Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama

OZTÜRK, DERYA; Tekin, Mahmut

Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama

Derya ÖZTÜRK, (Ordu Üniversitesi, Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Ordu, Türkiye)

Mahmut TEKİN (Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Konya, Türkiye)

Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

57 12

Yıl: 2021 Cilt: 25 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 411 - 432 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-10-2021

Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama

Öz:

Gıda sektörünün ana hammaddesini tarımsal ürünler oluşturmaktadır. Bu bağlamdasektörde doğru tedarikçinin seçilmesi sağlıklı, güvenli ve yüksek kaliteli gıda ürünlerininüretilmesi için gereklidir. Bu çalışmanın amacı, gıda ürünleri imalatı sektöründe faaliyetgösteren bir firmada en uygun hammadde tedarikçi seçimi probleminin, AHP ve TOPSISyöntemlerinin birlikte kullanılarak çözümünün sağlanmasıdır. Çalışmada, karar vericiolarak firmanın satın alma yöneticisinin uzman görüşüne başvurulmuştur. Ana kriterler;kalite, maliyet, teslimat ve tedarikçi profili olarak belirlenmiştir. Alt kriterler ise; hammaddekalitesi, kullanılabilir hammadde miktarı, hammadde fiyat uygunluğu, fiyat iskontosu, taşıma maliyeti, hızlı teslimat, güvenilir teslimat, coğrafi yakınlık, geçmiş performans, güvenilirlikve ilişkidir. Çalışma sonuçlarına göre “kalite” en önemli kriter olarak tespit edilmiştir. Diğerkriterlerin önem sıralaması ise maliyet, teslimat ve tedarikçi profili şeklindedir. Ayrıca D1tedarikçisi, en yüksek puana sahip tedarikçi olarak firmanın mevcut tedarikçileri arasında seçilmiştir. Çalışmada gıda sektöründe hammadde tedarikçi seçiminde AHP-TOPSISyöntemlerinin kullanılmasıyla ilgili değerlendirme yapılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelime:

Using AHP-TOPSIS Methods for Raw Material Supplier Selection And An Application In Food Sector

Öz:

The main raw materials of the food industry are agricultural products. It is necessary to select the right suppliers in the industry to produce healthy, safe and high quality food products. The aim of this study was to use AHP and TOPSIS methods together in order to solve the problem of selecting the ideal raw material supplier for a company operating in the food products manufacturing sector. The purchasing manager of the company was consulted as the decision maker. The main criteria were quality, cost, delivery and supplier profile. The subcriteria were raw material quality, amount of available raw materials, affordable raw materials, discount, transportation cost, fast delivery, safe delivery, geographic proximity, past performance, reliability and relationship. The results showed that "quality" was the most important criterion, followed by cost, delivery, and supplier profile. The supplier D1 had the highest score and therefore was selected as a current supplier for the company. The use of AHP-TOPSIS methods in raw material supplier selection in the food industry was evaluated, and suggestions were made based on the results.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Ada, E., Kazançoğlu, Y. & Aracıoğlu, B. (2005). “Stratejik Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Tedarikçi Seçiminin Analitik Hiyerarşik Süreç ile Gerçekleştirilmesi”. V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 605-611
Akarte, M.M., Surendra, N.V., Ravi B. & Rangaraj N. (2001). “Web Based Casting Supplier Evaluation Using Analytical Hierarchy Process”. Journal of the Operational Research Society, 52, 511-522.
Arıkan, F. & Küçükçe, Y.S. (2012). “Satın Alma Faaliyeti İçin Bir Tedarikçi Seçimi- Değerlendirme Problemi ve Çözümü”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27(2), 255-264
Asoğlu, İ. & Eren, T. (2018). “AHS, TOPSIS, PROMETHEE Yöntemleri ile Bir İşletme Için Kargo Şirketi Seçimi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 102-122
Aydeniz, N. (2004). “Analitik Hiyerarşi Sürecinin Tedarikçi Seçimi Problemine Uygulanması”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1-2), 189- 205.
Barbarosoğlu, G. & Yazgaç, T. (1997). “An Application of the Analytic Hierarchy Process to the Supplier Selection Problem”. Production and Inventory Management Journal, 14-21.
Bhutta, K. S. & Huq, F. (2002). “Suppliers Selection Problem: A Comparision of the Total Cost of Ownership and Analytic Hierarchy Process Approaches”. Supply Chain Management: An International Journal, 7(3), 126-135.
Chan, F. T. S. & Chan H. K. (2004). “Development of the Supplier Selection Model- A Case Study ın the Advanced Technology Industry”. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, 218(12), 1807-1824.
Chan F. T.S., Chan H.K., Lau H.C.V. & Ip, R.W.L. (2006). “An AHP Approach in Benchmarking Logistics Performance of the Postal Industry”. Benchmarking: An International Journal, 13(6), 636-661.
Chan, F.T.S. & Chan, H.K. (2010). “An AHP Model for Selection of Suppliers in the Fast Changing Fashion Market”. Int J Adv Manuf Technol, 51, 1195-1207.
Chen, Y.J. (2011). “Structured Methodology for Supplier Selection and Evaluation in a Supply Chain”. Information Sciences, 181, 1651-1670.
Cheng, E.W.L. & Li, H. (2001). “Analytic Hierarchy Process: An Approach to Determine Measures for Business Performance”. Measuring Business Excellence, 5(3), 30-37.
Cheraghi, S.H., Hossein, S., Dadashzadeh, M. & Subramanian, M. (2004). “Critical Success Factors for Supplier Selection: An Update”. Journal of Applied Business Research, 20(2), 91-108.
Çetin, O. & Önder, E. (2015). “Tedarikçi Seçiminde Analitik Ağ Süreci Yönteminin Kullanılması”. KAÜ İİBF Dergisi, 6(10), 335-354.
Dağdeviren, M. & Eren, T. (2001). “Tedarikçi firma seçiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve 0-1 Hedef Programlama Yöntemlerinin Kullanılması”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(2), 41-52.
Dağdeviren, M. & Eraslan, E. (2008). “Promethee Sıralama Yöntemiyle Tedarikçi Seçimi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 69-75.
Dağdeviren M., Eraslan E., Kurt M. & Dizdar, E.N. (2005). “Tedarikçi Seçimi Problemine Analitik Ağ Süreci ile Alternatif Bir Yaklaşım”. Teknoloji Dergisi, 8 (2), 115-122.
Demirdöğen, O. & Polater, A. (2016). “Sağlık Sektöründe Tedarik Zinciri Yönetimi ve Müşteri İsteklerini Karşılayabilme Yeteneğinin İncelenmesi: Ölçek Geliştirme Çalışması”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 39-54.
Dickson, G.W. (1966). “An analysis of Vendor Selection Systems and Decisions”. Journal of Purchasing, 2, 5-17.
Erdal, H. & Akgün, İ. (2014). “Mühimmat Dağıtım Ağı Optimizasyonu ve Bir Uygulama”. 34. Ulusal Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresi YAEM, 25-27 Haziran 2014, Bursa.
Erdem, G. (2013). Tedarik Zinciri Yönetimi Uygulamalarının Benimsenmesinin, Tedarik Zinciri ve İşletme Performansına Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum
Ersöz, F., Kabak, M. & Yılmaz, Z. (2011). “Lisansüstü Öğreniminde Ders Seçimine Yönelik Bir Model Önerisi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakülte Dergisi, 13(2), 227-249.
Gökalp, B. & Soylu, B. (2012). “Tedarikçinin Süreçlerini İyileştirme Amaçlı Tedarikçi Seçim Problemi”. Journal of Industrial Engineering, 23(1), 4-15.
Güleş, H.K., Çağlıyan, V. & Şener, T. (2014). “Hazır Giyim Sektöründe Analitik Hiyerarşi Prosesi Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı, 159-170.
Günay, Z. & Ünal, Ö.F. (2016). “AHP-TOPSIS Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi (Bir Telekomünikasyon Şirketi Örneği)”. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 37-53.
Gündüz, H. & Güler, M.E. (2015). “Termal Turizm İşletmelerinde Çok Ölçütlü Karar Verme Teknikleri Kullanılarak Uygun Tedarikçinin Seçilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 203-222.
Güner, H. (2005). Bulanık AHP ve Bir İşletme İçin Tedarikçi Seçimi Problemine Uygulanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli
Güner, H. & Mutlu, Ö. (2005). “Bulanık AHP ile Tedarikçi Seçim Problemi ve Bir Uygulama”. V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul (25-27 Kasım), 473-477.
Haq, A.N. & Kannan, G (2006). “Fuzzy Analytical Hierarchy Process for Evaluating and Selecting a Vendor in A Supply Chain Model”. Int J Adv Manuf Technol, 29, 826– 835.
