Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler

ŞİŞMAN, Nuriye YILDIRIM; ÇAKIR, Gülnur ARSLAN

Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler

Nuriye YILDIRIM ŞİŞMAN, (Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Düzce, Türkiye)

Gülnur ARSLAN ÇAKIR (Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Yoğun Bakım Servisi, Şişli, İstanbul, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi

9 3

Yıl: 2021 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 29 - 34 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-10-2021

Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler

Öz:

Amaç: Adölesanların öz-bakım gücü - sağlığı geliştirme davranışlarıarasındaki ilişkiyi ve özbakım gücünü etkileyen faktörleriincelemektir.Gereç ve Yöntem: Çalışma tanımlayıcı ilişki arayıcı bir araştırmadır.Şubat Aralık 2017 tarihleri arasında Düzce ili merkez sınırlarıiçerinde bulunan ve devlet okulu olan bir Anadolu Lisesinde 9,10 ve11. sınıfta okuyan 453 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırma verileriÖğrenci Bilgi Formu, Öz-Bakım Gücü Ölçeği ve Adölesan SağlığıGeliştirme Ölçeği ile toplanmıştır.Bulgular: Çalışmada, adölesanların öz-bakım gücü toplam puanı83.85 ± 16.55 ve sağlığı geliştirme puan ortalaması 131.75 ± 24.19bulunmuştur. Adölesanlar sağlığı geliştirme ölçeğinin kendinigerçekleştirme alt boyutundan en yüksek puanı alırken (28.69 ±6.43), en düşük puanı egzersiz alt boyutundan almışlardır (15.26 ±4.64). Öz-bakım gücü ile adölesan sağlığı geliştirme ölçeği puanortalamaları arasında orta düzeyde pozitif yönde istatistiksel olarakanlamlı bir ilişki bulunmaktadır (p<0.01, r:0.649). Öz-bakım gücünüaçıklayan değişkenlerin; kendini geliştirme, sağlık sorumluluğu,sağlık algısı, stres yönetimi, beslenme ve cinsiyet olduğubulunmuştur.Sonuç: Adölesanların öz-bakım gücü ve sağlığı geliştirme puanortalamaları orta düzeydedir. Adölesanlar sağlığı geliştirmeölçeğinin kendini gerçekleştirme alt boyutundan en yüksek puanıalırken, en düşük puanı egzersiz alt boyutundan almışlardır.

Anahtar Kelime:

The Relationship Between Self-Care Agency and Health Promotion in Adolescents and Factors Affecting Self-Care Agency

Öz:

Aim: This study aims to identify the relationship between self-care agency and health promotion behaviors of adolescents and factors affecting their self-care agency. Material and Methods: This descriptive and correlational study was conducted with 453 students in the 9th, 10th, and 11th grades in a public Anatolian high school located in Duzce city center between February and December 2017. The data were collected using a Student Information Form, the Self-Care Agency Scale, and the Adolescent Health Promotion Scale. Results: In the study, the total self-care agency score of the adolescents was 83.85 ± 16.55, and their health promotion score average was 131.75 ± 24.19. While the adolescents got the highest score from the self-realization subscale of the health promotion scale (28.69 ± 6.43), they received the lowest score from the exercise subscale (15.26 ± 4.64). There is a moderately positive and statistically significant relationship between self-care agency and adolescent health promotion scale mean scores (p <0.01, r: 0.649). The variables that explain self-care agency were self-realization, health responsibility, perception of health, stress management, nutrition, and gender. Conclusion: The adolescents’ self-agency and health promotion mean scores were at the medium level. The adolescents obtained the highest mean score on the self-realization subscale and the lowest mean score on the exercise subscale.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. World Health Organisation. Adolescents: health risks and solutions[Internet]. 2018 [Erişim Tarihi 10 Kasım 2018]. Erişim adresi:http://www.who.int/en/newsroom/fact-sheets/detail/adolescents-health-risksand-solutions
2. Yıldırım Şişman N. Adölesan ve Genç Sağlığının Geliştirilmesi. Editör Ayaz Alkaya S. Sağlığın Geliştirilmesi. Ankara: Hedef CS Basın Yayın; 2017. s. 242 - 52.
3. Viner RM, Ozer EM, Denny S, Marmot M, Resnick M, Fatusi A,et al. Adolescence and the social determinants of health. The Lancet. 2012;379(9826):1641-52.
4. Richard AA, Shea K. Delineation of self‐care and associated concepts. Journal of Nursing Scholarship. 2011;43(3):255-64.
5. Ryan P, Sawin KJ. The individual and family selfmanagement theory: background and perspectives on context, process, and outcomes. Nursing Outlook. 2009;57(4):217 - 25.
6. McCormack D. An examination of the self-care concept uncovers a new direction for healthcare reform. Nursing Leadership. 2003;16(4):48 - 65.
7. Webber D, Guo Z, Mann S. Self-care in health: we can define it, but should we also measure it?-. SelfCare. 2013;4(5):101 - 6.
8. Urpí Fernández AM, Zabaleta Del Olmo E, Montes Hidalgo J, Tomás Sábado J, Roldán Merino JF, Lluch Canut M.T. Instruments to assess self‐care among healthy children: A systematic review of measurement properties. JAN. 2017;73(12):2832-44.
9. Orem's Self-Care Deficit Nursing Theory [Internet]. [Erişim Tarihi 23 Haziran 2020].Erişim adresi:https://nursing-theory.org/theories-andmodels/orem-self-care-deficit theory.php
10. Pender, N.J. Health Promotion Manual [Internet]. 2011 [Erişim Tarihi 23 Haziran 2020]. Erişimadresi:https://deepblue.lib.umich.edu/bitstrea m/handle/2027.42/85350/HEALTH_PROMOTION_M ANUAL_Rev_5-2011.pdf?sequence=1&isAllowed=y)
11. Kaya A, Tutar Güven Ş, İşler Dalgıç A. Sağlığı geliştirme modeline göre verilen eğitimin Türkiye'deki hemşirelik araştırmalarında kullanımı. HEAD. 2018;15(3):195- 201.
12. Pender's Health Promotion Model [Internet]. [Erişim Tarihi 23 Haziran 2020]. Erişim adresi:https://www.nursing-theory.org/theories-andmodels/pender-health-promotion- model.php
13. Ji Y, Xu H, Zhang Y, Liu Q. Heterogeneity of adolescent health risk behaviors in rural western China: A latent class analysis. PloS one. 2018;13(6):e0199286.
14. Persson L, Haraldsson K. Health promotion in swedish schools: Shool managers' views. Health Promotion International. 2017;32(2):231-40.
15. Brooks JE, Moore DD. The Impact of childhood experiences on perceptions of health and wellness in african american young adults. J Afr Am St. 2016;20(2):183-201.
16. Çelikcan G, Özçakır A. Adolesan ile iletişim ve etik sorunlar. Turkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics. 2018;9(6):60-4.
17. Karadamar M, Yiğit R, Sungur MA. Evaluation of healthy lifestyle behaviours in adolescents. Anatolian Journal of Nursing and Health Sciences. 2014;17(3):131-7.
18. Bulut A, Bulut A, Erçim RE. Sağlık Meslek Lisesi öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. FNG & Bilim Tıp Dergisi. 2016;2(2):105- 12.
19. Özakgül AA, Aştı TA, Merve A,ve ark. Lise son sınıf öğrencileri sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına sahipler mi?. F.N. Hem. Derg. 2016;24(1):16-23.
20. Kearney BY, Fleischer BJ. Development of an instrument to measure exercise of self‐care agency. Res Nurs Health. 1979;2(1):25-34.
21. Nahcivan N. Geçerlik ve güvenirlik çalışması: Öz-bakım gücü ölçeği'nin türkçe'ye uyarlanması. Hemşirelik Bülteni. 1994;7(33):109-19.
22. Chen MY, Wang EK, Yang RJ, Lio YM. Adolescent health promotion scale: Development and psychometric testing.PHN. 2003;20(2):104-10.
23. Temel AB, Başalan İz F, Yıldız S, et al. The reliability and validity of adolescent health promotion scale in turkish community. Journal of Current Pediatrics. 2012;9:14 - 22.
24. Ergün SA, Yılmaz E, Dağdeviren Z, Dinçer Ş. Mesleki eğitim ve çıraklık merkezinde eğitim gören ergenlerin öz bakım gücünün incelenmesi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2009;10(3):29-36.
25. Tüfekci FG, Arıkan D. Sağlıklı adölesanların öz-bakım gücü ile anne-babalarının öz-bakım gücünün karşılaştırılması ve sosyo-demografik özelliklerle ilişkisi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences. 2002;5(1):45-52.
26. Lee SY, Suh SR. Influence of health literacy and selfcare agency on health promotion behavior in nursing students. J Health Info Stat. 2018;43(2):126-33.
27. Sümen A, Öncel S. Türkiye’de lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler: Sistematik derleme. Eur J Ther. 2017;23:74-82.
28. Dağdeviren Z, Şimşek Z. Şanlıurfa il merkezindeki lise öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları ve ilişkili faktörler. TAF Prev Med Bull. 2013;12(2):135-42.
29. Karaaslan MM, Çelebioğlu A. Determination of healthy lifestyle behaviors of high school students.JHS. 2018;15(2):1355-61.
30. Bebiş H, Akpunar D, Özdemir S, Kılıç S.Bir ortaöğretim okulundaki adölesanların sağlığı geliştirme davranışlarının incelenmesi. Gülhane Tıp Derg. 2015;57:129-35.
31. Ssewanyana D, Abubakar A, Van Baar A, Mwangala PN, Newton CR.Perspectives on underlying factors for unhealthy diet and sedentary lifestyle of adolescents at a kenyan coastal setting. Front. Public Health. 2018;6:11.
32. Christofaro DGD, De Andrade SM, Mesas AE, Fernandes RA, Junior JCF. Higher screen time is associated with overweight, poor dietary habits and physical inactivity in Brazilian adolescents, mainly among girls. European Journal of Sport Science. 2016;16(4):498-506.
33. Çelik ND, Owen FK. Sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının iyilik halini yordayıcılığı. JoSReSS. 2017;3(3):69-88.
34. Owen FK, Çelik ND. Lifelong healthy lifestyle and wellness. Current approaches in psychiatry. 2018;10(4):430 - 43.
35. Ünsar S, Akgün Kostak M, Kurt S,ve ark. Hemşirelerin kendini gerçekleştirme düzeyleri ve etkileyen etmenler. DEUHYO ED. 2011;4(1):2 -6.
36. Avcı YD. Kişisel sağlık sorumluluğu. TAF Prev Med Bull. 2016;15(3):259 - 63.
37. Callaghan D. Basic conditioning factors' influences on adolescents' healthy behaviors, self-efficacy, and selfcare. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing. 2006;29(4):191-204.

