Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi

Kumcagiz, Hatice; yam, faruk caner

doi:10.33206/mjss.720592

Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi

Faruk Caner YAM, (Gaziosmapaşa Üniversitesi, Adalet Meslek Yüksekokulu, Tokat, Türkiye)

Hatice KUMCAĞIZ (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Samsun, Türkiye)

Manas Journal of Social Studies

2 0

Yıl: 2020 Cilt: 9 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 2113 - 2130 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33206/mjss.720592 İndeks Tarihi: 25-11-2021

Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi

Öz:

Bu araĢtırmada ortaokul öğrencilerinin okul doyumu ve yaĢam doyumu arasındaki iliĢkide umudun aracı rolünün incelenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmada iliĢkisel tarama modeli kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın çalıĢma grubu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Orta Karadeniz Bölgesi’ndeki bulunan bir ildeki üç farklı ortaokulda öğrenim gören 105 kız ve 106 erkek öğrencinden oluĢturmaktadır. ÇalıĢmanın verilerinin toplanmasında Çocuklar Ġçin Kapsamlı Okul Doyumu Ölçeği, Çocuklar Ġçin YaĢam Doyumu Ölçeği ve Çocuklar Ġçin Umut Ölçeği kullanılmıĢtır. AraĢtırmada bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi, yapısal eĢitlik modellemesi ve doğrulaycı faktör analizi kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın bulgularına göre ortaokul öğrencilerinin okul doyumu düzeyleri cinsiyete göre erkek öğrencilerin lehine anlamlı olarak farklılaĢmıĢtır. Diğer açıdan öğrencilerin umut ve yaĢam doyumu düzeyleri, cinsiyet değiĢkenine göre olarak anlamlı bir Ģekilde farklılaĢmamıĢtır. ÇalıĢmada ortaokul öğrencilerinin umut ve yaĢam doyumu puanları sınıf düzeyi değiĢkenine göre istatistiksel olarak anlamlı bir Ģekilde farklılaĢırken, okul doyumu puanları sınıf düzeyi değiĢkenine göre anlamlı olarak farklılaĢmamıĢtır. Yapılan yapısal eĢitlik modellemesinde ortaokul öğrencilerinin okul doyumu ve yaĢam doyumu arasındaki iliĢkide umudun kısmi aracılık rolüne sahip olduğu belirlenmiĢtir. Elde edilen bu sonucun ortaokul öğrencilerin yaĢam doyumlarının artırılması çalıĢmalarında kullanılabileceği düĢünülmektedir. Ayrıca araĢtırmada elde edilen bulguların ileride bu alanda yapılacak olan araĢtırmalar için bir temel oluĢturacağı ifade edilebilir.

Anahtar Kelime:

The Relationship Between Secondary School Students' School Satisfaction and Life Satisfaction: Examining the Mediating Role of Hope

Öz:

In this study, it is aimed to examine the mediating role of hope in the relationship between secondary school students' school satisfaction and life satisfaction. The study group of the research consists of 105 female and 106 male students studying at three different secondary schools in a city in the Middle Black Sea Region in the 2018-2019 academic year. Comprehensive School Satisfaction Scale for Children, Life Satisfaction Scale for Children and Life Satisfaction Scale for Children were used to collect the data of the study. Independent sample t-test, one way variance analysis, structural equation modeling and confirmatory factor analysis were used in the study. According to the findings of the study, school satisfaction levels of secondary school students differed significantly in favor of male students according to gender. Hope and life satisfaction levels of students did not differ significantly according to gender. The hope and life satisfaction scores of secondary school students differed significantly according to the grade level variable. In the structural equation modeling, it was determined that hope has a partial mediating role in the relationship between secondary school students' school satisfaction and life satisfaction. It is thought that this result can be used in studies to increase the life satisfaction of secondary school students. In addition, it can be stated that the findings obtained in the research will form a basis for future research in this field.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Afzal, T. M ve Afzal, M. (2015). Comparison of students’ satisfaction and achievement at secondary level in ıslamabad. American Journal of Educational Research, 3(12), 1324-1327.
Altay, D. ve EkĢi, H.(2018, Ekim). Çocuklar için yaşam doyum ölçeği geçerlilik güvenilirlik çalışması. 5. Uluslararası eğitim bilimleri sempozyumunda sunulan sözlü bildiri. Yıldız Teknik Üniversitesi, Ġstanbul.
Atik, G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda umut ölçeği'nin psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalıĢması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390.
Atik, G. ve Atik, Z. E. (2017). Lise öğrencilerinin umut düzeylerinin yordanması: akademik öz-yeterlik ve problem çözmenin rolü. Eğitim ve Bilim, 42(190), 157-169.
Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, ġ. (2012). Sosyoekonomik ve sosyokültürel değiĢkenler açısından PISA matematik sonuçlarının karĢılaĢtırılması, Eğitim ve Bilim, 37, 164, 20-30.
Aydın, B., Sarı, S. V. ve ġahin, M. (2012) Anne-babadan algılanan kabul/ilgi, benlik saygısı ve akademik baĢarı: Umudun aracı rolü. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 3(4), 37-48.
Aydin, B., Sari, S. V. ve Sahin, M. (2014). Parental Acceptance/ınvolvement, self-esteem and academic achievement: The role of hope as a mediator. Online Submission, 3(4), 37-48.
Appleton, S. ve Song, L. (2008). Life satisfaction in urban China: Components and determinants. World Development, 36(11), 2325-2340.
Ashby, J. S., Dickinson, W. L., Gnilka, P. B., & Noble, C. L. (2011). Hope as a mediator and moderator of multidimensional perfectionism and depression in middle school students. Journal of Counseling & Development, 89(2), 131-139.
Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
Baker, J. A., Dilly, L. J., Aupperlee, J. L. ve Patil, S. A. (2003). The developmental context of school satisfaction: Schools as psychologically healthy environments. School Psychology Quarterly, 18(2), 206‐221.
Böke, K. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri.(4. Baskı). Ġstanbul: Alfa Yayınları.
Büyüköztürk, ġ., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, ġ. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
Chang, L., Chang, C., Stewart, S. M. ve Au, E. (2003). Life satisfaction, self concept, and family relations in Chinese adolescents and children. International Journal of Behavioral Development, 27, 182-189.
Crano, D. W. ve Brewer, M. B. (2002). Principals and methods of social research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Carr, A. (2011). Positive Psychology: The science of happiness and human strength (2nd Edition). New York & London: Routledge.
Crede J., Wirthwein L., McElvany N. ve Steinmayr R. (2015). Adolescents’ academic achievement and life satisfaction: The role of parents’ education. Frontiers in Psychology,6, 52.
Curry, L. A., Snyder, C. R., Cook, D. L., Ruby, B. C. ve Rehm, M. (1997). Role of hope in academic and sport achievement. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1257–1267.
K., Hill, P. L., Lapsley, D. K., Talib, T. L. ve Finch, H. (2009). Purpose, hope, and life satisfaction in three age groups. The Journal of Positive Psychology, 4(6), 500-510.
Çengel, M., Totan, T. ve Çöğmen, S. (2017). Okula bağlılık ölçeğinin türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 1820-1837.
Dew, T. ve Huebner, E. S. (1994). Adolescents’ perceived quality of life: an exploratory investigation. Journal of School Psychology, 32, 185-199.
Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Buletin, 95 (3), 542-575.
Diener, E. ve Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and selfesteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68, 653-663.
Diener, E. ve Lucas, R. E. (1999). 11 personality and subjective well-being. Well-being: Foundations of hedonic psychology. Russell: Sage Foundation.
Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55 (1), 34-43.
Ding, C. ve Hall, A. (2007). Gender, ethnicity, and grade differences in perceptions of school experiences among adolescents. Studies in Educational Evaluation, 33(2), 159‐174.
Doğan, U. ve Çelik, E. (2014). Examining the factors contributing to students’ life satisfaction. educational sciences: Theory & Practice, 14(6), 2121-2128.
Esteves, M., Scoloveno, R., Mahat, G., Yarcheski, A. ve Scoloveno, M. A. (2013). An integrative review of adolescent hope. Journal of Pediatric Nursing 28, 105-113.
Feldman, D. B. ve Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and emprical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401-421.
Gibbons, S. ve Silva, O. (2011). School quality, child wellbeing and parents’ satisfaction. Economics of Education Review, 30, 312‐331.
Gilman, R. ve Huebner, E. S. (2006).Characteristics of adolescents who report very high life satisfaction. Journal of Youth and Adolescence, 35, 311-319.
Goldbeck, L., Schmitz, T.G., Besier, T., Herschbach, P. ve Henrich, G. (2007). Life satisfaction decreases during adolescence. Quality of Life Research, 16, 969-979.