Jabbarzadeh, A. (2018). “Application of the AHP and TOPSIS in Project Management”. Journal of Project Management, 3(2), 125-130.
Jadidi O., Hong Tang, S., Firouzi, F., Mardiana, Y. R. & Zulkifli, N. (2008). “TOPSIS and Fuzzy Multiobjective Model Integration for Supplier Selection Problem”. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 31(2), 762- 769.
Karagöz, S. (2009). Tedarik Zinciri Yönetiminde Tedarikçi Seçimi ve AHP ile Uygulanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
Kapar, K. (2013). “Bir Üretim İşletmesinde Analitik Hiyerarşi Süreci ile Tedarikçi Seçimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 197-231
Karpak, B., Kumcu, E. & Kasuganti, R.R. (2001). “Purchasing Materials in the Supply Chain: Managing a Multi-Objective Task”. European Journal of Purchasing & Supply Management, 7(3), 209-216.a, M. K. (2013). Üretim Yönetimi: Süreçler ve Tedarik Zincirleri. (Çeviri Editörü: S. Birgün), Nobel Yayınevi, Ankara.
Küçük, O., Ecer, F. (2008). “İmalatçı İşletmelerde Uygun Tedarikçi Seçimi: Analitik Hiyerarşi Yöntemi ile Bir KOBİ Uygulaması”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 435-450
Lo, V. H. Y. & Yeung, A. (2006). “Managing Quality Effectively ın Supply Chain: A Preliminary Study”. Supply Chain Management: An International Journal, 11(3), 208-215.
Monjezi, M., Dehghani, H., Singh, T.N., Sayadi, A.R. & Gholinejad, A. (2012). “Application of TOPSIS Method for Selecting the Most Appropriate Blast Design”. Arabian Journal of Geosciences, 5(1), 95-101.
Min, H. (1994). “International Supplier Selection: A Multi-Attribute Utility Approach”. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 24(5), 24- 33.
Narasimahn R. (1983). “An Analytical Approach to Supplier Selection”. Journal of Purchasing and Management, 19(4), 27-32.
Nydick, R. L. & Ronald P. H. (1992). “Using the Analytic Hierarchy Process to Structure the Supplier Selection Procedure”. International Journal of Purchasing and Materials Management, 28 (2), 31-36.
Ömürbek, N., Karaatlı, M. & Yetim, T. (2014). “Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile ADIM Üniversitelerinin Değerlendirilmesi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı, 189-207.
Özbek, A. & Eren, T. (2013). “Çok Ölçütlü Karar Verme Teknikleri ile Hizmet Sağlayıcı Seçimi”. Akademik Bakış Dergisi, 36, 1-22.
Özdemir, A. İ. (2004). “Tedarik Zinciri Yönetiminin Gelişimi, Süreçleri ve Yararları”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (23), 87-96.
Özdemir, A. (2010). “Ürün Grupları Temelinde Tedarikçi Seçim Probleminin Ele Alınması ve Analitik Hiyerarşi Süreci ile Çözümlenmesi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 12 (1), 55-84.
Öztürk, A., Erdoğmuş, Ş. & Arıkan, V.S. (2011). “Analitik Hiyerarsi Süreci (AHS) Kullanılarak Tedarikçilerin Değerlendirilmesi: Bir Tekstil Firmasında Uygulama”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 93-112.
Öztürk, D. (2016). “Tedarik Zinciri Yönetimi Süreçlerini Etkileyen Faktörler”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 6(1), 17-24
Öztürk, D. (2019). “AHP ve TOPSIS Yöntemleri ile Tedarikçi Seçimi: Hazır Giyim Sektöründe Bir Uygulama”. Tekstil ve Mühendis, 26(115), 299-308.
Öztürk, D. & Onurlubaş, E. (2019). Havayolu Taşımacılığında Hizmet Kalitesinin AHP ve TOPSIS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10 (Ek Sayı), 81-97.
Özyörük, B. & Özcan, E.C. (2005). “Otomotiv Sektöründe Tedarikçi Seçimine Etki Eden Faktörler ve Tedarikçi Seçimi”. V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 625-629
Pi, W.N. & Low, C. (2006). “Supplier Evaluation and selection Via Taguchi Loss Functions And an AHP”. International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 27, 625 630.
Saaty TL. (1977). “A scaling Method for Priorities in Hierarchical Structures”. Journal of Mathematical Psychology, 15, 234-281
Saaty T.L. (1990). “How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process”. European Journal of Operational Research, 48, 9-26
Sim, H. K., Omar, M. K., Chee, W. C. & Gan, N. T. (2010). “A Survey on Supplier Selection Criteria in the Manufacturing İndustry in Malaysia”. In The 11th Asia Pacific Industrial Engineering and Management Systems Conference.
Soner, S. & Önüt, S. (2006). “Çok Kriterli Tedarikçi Seçimi: Bir Electre-AHP Uygulaması”. Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 4, 110-120 Supçiller, A.A. & Çapraz, O. (2011). “AHP-TOPSIS Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi Uygulaması”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi (12.Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı), 13, 1-22.
Supçiller, A.A. & Deligöz, K. (2018). “Tedarikçi Seçimi Probleminin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Uzlaşık Çözümü”. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 2018 (18. EYİ Özel Sayısı) 355-368
Talluri, S. & Narasımhan, R. (2002). “A Methodology for Strategic Sourcing”. European Journal of Operational Research, 154(1), 236-250.
Tam, M.C.Y. & Tummala, V.M.R. (2001). “An Application of the AHP in Vendor Selection of a Telecommunications System”. Omega, 29(2), 171-182.
Tekin, M. (2015). Lojistik. 2. Baskı, Ekim 2015, Günay Ofset, Konya. Tong, L., Wang, C., Chen, C. C. & Chen, C. (2004). “Dynamic Multiple Responses by Ideal Solution Analysis”. Europan Journal of Operational Research, 156, 433-444.
Tseng, Y.-J. & Lin, Y.-H. (2005). “A model for Supplier Selection and Tasks Assignment”. Journal of American Academy of Business, 6(2), 197- 207.
Ustasüleyman, T. (2009). “Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: AHS-TOPSIS Yöntem”. Bankacılar Dergisi, 69, 33-43.
Wind, Y. & Saaty, T. L. (1980). Marketing Application of the Analytic Hierarchy Process”. Management Science, 26(7), 641-658.
Vanteddu, G., Chinnam, R. B. & Gushikin, O. (2011). “Supply Chain Focus Dependent Supplier Selection Problem”. International Journal of Production Economics, 129(1), 204-216.
Yang, J. & Lee, H. (1997). “An AHP Decision Model for Facility Location Selection”. Facilities, 15(9-10), 241-254.
Yavuz, O. (2013). “ELECTRE I Karar Modeli ile Tedarikçi Seçim Süreci ve Perakende Sektöründe Bir Uygulama”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(4), 210-226.
Yılmaz, B. & Dağdeviren, M. (2010). “Ekipman Seçimi Probleminde Promethee ve Bulanık Promethee Yöntemlerinin Karşılaştırmalı Analizi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 25(4), 811-826.

