln Örneği”, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Sakarya, 2004.
Aktay, Yasin, “Almanya ve AB Bağlamında Aleviler, Türkler ve Diyanet”, tezkire, düşünce, siyaset, sosyal bilim dergisi, cilt: 40, 2004, ss. 13-27.
Alperen, Altan, Yaprak, Asuman, “Almanya’da Türklere Yönelik Uygulanan Entegrasyon Kursları Üzerine Bir Araştırma”, Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, cilt: 4, sayı: 1, Temmuz-2019, ss. 78-95.
Arıcan, Muhammed, Bulut, Ramazan, “Avrupa’da Yaşayan Türklerde Dini Kimlik ve Aidiyet Algısı: Sandıklı Örneği”, Uluslararası Beşerî ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, cilt: 4, sayı: 1, Nisan-2020, ss. 66-80.
Arslantürk, Zeki, “Dindarlığın Bağımsız Değişkenleri”, Dindarlık Olgusu (Sempozyum ve Tebliğleri), ed. Hayati Hökelekli, KURAV Yayınları, Bursa, 2006, ss. 239- 257.
Atacan, Fulya, Kutsal Göç-Radikal İslamcı Bir Grubun Anatomisi-, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 1993.
Bruinessen, Martin Van, “Batı Avrupa’da İslami Bilgi Üretimi, Disiplin, Yetki ve Kişisel Arayış”, Avrupa’da Müslüman Öznenin Üretimi, der. Martin Van Bruinessen-Stefano Allievi, çev. Attila Tuygan, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012, ss. 11-50.
Chin, Rita, The Quest Worker Question in Postwar Germany, Cambridge University Press, New York, 2007.
Coştu, Yakup, Ceyhan, M. Akif, “DİTİB’in Din Eğitimi Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt: 8, sayı: 1, Haziran2015, ss. 39-51.
Çelik, Celaleddin, “Almanya’da Türkler: Sürekli Yabancılık, Kültürel Çatışma ve Din”, Milel ve Nihal İnan, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, cilt: 5, sayı: 3, EylülAralık-2008, ss. 105-142.
DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı, “Diyanet İşleri Başkanlığı 2019 Yılı Faaliyet Raporu”, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, Mart 2020, https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2019%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faali yet%20Raporu.pdf, erişim: 24.06.2020.
DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı, “2020 Yılı Performans Programı”, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, Mart-2020. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2020%20Performans%20Program%C4 %B1.pdf, erişim: 26.06.2020.
Eliaçık, Zeliha, Almanya’da Camilerin Finansmanı ve Cami Vergisi Tartışmaları, SETA Yayınları, İstanbul, 2019.
Fidan, Nurettin, Erden, Münire, Eğitime Giriş, Alkım Yayınları, İstanbul, 1998.
Giddens, Anthony, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, çev. Ömer Baldık, Birey Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Güllü, İsmail, “Almanya’daki III. Kuşak Türk Gençlerinin Dini Tutum ve Davranışları –Köln Örneği-“, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2003.
Güllü, İsmail, “Gençlik Dindarlığı: Almanya’daki III. Kuşak Türk Gençleri Örneği”, Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay-Celaleddin Çelik, Karahan Kitabevi, Adana, 2006.
Gültepe, Kâzım, “Almanya’daki Türkler ve Dertleri”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, cilt: 132, Aralık-1997, ss. 30-38.
Günay, Ünver, “Göç, Din ve Değişme: Batı Avrupa’daki Türk İşçileri Örneği”, Bilimname, cilt: 2003, sayı: 3, Eylül-2003, ss. 35-64.
Güngör, Özcan, “Amerika’da Türkler ve Türklerin Dini Kurumsallaşmaları Açısından Camiler”, EKEV Akademi Dergisi, cilt: 15, sayı: 47, Bahar-2011, ss. 85-101.
Günlü, Ramazan, “Hegemonya ve Siyasal Öğrenme, Almanya’daki Türkiyeli Genç Yetişkin ve Yetişkin Topluluk Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2000.
Gürer, Banu, “Din Eğitimi Politikaları Açısından Batı’da Yaşayan Türklerin Dini Çoğulculuk Algısı”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 45, Mayıs-2014, ss. 191-216.
Haksever, Ali, Federal Almanya’da Göç ve Entegrasyon Politikaları, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvelik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yurtdışı İşçi Hizmetleri Uzmanlık Tezi, Ankara, 2014.
Kanık, Cengiz, “Almanya Doğumlu Türkiye Gençliğinde Dini Tutum ve Davranışlar”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2016.
Kaya, Ayhan, “Euro-Türkler Kuşaklararası Farklılıklar, İslam ve Entegrasyon Tartışmaları”, Göç Araştırmaları Dergisi, cilt: 1, sayı: 1, Ocak-2015, ss. 44-79.
Koç, Mustafa, “Diasporik Yaşamın Psiko-Anatomisi – V: Müslüman-Türk Göçmenlerin Yalnızlık-Asimilasyon-Entegrasyon Biçimlenmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 4, sayı: 1, Haziran-2018, ss. 51-96.
Koç, Mustafa, “Diasporik Yaşamın Psiko-Anatomisi – VI: Müslüman-Türk Göçmenlerin Kendini Gerçekleştirme-Yaşamı Sürdürme Nedenleri- Dinsel Başa Çıkma Durumları Üzerine Nitel Bir Çalışma”, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 4, sayı: 2, Aralık-2018, ss. 163-210.
Koç, Mustafa, “Dinsel Yönelim Kaygıyı Nasıl Etkiler? Almanyalı Müslüman Türk Göçmenler Üzerine Bir Alan Araştırması”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 29, Haziran-2014, ss. 39-72.
Kurt, İhsan, Yetişkin Eğitimi, Nobel Yayınları, Ankara, 2000.