Gökçe, F. (2012). Öğretmen ve velilerin, öğrencilerin okulda geçirdikleri zaman, ders ve dinlenme süreleri ile tatiller ve okul dönemleri konusundaki görüĢleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2541-2560.
Güngör, A. ve Avcı, M. (2017). Examining the relationship between hope and life satisfaction among middle school students. Journal of Pedagogical Research, 1(1), 54-63.
Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: Guilford Press.
Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indices in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
Huebner, E. S. ve Alderman, G. L. (1993). Convergent and discriminant validation of a children’s life satisfaction scale: Its relationship to self- and teacher-reported psychological problems and school functioning. Social Indicators Research, 30, 71-82.
Huebner, E. S. (1994). Preliminary development and validation of a multidimensional life satisfaction scale for children. Psychological Assessment, 6, 149-158.
Huebner, E. S., Laughlin, J. E., Ash, C. ve Gilman, R. (1998). Further validation of the multidimensional students’ life satisfaction scale. Journal of Psychological Assessment, 16, 118-134.
Huebner, E. S., ve McCullough, G. (2000). Correlates of school satisfaction among adolescents. The Journal of Educational Research, 93(5), 331-335.
Huebner, E.S., Valois, R.F., Paxton, R.J. ve Drane, J.W. (2005). Middle school students’ perceptions of quality of life. Journal of Happiness Studies, 6, 15-24.
Huebner, E. S., Suldo, S. M., Smith, L. C. ve McKnight, C. G. (2004). Life satisfaction in children and youth: Empirical foundations and implications for school psychologists. Psychology in the Schools, 41, 81-93.
Huebner, E. S. (1991). Initial development of the student’s life satisfaction scale. School Psychology International, 12, 31- 40. Jovanović, V. ve Jerković, I. (2011). School satisfaction among secondary school students: Relations with school achievement and mental health indicators. Psihologija, 44(3), 211-224.
Jöreskog, K. G. ve Sörbom, D. (1988). LISREL 7: A guide to the program and applications. Chicago, IL: SPSS Inc.
Jiang, X. U., Huebner, E. S. ve Hills, K. J. (2013). Parent attachment and early adolescents’life satisfaction: The mediatıng effect of hope. Psychology in the Schools, 50(4), 340-352.
Kalaycı, H. ve Özdemir, M. (2013). Lise öğrencilerinin okul yaĢamının niteliğine iliĢkin algılarının okul bağlılıkları üzerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 293-315.
Karababa, A. (2018). The relationship between adaptive-maladaptive perfectionism and life satisfaction among secondary school students. Research on Education and Psychology, 2(2), 166-175
Karababa, A., Oral, T. ve Dilmac, B. (2018). The role of perceived social support and value in prediction of school attachment among secondary school students. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 269-279.
Kemer, G. ve Atik, G. (2005, Eylül). Kırsal kesimde ve kent merkezinde okuyan lise öğrencilerinin umut düzeylerinin aileden algılanan sosyal destek düzeyine göre karşılaştırılması VIII. Ulusal Psikolojik DanıĢma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunulmuĢtur. 21-23 Eylül, Ġstanbul.
Kemer, G. ve Atik, G. (2012). Hope and social support in high school students from urban and rural areas of Ankara, Turkey. Journal of Happiness Studies, 13, 901-911.
King, A. L. D., Huebner, S., Suldo, S. M. ve Valois, R. F. (2006). An ecological view of school satisfaction in adolescence: Linkages between social support and behavior problems. Applied Research in Quality of Life, 1(3-4), 279-295.
Kula, E. (2008). Endüstri meslek lisesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri ve saldırganlık durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeditepe Üniversitesi, Ġstanbul.
Kwok, S. Y. ve Gu, M. (2019). Childhood neglect and adolescent suicidal ideation: A moderated mediation model of hope and depression. Prevention Science, 20(5), 632-642.
Leung, J. P. ve Leung, K. (1992). Life satisfaction, self-concept, and relationship with parents in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21(6), 653-665.
Lewis, A. D., Huebner, E. S., Malone, P. S. ve Valois, R. F. (2011). Life satisfaction and student engagement in adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 40, 249-262.
Lyubomirsky, S., Sheldon, K. M. ve Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Review of general psychology, 9(2), 111-131.
Meydan, C. H. ve ġeĢen, H. (2015). Yapısal eşitlik modeli Amos uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Merkaš, M. ve Brajša-Žganec, A. (2011). Children with different levels of hope: are there differences in their selfesteem, life satisfaction, social support, and family cohesion? Child Indicators Research, 4(3), 499-514.
Milli Eğitim Bakanlığı (2013). PISA 2012 Ulusal Ön Raporu, http://pisa.meb.gov.tr/wpcontent/uploads/2013/12/pisa2012-ulusal-on-raporu.pdf.
Marques, S. C., Lopez, S. J. ve Mitchell, J. (2013). The role of hope, spirituality and religious practice in adolescents’ life satisfaction: Longitudinal findings. Journal of Happiness Studies, 14(1), 251-261.
McCabe, K., Bray, M. A., Kehle, T. J., Theodore, L. A. ve Gelbar, N. W. (2011). Promoting happiness and life satisfaction in school children. Canadian Journal of School Psychology, 26(3), 177-192.
McKnight, C. G., Huebner, E. S. ve Suldo, S. (2002). Relationships among stressful life events, temperament, problem behavior, and global life satisfaction in adolescents. Psychology in the Schools, 39(6), 677-687.
Myers, D. G. ve Diener, E. (1995). Who is happy?. Psychological science, 6(1), 10-19. Nickerson, A. B. ve Nagle, R. J. (2004). The influence of parent and peer attachments on life satisfaction in middle childhood and early adolescence. Social Indicators Research, 66, 35–60.
Natvig, G. K., Albrektsen, G. ve Qvarnstrom, U. (2003). Associations between psychosocial factors and happiness among school adolescents. International Journal of Nursing Practice, 9, 166–175.
Öztan, S. (2014). Ortaokul 6. 7. 8. sınıf öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yaşam doyumları ve benlik kurgusu algıları açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
Ozcan, B. ve Kiraz, A. (2017). Kıbrıs’ın kuzeyinde yaĢayan ergenlerin yaĢam memnuniyetleri [Life satisfaction of adolescents living in Northern Cyprus]. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(3), 88-106.
