İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler

TAŞÇI YILDIRIM, Emine

İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler

Emine Taşcı YILDIRIM (Yalova Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Yalova, TÜRKİYE)

İslami Araştırmalar

122 11

Yıl: 2021 Cilt: 32 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 348 - 371 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-10-2021

İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler

Öz:

İsimler, bir varlığı tanımlamaya, açıklamaya yarayan sözlerdir. Bu anlamda isimler, felsefe içerisinde kendilerine yer bulmuş ve zamanla bazıları kavramsallaşmıştır. Felsefede Tanrı için kullanılan bazı özel isimler mevcuttur. Bu isimler, Tanrı tasavvurunun anlaşılmasında önemli bir role sahiptir. İslam filozoflarından İbn Sînâ, Tanrı tasavvurunu sistematik felsefesi içerisinde belirli isimler üzerinden ortaya koymaktadır. Bu makalede, İbn Sînâ'nın Yaratıcı için hangi isimlerikullandığı ve bunlar üzerinden nasıl bir Tanrı tasavvuru ortaya koyduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun için genel olarak İbn Sînâ'nın varlığı incelediği metafiziğe dair eserleri dikkate alınmıştır. İbn Sînâ, Yaratıcı'yı nitelemek üzere genel olarak şu isimleri kullanmaktadır: Zorunlu Varlık (Vâcibu'l-Vücûd), İlk/İlk İlke (Evvel, Mebde-i Evvel), Allah, Bâri'/Sâni‘. İbn Sînâ'nın bu isimleri rastgele seçmediği açıktır. Onun Tanrı'dan bahsederken zata ilişkin vurgu yapmak istediğinde Zorunlu Varlık; varoluş sürecini açıklarken İlk İlke; selbi ve izafi levazımdan söz ederken Allah ve her türlü eksiklikten tenzih için ise çoğunlukla Bâri' ismini tercih ettiği söylenebilir. Ancak bu isimlendirmelerin hepsinde Tanrı'nın varlığının zorunluluğuna, basitliğine, birliğine ve varlık verici oluşuna değinilmektedir. İbn Sînâ'nın Tanrı'yı çoğunlukla olumsuzlama yöntemiyle açıklama yolunu tercih ettiğinden ve tevhid temelli tenzihi bir Tanrı tasavvuru ortaya koyduğundan bahsedilebilir. Ayrıca isimler ve onlara dair açıklamaları onun Tanrı anlayışında hem felsefî dilin hem de din dilinin hakimiyetini göstermektedir.

Anahtar Kelime:

Names Describing the Creator That Avicenna Constructed Upon His Imagination of God

Öz:

Names are words that help to describe and explain an being. In this sense, nameshave found a place for themselves in philosophy and over time some of them have been con ceptualized. There are some special names that used for God in philosophy. These names playan important role in understanding the imagination of God. Avicenna, one of the Islamic phi losophers, puts forward his imagination of God through certain names in his systematic philos ophy. In this article, it was studied to determine which names are used by Avicenna for Godand how he reveals a God imagination on them. For this purpose, it is generally taken into ac count the works on metaphysics that Avicenna examines the being. Avicenna uses the follow ing names in general for God: Necessary Being (Vācibu'l-Vucūd), First/First Principle, Allah,Bāri'/Sāni‘. It is clear that Avicenna did not choose these names at random. It can be said thatwhile talking about God, he mostly preferred these names when he wants to emphasize theessence, Necessary Being; while explaining the existence process, First/Frist Principle; whentalking about the selbī and relative supplies, Allah and when exonerating to all kinds of defi ciencies, Bāri'. However, all of these names mention that the necessity, simplicity, and unity ofGod and giving existence to the other beings by God. It can be mentioned that Ibn Sînâ pre ferred the way of explaining God mostly through the method of negation and that he has putforward an exonerated imagination of God based on oneness. In addition, the names, his de scriptions about them show the dominance of both the philosophical language and the reli gious language in his vision of God.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adamson, Peter, “From the Necessary Existent to God”, Interpreting Avicenna Critical Essays, Cambridge University Press, Cambridge 2013, ss. 170-89.
Akyol, Aygün, “İbn Sînâ Metafiziğinde Tanrı ve Âlem”, İslam Felsefesi Teşekkül Dönemi: Kindî-Fârâbî-İbn Sînâ, Elis Yayınları, Ankara 2017, ss. 259-82.
Bozkurt, Ömer, “İbn Sînâ’nın Tanrı Anlayışının Dayandığı Temel İlkeler”, Diyanet İlmi Dergi, 2014, c. 50, sy. 1, ss. 67-86.
Fârâbî, Arau ehli’l-medîneti’l-fazıle, thk. Albert Nasri Nadir, Dârü’l-Meşrik, Beyrut 1986.
Fârâbî, “Ebu Nasr El-Farabi’nin Büyük Duası”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (çev. İbrahim Hakkı Aydın), 2004, sy. 22, ss. 293-302.
Fârâbî, "Felsefenin Temel Meseleleri (Uyûnü'lMesâil)",İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 117-126.
Fârâbî, Fusūl al-madanī (Aphorisms of the Statesman), (trans. D. N. Dunlop), Cambridge University, Cambridge 1961.
Fârâbî, Kitâbü'l-mille, (çev. Yaşar Aydınlı), Litera Yayıncılık, İstanbul 2021.
Fârâbî, Kitâbu’s-siyâsetü’l-medeniyye, nşr. Ali Bu Melhem, Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, t.y.
Gutas, Dimitri, Avicenna and the Aristotelian Tradition: Introduction to Reading Avicenna’s Philosophical Works, Brill, New York 2014.
İbn Sînâ, “Arş Risalesi -Allah’ın Birliği ve Sıfatları Üzerine-”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, (çev. Enver Uysal), 2000, c. 9, sy. 9, ss. 641-55.
İbn Sînâ, Dânişnâme-i alâî/ Alâî Hikmet Kitabı, (çev. Murat Demirkol), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2013.
İbn Sînâ, “Duhan Âyetinin Tefsiri”, Kur’an’ın Felsefî Okunuşu İbn Sînâ Örneği, (çev. Mesut Okumuş), Araştırma Yayınları, Ankara 2003, ss. 234-36.
İbn Sînâ, “Ecrâmu’l-’Ulviyye”, Tis’u Resâil, Matbaatü’l-Cevaib, Kostantiniye 1298, ss. 27-40.
İbn Sînâ, “el- Adhaviyye fi’l-me’âd”, Felsefe ve Ölüm Ötesi, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2011, ss. 1-46.
İbn Sînâ, el-Hidâye li İbni Sînâ, İbn Sînâ, elHidâye li İbni Sînâ, thk. Muhammed Abduh, Mektebetü’l-Kahireti’l-Hadise, Kahire 1974.
İbn Sînâ, “el-Keşf an mahiyyeti’s-salat ve hikmetu teşriiha: Mahiyyetü’s-salat”, Câmiü’l-bedai’: Yahtevi ala resâili’ş-Şeyh er-Reis İbn Sînâ, thk. Muhammed Hasan İsmail, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004, ss. 7-12.
İbn Sînâ, er-Risâletü’l-arşiyye fî hakaiki’t-tevhid ve isbatü’n-nübüvve, thk. İbrahim Hilal, Câmiatü’l-Ezher, Kahire 1980.
İbn Sînâ, et-Ta’lîkât Felsefî-Bilimsel Fragmanlar I, (çev. İsmail Hanoğlu), Elis Yayınları, Ankara 2019.
İbn Sînâ, “Felak”, Tefsîri’l-Kurânî ve’l-lugati’ssûfiyye fi felsefeti İbn Sînâ, thk. Hasan Asi, Müessesetü’l-Camiatü’l-Dirâsât, Beyrut 1982, ss. 114-20.
İbn Sînâ, “Felak Sûresi Tefsiri”, Kur’an’ın Felsefî Okunuşu İbn Sînâ Örneği, (çev. Mesut Okumuş), Araştırma Yayınları, Ankara 2003, ss. 251-55.
İbn Sînâ, İhlâs Sûresi Tefsiri, (çev. Ahmet Hamdi Akseki), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2014.
İbn Sînâ, “İsbâti’n-nübüvve ve te’vîl rumûzihim ve emsâlihim”, Tis’u Resâil, Matbaatü’lCevaib, Kostantiniye t.y., ss. 82-90.
İbn Sînâ, İşaretler ve Tenbihler (el-İşârât ve’ttenbîhât), (çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
İbn Sînâ, “Keyfiyetü’z-ziyaret ve hakikatü’t- duai ve te’siriha fi nüfusu ve’l-ebdan (Ziyaretin Keyfiyeti, Duanın Hakikati ve Nefisler ve Bedenler Üzerine Tesiri)”, eş-Şeyhu’r-Reis İbn-i Sînâ, (çev. Necmeddin Pehlivan), DİB Yayınları, Ankara 2015, ss. 239-250.