APA	OZTÜRK D, Tekin M (2021). Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. , 411 - 432.
Chicago	OZTÜRK DERYA,Tekin Mahmut Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. (2021): 411 - 432.
MLA	OZTÜRK DERYA,Tekin Mahmut Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. , 2021, ss.411 - 432.
AMA	OZTÜRK D,Tekin M Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. . 2021; 411 - 432.
Vancouver	OZTÜRK D,Tekin M Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. . 2021; 411 - 432.
IEEE	OZTÜRK D,Tekin M "Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama." , ss.411 - 432, 2021.
ISNAD	OZTÜRK, DERYA - Tekin, Mahmut. "Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama". (2021), 411-432.

APA	OZTÜRK D, Tekin M (2021). Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 411 - 432.
Chicago	OZTÜRK DERYA,Tekin Mahmut Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25, no.2 (2021): 411 - 432.
MLA	OZTÜRK DERYA,Tekin Mahmut Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.25, no.2, 2021, ss.411 - 432.
AMA	OZTÜRK D,Tekin M Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(2): 411 - 432.
Vancouver	OZTÜRK D,Tekin M Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 25(2): 411 - 432.
IEEE	OZTÜRK D,Tekin M "Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, ss.411 - 432, 2021.
ISNAD	OZTÜRK, DERYA - Tekin, Mahmut. "Hammadde Tedarikçi Seçiminde AHP-TOPSIS Yöntemlerinin Kullanılması ve Gıda Sektöründe Bir Uygulama". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25/2 (2021), 411-432.