Park, N., Peterson, C. ve Seligman, M. E. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 603-619.
Padilla-Walker, L. M., Hardy, S. A. ve Christensen, K. J. (2011). Adolescent hope as a mediator between parent-child connectedness and adolescent outcomes. The Journal of Early Adolescence, 31(6), 853-879.
Saha, R., Huebner, E. S., Hills, K. J., Malone, P. S. ve Valois, R. F. (2014). Social coping and life satisfaction in adolescents. Social Indicators Research, 115(1), 241-252.
Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Muller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Method of Psychological Research, 8(2), 23-74.
Saminathen, M. G., Låftman, S. B. ve Modin, B. (2019). School Choice at a Cost? Academic Achievement, School Satisfaction and Psychological Complaints among Students in Disadvantaged Areas of Stockholm. International Journal of Environmental Research Public Health, 16 (11), 1-18.
Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T. et al.(1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60, 570-585.
Snyder, C. R., Cheavens, J. ve Sympson, S. C. (1997). Hope: an individual motive for social commerce. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 1(2), 107-118.
Snyder, C. R. (2000). Hypothesis: there is hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of hope theory, measures and applications (3-18). San Diego: Academic Press.
Snyder, C. R. (2002). Hope theory: rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275.
Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Mann Pulvers, K., Adams, V. H. ve Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of Educational Psychology, 94(4), 820-826.
Snyder, C. R. (2005). Teaching: The lessons of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(1), 72-84.
Snyder, C. R. ve Lopez, S. J. (2007). Positive Psychology: the scientific and practical explorations of human strengths. US: Sage Publications, Inc.
Suldo, S. M. ve Huebner, E. S. (2004). Does life satisfaction moderate the effects of stressful life events on psychopathological behavior during adolescence? School Psychology Quarterly, 19, 93–105.
Suldo, S. M., Riley, K. N. ve Shaffer, E. J. (2006). Academic correlates of children and adolescents' life satisfaction. School Psychology International, 27(5), 567-582.
Suldo, S. M. ve Shaffer, E. J. (2008). Looking beyond psychopathology: The dual-factor model of mental health in youth. School Psychology Review, 37, 52- 68.
Suldo, S. M., Thalji-Raitano, A., Hasemeyer, M., Gelley, C. D. ve Hoy, B. (2013). Understanding middle school students life satisfaction: Does school climate matter? Applied Research in Quality of Life, 8(2), 169-182.
Şirin, A. ve Ulaş, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile karakter eğitimi uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), 279-307.
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6 th Edition). Boston: Pearson
Tarhan, S., Bacanlı, H., Dombaycı, M. A. ve Demir, M. (2011). Quadruple thinking: hopeful thinking. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, 568–576.
Telef, B. B. (2014). Çocuklar için kapsamlı okul doyumu ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 478-490.
Tian, L., Chen, H. ve Huebner, E. S. (2014). The longitudinal relationships between basic psychological needs satisfaction at school and school-related subjective well-being in adolescents. Social Indicators Research, 119(1), 353-372.
Tetley, J. (2010). An investigation of self-authorship, hope, and meaning in life among second-year college students (Doctoral Dissertation). The George Washington University, Washington
Tolan, P. H. ve Larsen, R. (2014). Trajectories of life satisfaction during middle school: Relations to developmentalecological Microsystems and student functioning. Journal of Research on Adolescence, 24, 497-511.
Ullman, C. ve Tatar, M. (2001). Psychological adjustment among Israeli adolescents immigrants: A report on life satisfaction, self concept, and self-esteem. Journal of Youth and Adolescence, 30, 449-463.
Varela, J. J., Zimmerman, M. A., Ryan, A. M., Stoddard, S. A., Heinze, J. E. ve Alfaro, J. (2018). Life satisfaction, school satisfaction, and school violence: A mediation analysis for Chilean adolescent victims and perpetrators. Child Indicators Research, 11(2), 487-505.
Valle, M. F., Huebner, E. S. ve Suldo, S. M. (2006). An analysis of hope as a psychological strength. Journal of School Psychology, 44(5), 393-406.
Vidinlioğlu, S. Ö. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin benlik algısı ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyla Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Verkuyten, M. ve Thijs, J. (2002). School satisfaction of elementary school children: The role of performance, peer relations, ethnicity, and gender. Social Indicators Research, 59, 203‐228.
Yang, Y., Zhang, M. ve Kou, Y. (2016). Self-compassion and life satisfaction: The mediating role of hope. Personality and Individual Differences, 98, 91-95.
Yerli kaya, I. (2014). Devlet ve özel ortaokul öğrencilerinin umutsuzluk düzeyinin belirlenmesi ve çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(8), 865-877.
Yıldız, M. A. ve Kutlu, M. (2015). Erinlerde okula bağlanmanın yordayicisi olarak sosyal kaygı ve depresif belirtilerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 332-345.
Yılmaz, E. (2017). Ortaokul öğrencilerinin akademik başarılarının yordanmasında umut ve yaşam doyumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü Marmara Üniversitesi, Ġstanbul.
Zullig, K. J., Huebner, E. S. ve Patton, J. M. (2011). Relationships among school climate domains and school satisfaction. Psychology in the Schools, 48(2), 133-145.
Zournazi, M. (2004). Umut değişim için yeni felsefeler (Çev: U. Abacı). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Zhou, X., Wu, X. ve Zhen, R. (2018). Self-esteem and hope mediate the relations between social support and posttraumatic stress disorder and growth in adolescents following the Ya’an earthquake. Anxiety, Stress, & Coping, 31(1), 32-45.
Yarcheski, A., Mahon, N. E. ve Yarcheski, T. J. (2001). Social support and well-being in early adolescents: The role of mediating variables. Clinical Nursing Research, 10(2), 163-181.
Yarcheski, A. ve Mahon, N. E. (2016). Meta-analyses of predictors of hope in adolescents. Western Journal of Nursing Research, 38(3), 345-368.
Wong, S. S. ve Lim, T. (2009). Hope versus optimism in Singaporean adolescents: Contributions to depression and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 46(5-6), 648-652.