İbn Sînâ, Kitabu’l-mecmu’: el-Hikmetü’l-aruziyye, Muhsin Salih, Darül’l-Hadi, Beyrut 2007.
İbn Sînâ, “Kitabu’l-mübâhasât”, Aristo indel Arab, thk. Abdurrahman Bedevi, Vekâletü’lMatbûât, Kuveyt 1978, ss. 122-239.
İbn Sînâ, Kitabu’n-necât, thk. Macid Fahri, Daru’l-Afaki’l-Cedide, Beyrut 1982.
İbn Sînâ, Kitâbu’ş-şifâ Metafizik I, (çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), Litera Yayıncılık, İstanbul 2013.
İbn Sînâ, Kitâbu’ş-şifâ Metafizik II, (çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
İbn Sînâ, Mebde’ ve’l-me’âd, ihtimam: Abdullah Nurani, Müessesi Mutalaâti İslâmî, Tahran 1998.
İbn Sînâ, Mutluluk ve İnsan Nefsinin Cevher Olduğuna Dair On Delil (Risâle fi’s-se’âde ve’l-huceci’l-’aşere), (çev. Fatih Toktaş), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.
İbn Sînâ, Namaz Hakkındaki Görüşleri, (çev. M. Hazmi Tura), Bürhaneddin Matbaası, İstanbul 1942.
İbn Sînâ, “Nevruz Risalesi”, Kur’an’ın Felsefî Okunuşu İbn Sînâ Örneği, (çev. Mesut Okumuş), Araştırma Yayınları, Ankara 2003, ss. 258-265.
İbn Sînâ, “Neyruziyye”, Tis’u resail fi’l-hikme ve’ttabiîyyat, Matbaatü’l-Cevaib, Kostantiniye 1298, ss. 92-97.
İbn Sînâ, “Nüshatü’l-Ahd (Ahidname)”, Aristo inde’l-Arap, thk. Abdurrahman Bedevi, Kuveyt: Vekaletü’l-Matbuat, 1978, ss. 247- 249.
İbn Sînâ, Oluş ve Bozuluş Kevn ve Fesad, (çev. Muammer İskenderoğlu), Litera Yayıncılık, İstanbul 2008.
İbn Sînâ, Risâle fi mahiyeti’l-’ışk (Aşkın Mahiyeti Hakkında Risale), (çev. Ahmet Ateş), İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1953.
İbn Sînâ, “Risale fi’l-erzâk”, Cavidan Hirad (The Journal of Sapiential Wisdom and Philosophy (Sophia Perennis)), 2010, c. 7, sy. 4, ss. 87-101.
İbn Sînâ, “Sırru’l-Kader”, et-Tefsîrü’l-Kur’ânî ve’lLügatü’-Sufiyye fi felsefeti İbn Sînâ, thk. Hasan Asi, el-Müessesetü’l-Câmiiyye, Beyrut 1983, ss. 302-305.
İbn Sînâ, Ta’lîkât, thk. Abdurrahman Bedevi, Mektebetü’l-İ’lami’l-İslâmî, Kum 1404.
İbn Sînâ, Uyûnul-hikme, thk. Abdurrahman Bedevi, Daru’l-Kalem, Beyrut 1954.
İbn Sînâ, “Uyûnu’l-hikme”, Risaleler, (çev. Alparslan Açıkgenç, M. Hayri Kırbaşoğlu), Kitabiyat, Ankara 2004, ss. 65-91.
Kaya,M. Cüneyt, Varlık ve İmkân Aristoteles'ten İbn Sînâ'ya İmkânın Tarihi, Klasik Yayınları, İstanbul 2011.
Kaya, M. Cüneyt, "Şukûk alâ ‘Uyûn: ‘Uyûnü’lmesâil’in Fârâbî’ye Âidiyeti Üzerine", İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 27, 2012, ss. 29-67.
Kaya, Mahmut, “İbn Sînâ’nın Filozof Yemini”, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler, İstanbul, 2009, c. II, ss. 155-60.
Kaya, Sibel, “Zorunlulukla İlişkilendirilen Mümkün Varlık Tasavvurunun İslâm Felsefesindeki Konumu ve Müteahhîr Dönem Kelâmına Yansımaları”, Bilimname, 2018, sy. 35, ss. 535-70.
Kindî, “Allah’ın Birliği ve Alemin Sonluluğu Üzerine”, Felsefî Risaleler, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 202-207.
Kindî, “Gerçek ve Mecâzî Etkin Üzerine”, Felsefî Risâleler, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 190- 191.
Kindî, “İlk Felsefe Üzerine (Felsefetü’l-ulâ)”, Kindî: Felsefî Risâleler, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 126-177.
Kindî, “Oluş ve Bozuluşun Yakın Sebebi Üzerine”, Felsefî Risaleler, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 208-227.
Kindî, “Tarifler Üzerine”, Felsefi Risaleler, (çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul 2014, ss. 178-189.
Kutluer, İlhan, İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yayıncılık, İstanbul 2002.
Küçükali, Adnan, “İbn Sina’nın Selbî Yorumlama Metodu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, c. 13, sy. 1, ss. 57-68.
Maraş, İbrahim, “İbn Sina Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı”, Dinî Araştırmalar, 2008, c. 10, sy. 30, ss. 41-54.
Netton, Ian Richard, Allah Transcendent (Studies in the Structure and Semiotics of Islamic Philosophy, Theology and Cosmology), Routledge, London 2006.
Tehânevî, Mevsuatu Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm, Mektebetu Lübnan, Beyrut 1996.
Terkan, Fehrullah, "el-Fârâbî'ye Atfedilen etTaʿlīḳāt İsimli Eser Hakkında Bir Not", Diyanet İlmî Dergi, c. 50, sy. 1, ss. 213- 227.
Toksöz,Hatice, "Fârâbî Düşüncesinde İlâhî Cömertlik (Cûd) ve Adalet (Adl)", Diyanet İlmi Dergisi, c. 52, sy. 1, 2016, ss. 81-100.
Topaloğlu, Bekir, “Bâri’”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, c. 5, s. 73.
Topaloğlu, Bekir, “Sâni‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, c. 36, ss. 106- 107.
Tortuk, Bilgehan Bengü, “İbn Sina Düşüncesinde Zorunlu Varlık’ın ‘Bir’ Niteliği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, sy. 22, ss. 83- 104.
Uysal, Enver, Hudud Risaleleri Çerçevesinde Kindî ve İbn Sînâ Felsefesinin Temel Kavramları, Emin Yayınları, Bursa 2008.
Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Elis Yayınları, Ankara 2011.
Zarkasyi, Hamid Fahmy, “Ibn Sina’s Concept of Wajib al-Wujud”, Jurnal TSAQAFAH, 2011, c. 7, sy. 2, ss. 375-88