APA	ŞİŞMAN N, ÇAKIR G (2021). Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. , 29 - 34.
Chicago	ŞİŞMAN Nuriye YILDIRIM,ÇAKIR Gülnur ARSLAN Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. (2021): 29 - 34.
MLA	ŞİŞMAN Nuriye YILDIRIM,ÇAKIR Gülnur ARSLAN Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. , 2021, ss.29 - 34.
AMA	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. . 2021; 29 - 34.
Vancouver	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. . 2021; 29 - 34.
IEEE	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G "Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler." , ss.29 - 34, 2021.
ISNAD	ŞİŞMAN, Nuriye YILDIRIM - ÇAKIR, Gülnur ARSLAN. "Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler". (2021), 29-34.

APA	ŞİŞMAN N, ÇAKIR G (2021). Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(1), 29 - 34.
Chicago	ŞİŞMAN Nuriye YILDIRIM,ÇAKIR Gülnur ARSLAN Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 8, no.1 (2021): 29 - 34.
MLA	ŞİŞMAN Nuriye YILDIRIM,ÇAKIR Gülnur ARSLAN Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, vol.8, no.1, 2021, ss.29 - 34.
AMA	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021; 8(1): 29 - 34.
Vancouver	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021; 8(1): 29 - 34.
IEEE	ŞİŞMAN N,ÇAKIR G "Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler." Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8, ss.29 - 34, 2021.
ISNAD	ŞİŞMAN, Nuriye YILDIRIM - ÇAKIR, Gülnur ARSLAN. "Adölesanlarda Öz-bakım Gücü - Sağlığı Geliştirme Arasındaki İlişki ve Öz-bakım Gücünü Etkileyen Faktörler". Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 8/1 (2021), 29-34.