APA	yam f, Kumcagiz H (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. , 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
Chicago	yam faruk caner,Kumcagiz Hatice Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. (2020): 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
MLA	yam faruk caner,Kumcagiz Hatice Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. , 2020, ss.2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
AMA	yam f,Kumcagiz H Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. . 2020; 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
Vancouver	yam f,Kumcagiz H Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. . 2020; 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
IEEE	yam f,Kumcagiz H "Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi." , ss.2113 - 2130, 2020. 10.33206/mjss.720592
ISNAD	yam, faruk caner - Kumcagiz, Hatice. "Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi". (2020), 2113-2130. https://doi.org/10.33206/mjss.720592

APA	yam f, Kumcagiz H (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Manas Journal of Social Studies, 9(4), 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
Chicago	yam faruk caner,Kumcagiz Hatice Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Manas Journal of Social Studies 9, no.4 (2020): 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
MLA	yam faruk caner,Kumcagiz Hatice Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Manas Journal of Social Studies, vol.9, no.4, 2020, ss.2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
AMA	yam f,Kumcagiz H Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Manas Journal of Social Studies. 2020; 9(4): 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
Vancouver	yam f,Kumcagiz H Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi. Manas Journal of Social Studies. 2020; 9(4): 2113 - 2130. 10.33206/mjss.720592
IEEE	yam f,Kumcagiz H "Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi." Manas Journal of Social Studies, 9, ss.2113 - 2130, 2020. 10.33206/mjss.720592
ISNAD	yam, faruk caner - Kumcagiz, Hatice. "Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi". Manas Journal of Social Studies 9/4 (2020), 2113-2130. https://doi.org/10.33206/mjss.720592