APA	TAŞÇI YILDIRIM E (2021). İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. , 348 - 371.
Chicago	TAŞÇI YILDIRIM Emine İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. (2021): 348 - 371.
MLA	TAŞÇI YILDIRIM Emine İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. , 2021, ss.348 - 371.
AMA	TAŞÇI YILDIRIM E İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. . 2021; 348 - 371.
Vancouver	TAŞÇI YILDIRIM E İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. . 2021; 348 - 371.
IEEE	TAŞÇI YILDIRIM E "İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler." , ss.348 - 371, 2021.
ISNAD	TAŞÇI YILDIRIM, Emine. "İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler". (2021), 348-371.

APA	TAŞÇI YILDIRIM E (2021). İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. İslami Araştırmalar, 32(2), 348 - 371.
Chicago	TAŞÇI YILDIRIM Emine İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. İslami Araştırmalar 32, no.2 (2021): 348 - 371.
MLA	TAŞÇI YILDIRIM Emine İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. İslami Araştırmalar, vol.32, no.2, 2021, ss.348 - 371.
AMA	TAŞÇI YILDIRIM E İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. İslami Araştırmalar. 2021; 32(2): 348 - 371.
Vancouver	TAŞÇI YILDIRIM E İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler. İslami Araştırmalar. 2021; 32(2): 348 - 371.
IEEE	TAŞÇI YILDIRIM E "İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler." İslami Araştırmalar, 32, ss.348 - 371, 2021.
ISNAD	TAŞÇI YILDIRIM, Emine. "İbn Sînâ'nın Tanrı Tasavvurunu Üzerineİnşa Ettiği Yaratıcı'yı Niteleyen İsimler". İslami Araştırmalar 32/2 (2021), 348-371.