Marshall, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1999.
Okumuş, Ejder, Toplumsal Değişme ve Din, 4. Basım, İnsan Yayınları, İstanbul, 2015.
Perşembe, Erkan, Almanya’da Türk Kimliği Din ve Entegrasyon, Araştırma Yayınları, Ankara, 2005.
Perşembe, Erkan, “Almanya’da Türklere Ait Dinî Kuruluşlar”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 8, sayı: 8, Eylül-1996, ss. 57-180.
Şahin, Birsen, Almanya’daki Türkler Misafir İşçilikten Ulusötesi (Transnasyonel) Bağların Oluşumuna Geçiş Süreci, Phoenix Yayınları, Ankara, 2010.
Şen, Faruk, Koray, Sedef, Türkiye’den Avrupa Topluluğu’na Göç Hareketleri, Önel Yayınevi, Köln, 1993.
Taşdelen, H. Musa, “Avrupa’da Yeni Kuşak Türk Gençliği”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, cilt: 3, sayı: 1-2, 2001.
Taştan, Abdulvahap, Değişim Sürecinde Kimlik ve Din: Kayseri’den Yurtdışına İşçi Göçü Olayının Kültürel Boyutu, Kayseri Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, Kayseri, 1996.
Taştan, Abdulvahap, Yurda Dönen İşçilerin Uyum Sorunları ve Din, Laçin Yayınları, Kayseri, 2003
Tibi, Bassam, Der Islam und Deutschland – Muslime in Deutschland, Deutsche Verlags-Anstalt DVA, 2. Basım, Stuttgart, 2000.
Tosun, Cemal, Din ve Kimlik, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993.
Turan, Kadir, Almanya’da Türk Olmak, Sümer Kitabevi, İstanbul, 1992.
Yavuz, Sefer, “Göç, Entegrasyon ve Din: Avrupa’da Yaşayan Türkler Bağlamında Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 6, sayı: 26, Bahar-2013, ss. 610-623.
Yavuzer, Hasan, “Amerika’daki Türkler ve Kendilerine Götürülen Din Hizmetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı: 189, Aralık-2010, ss. 159-183.
Yerkazan, Hasan, “Eğitim ve Din Hizmetleri Bağlamında Almanya Diyanet İşleri Türk İslam Birliği”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2011.
Yılmaz, Ömer, “Almanya’da DİTİB Camilerinde Hafta Sonu Uygulanan Kur’an Kurslarının Kısa Bir Analizi “Hamburg Örneği””, Diyanet İlmi Dergi, cilt: 49, sayı: 1, Mart2013, ss. 123-144.
Yılmaz, Ömer, “Yurtdışı Cami ve Cami Dışı Din Hizmetleri”, Diyanet İlmi Dergi, cilt: 42, sayı: 1, Ocak-Şubat-Mart-2006, ss. 59-78.
YTB, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Avrupa’da Yaşayan Türkler -Yaz Tatili Döneminde Türkiye’ye Gelen Türkler Örneği-, T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara, Ekim-2011,
https://ytbweb1.blob.core.windows.net/files/resimler/books/avrupada-yasayantuerkler.pdf, erişim: 13.07.2020.
https://ditibbordeaux.fr/iletisim-contact/dernekler/, erişim: 10.11.2020.
https://diyanet.ch/dernekler/, erişim: 10.11.2020.
http://diyanet.se/inc.php?p=camiiler, erişim: 10.11.2020.
http://www.danimarkatdv.org/inc.php?p=camiiler, erişim: 10.11.2020.
https://www.ditiblyon.fr/iletisim-contact/derneklerimiz/, erişim: 10.11.2020.
https://www.ditibparis.fr/derneklerimiz-1/, erişim: 10.11.2020.
https://www.ditibstrasbourg.fr/dernek/, erişim: 10.11.2020.
https://www.ditib.de/default.php?id=5&lang=en, erişim: 18.06.2020.
https://www.ditib.de/default1.php?id=5&sid=8&lang=en, erişim: 12.11.2020.
https://www.ditib.de/default.php?id=13&lang=en, erişim: 10.11.2020.
https://www.diyanet.be/Kurumsal/Camiler-ve-Dernekler, erişim: 10.11.2020.
http://www.diyanet.no/inc.php?p=camiiler, erişim: 10.11.2020.
https://www.diyanet.org.uk/dernekler/, erişim: 10.11.2020.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.633.pdf, erişim: 07.06.2020.

APA	Yamaç M (2020). AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. , 181 - 208.
Chicago	Yamaç Muhammed AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. (2020): 181 - 208.
MLA	Yamaç Muhammed AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. , 2020, ss.181 - 208.
AMA	Yamaç M AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. . 2020; 181 - 208.
Vancouver	Yamaç M AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. . 2020; 181 - 208.
IEEE	Yamaç M "AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ." , ss.181 - 208, 2020.
ISNAD	Yamaç, Muhammed. "AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ". (2020), 181-208.

APA	Yamaç M (2020). AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 25(2), 181 - 208.
Chicago	Yamaç Muhammed AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 25, no.2 (2020): 181 - 208.
MLA	Yamaç Muhammed AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.25, no.2, 2020, ss.181 - 208.
AMA	Yamaç M AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 25(2): 181 - 208.
Vancouver	Yamaç M AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 25(2): 181 - 208.
IEEE	Yamaç M "AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ." FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 25, ss.181 - 208, 2020.
ISNAD	Yamaç, Muhammed. "AVRUPA’DA YAŞAYAN TÜRKLERİN DİNÎ ve SOSYO-KÜLTÜREL HAYATINDATÜRK DİYANET VAKIFLARI’NIN YERİ VE ÖNEMİ". FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 25/2 (2020), 181-208.