Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 66 Sayfa Aralığı: 111 - 127 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR

Öz:
Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya Cumhuriyeti arasında 15 Aralık 1917 tarihinde Kafkas cephesindeki savaşı sona erdiren Erzincan Ateşkes Antlaşması imzalanarak bir sınır hattı belirlenmiştir. Akabinde Rus orduları bölgedeki Kürtlerin Ermenilere saldırmalarını önlemek bahanesiyle silahlarını Ermeni komitacılara bırakmak suretiyle yavaş yavaş Doğu Anadolu Bölgesi’nden çekilmeye başlamıştır. Ancak esas gayeleri ivedilikle Ermeni Komitacıları silahlandırarak Anadolu’nun doğusunda Ruslara bağlı bir Ermeni Devleti oluşturmaktı. Rus ordularının Erzincan’dan Erzurum’a intikalinden sonra bölgede emniyet ve asayiş tamamen bozulmuştur. Oluşan otorite boşluğundan faydalanan Ermeniler, Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurma hayaline kapılmışlardır. Bunu gerçekleştirmek amacıyla da kadın, erkek, yaşlı, genç, çocuk demeden bölgede yaşayan sivil Müslüman halka sistematik bir şekilde işkence etmişlerdir. Ermeni komitacılar ayrıca yerleşim yerlerini de yakıp yıkarak insanları camilere ve evlere doldurup diri diri ateşe vermişlerdir. Bu duruma son verilmesi amacıyla III. Ordu komutanı Mehmed Vehib Paşa, Rus Kafkas Orduları Komutanı General Odişelidze ve General Prjevalski’ye durumun vahametini bütün çıplağıyla anlatan bir dizi telgraflar göndermiştir.Bu çalışmanın amacı Erzincan Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Ermeni komitacılarının Anadolu’nun doğusunda gerçekleştirdikleri mezalimin Osmanlı ve Rus komutanların yazışmalarına yansımasını ortaya koymaktadır. Çalışmada Tiflis’teki Gürcistan Devlet Arşivleri’nde bulunan Rusça telgraflar üzerinden bölgedeki Ermeni mezalimiyle ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.
Anahtar Kelime: Ermeni Mezalim Osmanlı Erzincan

ABOUT VEHIP PASHA’S TELEGRAMS TO HIS RUSSIAN COUNTERPARTS ON THE ARMENIAN ATROCITIES

Öz:
The Erzincan Armistice Agreement which ended the war on the Caucasian front was signed between the Ottoman Empire and the Soviet Republic of Russia on December 15, 1917 and the border line was determined. Afterwards, the Russian armies began to withdraw from Eastern Anatolia region, leaving their arms to the Armenian committees under the pretext of protecting the Armenian population in the region from Kurd population’s attacks. However, the main aim was to form an Armenian State tied to Russia in the eastern part of Anatolia through arming the Armenian committees urgently. After the transfer of Russian armies from Erzincan to Erzurum, the security and public order in the region were completely destroyed. The Armenians benefitting from the authority gap, dreamed of establishing an Armenian state in Eastern Anatolia. In order to achieve that goal civil Muslims including women, men, elders, youth and children were killed in the region by the systematic torture. The Armenian committees also burned residential areas, locked people into mosques and houses and set them on fire. In order to put an end to this situation, the third Army commander Mehmed Vehib Pasha, the Russian Caucasian Army Commander General Odishelidze and General Prjevalski, sent a series of telegrams describing the severity of the situation with the aim to stop this violence immediately. The aim of this study to reveal reflections of the massacres committed by the Armenian committees in the eastern Anatolia on the correspondences of both Ottoman and Russian commanders. The study included evaluations of the Armenian atrocities in the region via Russian telegrams in the Georgian State Archives in Tbilisi
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Dokumentı i Materialı Po Vneşney Politike Zakavkazya i Gruziy, Tblisi 1919.
  • Bal, Halil. “Brest- Litovsk Anlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 5, 2004.
  • Karabekir, Kazım. Doğu’nun Kurtuluşu, Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu, Sarıkamış, Kars ve Ötesi, Yayına Hazırlayan Enver Konukçu, (Erzurum: Erzurum Ticaret Ve Sanayi Odası ,1990):156-165.
  • Kılıç, Selami . Türk Sovyet İlişkilerinin Doğuşu. (İstanbul: Dergâh Yayınları, 1998).
  • Kurat, Akdes Nimet. Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1970).
  • Nizamoğlu, Yüksel. “Vehip Paşa ve Ermenilerin Yaptıkları Katliamlar.” Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı III, 62: 2276-2285.
  • Nizamoğlu, Yüksel. “Vehip Paşa (Kaçı)’nın Hayatı ve Askeri Faaliyetleri.” İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2010.
  • Nizamoğlu, Yüksel. Kahramanlıktan Sürgüne Vehip Paşa. (İstanbul: Yitik Hazine Yayınları, 2014).
  • Perinçek, Mehmet. Rus Devlet Arşivlerinden 150 Belgede Ermeni Meselesi (İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2012).
  • Sarınay, Yusuf. “Rusya’nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı (1878-1918).” Akademik Bakış I/2. 2008: 376.
  • Selvi, Haluk. “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Doğu Anadolu’da Ermeni Politikaları.” Satamer, 03 Nisan 2019. http://www.satemer.sakarya.edu.tr/pdf/birincidunyasavasiermpolitikalari.p df. 1-10.
  • Şahin, Enis. Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918) (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2002).
  • Taş, Kenan Ziya. “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 27, 1995.
  • Yavuz, Nurcan. “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi XXVII/28, 1995.
APA OKATAN Y, SAYLAN K (2020). VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. , 111 - 127.
Chicago OKATAN YILDIRIM,SAYLAN Kemal VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. (2020): 111 - 127.
MLA OKATAN YILDIRIM,SAYLAN Kemal VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. , 2020, ss.111 - 127.
AMA OKATAN Y,SAYLAN K VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. . 2020; 111 - 127.
Vancouver OKATAN Y,SAYLAN K VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. . 2020; 111 - 127.
IEEE OKATAN Y,SAYLAN K "VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR." , ss.111 - 127, 2020.
ISNAD OKATAN, YILDIRIM - SAYLAN, Kemal. "VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR". (2020), 111-127.
APA OKATAN Y, SAYLAN K (2020). VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0(66), 111 - 127.
Chicago OKATAN YILDIRIM,SAYLAN Kemal VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. Ermeni Araştırmaları Dergisi 0, no.66 (2020): 111 - 127.
MLA OKATAN YILDIRIM,SAYLAN Kemal VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. Ermeni Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.66, 2020, ss.111 - 127.
AMA OKATAN Y,SAYLAN K VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(66): 111 - 127.
Vancouver OKATAN Y,SAYLAN K VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2020; 0(66): 111 - 127.
IEEE OKATAN Y,SAYLAN K "VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR." Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0, ss.111 - 127, 2020.
ISNAD OKATAN, YILDIRIM - SAYLAN, Kemal. "VEHİB PAŞA’NIN ERMENİ MEZALİMİ İLE İLGİLİ RUS MEVKİDAŞLARINA YAZDIĞI TELGRAFLARA DAİR". Ermeni Araştırmaları Dergisi 66 (2020), 111-127.