Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 69 Sayfa Aralığı: 163 - 185 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918)

Öz:
Bu çalışma geçmişte yaşanan olaylarla ilgili yayınlanan haberleri inceleyerek ABD’nin Ermeni meselesine bakış açısını anlamayı amaçlamaktadır. Birinci Dünya Savaşı sürecinde Ermenilerin Sevk ve İskân Kanunu ile göç ettirilmesi olayı, özellikle Avrupa ülkeleri ve ABD’nin Türkler aleyhinde kullandıkları bir koz halini almıştır. ABD’nin bu konudaki tavrını anlayabilmek için bakılması gereken önemli kaynaklardan biri de dönemin basınıdır. Ermenilere çıkarları gereği uzun süreden beri yakınlık gösteren ABD’de basının 1915-1918 yılları arasında Urfa’da vuku bulan Ermenilerle ilgili olaylara geniş yer verdiği görülmektedir. Amerikan basını sık sık Urfa’da Ermenilere zulmedildiğini ve Ermenilerin katledildiğini sayfalarına taşımış ve Osmanlı’ya karşı kara bir propaganda yürütmüştür. Çalışmanın temel kaynaklarını, 1915-1918 dönemi ABD gazeteleri oluşturmaktadır. Çalışmanın sonunda ABD basınının söz konusu konuya bakışı, verilen örnek haberler yoluyla vuzuha kavuşturulacaktır.
Anahtar Kelime: Urfa Basın Osmanlı İmparatorluğu ABD

REFLECTIONS IN THE US PRESS OF EVENTS OF ARMENIANS IN URFA (1915-1918)

Öz:
This study aims to examine the perspective of the USA on Armenian question by looking at reactions in the press to the events in the past. During the First World War, the relocation of Armenians with the Law of Relocation and Settlement has become a trump card used by European countries and the USA against the Turks. One of the most important sources that have to be considered to understand the attitude of the U.S. is the press of that time. In the U.S, which has shown concern for the Armenians for a long time for its self-interests, the press gave widespread coverage to the events which took placed in Urfa related to Armenians between the years 1915-1918. The American Press frequently carried on its pages that the Armenians were persecuted and massacred in Urfa province, and carried out black propaganda against the Ottoman Empire. The main sources of the study will be the USA newspapers of the period 1915-1918. At the end of the study, the perception of the American Press on the subject will be clarified through the news given as a sample.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Albuquerque Morning Journal, 20 Haziran 1917.
  • Grand Forks Herald, 9 Ekim 1917.
  • Harrisburg Telegraph, 20 Ağustos 1915; 2 Nisan 1915; 23 Eylül 1925; 29 Ekim 1915.
  • Hawaiian Gazette, 30 Kasım 1915; 6 Ekim 1916.
  • Highland Recorder, 5 Kasım 1915.
  • Honolulu Star Bulletin, 29 Kasım 1915.
  • Los Angeles Times, 25 Eylül 1915; 29 Kasım 1915
  • New York Tribune, 13 Ocak 1918; 24 Eylül 1915.
  • Norwich Bullutin, 29 Kasım 1915
  • Richmond Times-Dispatch, 29 Kasım 1915
  • San Fransisco Chronicle, 16 Nisan 1918; 19 Mayıs 1918.
  • The Alaska Daily Empire, 29 Kasım 1915.
  • The Arizona Republican, 15 Temmuz 1917.
  • The Bee Omaha, 30 Kasım 1915
  • The Chattanooga News, 15 Nisan 1918
  • The Grand Forks Daily Herald, 29 Kasım 1915
  • The Ogden Standard, 29 Kasım 1915
  • The Sun, 16 Nisan 1918
  • The Sunday Star Washington, 26 Aralık 1915.
  • The Tonopah Daily Bonanza, 8 Ekim 1917.
  • The Topeka Daily State Journal, 16 Ekim 1915.
  • The Washington Herald, 12 Kasım 1916.
  • Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt: 1, (Ed.: Ahmet Tetik) Ankara: Gen.Kur.ATASE ve Gen.Kur. Denetleme Başkanlığı Yayınları, 2005.
  • Bilgi, Nejdet. Ermeni Tehciri ve Boğazlayan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey’in Yargılanması. Ankara: Köksav Yayınları, 1999.
  • Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri I. Yay. Haz.: Uğurhan Demirbaş, Ali Osman Çınar vd. Ankara: T.C Başbakanlık Devlet Arşivi Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 49, 2001.
  • Feigl, Eric. Ermeni Mitomanyası. İstanbul: Çr Yayıncılık, 2007.
  • Gürün, Kâmuran. Ermeni Dosyası. Ankara: TTK Basımevi, 1983.
  • Hüseyin Nazım Paşa. Ermeni Olayları I. Haz.: Necati Aktaş, Mustafa Oğuz, Mustafa Küçük. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1993.
  • Karakaya, Recep. Kaynakçalı Ermeni Meselesi Krolonojisi (1878-1923). İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu:52, 2001.
  • Karinyan, A.B. Ermeni Milliyetçi Akımları, Çev. Arif Acaloğlu. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2006.
  • Küçük, Cevdet. Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı (1878-1897). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1984.
  • Münir Süreyya Bey. Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914). Yay.Haz.:U. Demirbaş, H. Osman Çınar, vd. Ankara:T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 53, 2001.
  • Parmaksızoğlu, İsmet. Ermeni Komitelerinin İhtilâl Hareketleri ve Besledikleri Emeller. Ankara: DSİ Basım ve Foto-Film İşletme Müdürlüğü, 1981.
  • Öztuna, Yılmaz. Osmanlı Devleti Tarihi, Cilt: 1. (İstanbul: Faisal Finans Kurumu Yayını, 1986.)
  • Tunçer, Asil S. ABD’de Ermeni Diasporasının Çalışmaları. İzmir: DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Vural, Mithat Kadri. Cumhuriyet Döneminde Türk Kamuoyunda Ermeni Sorunu. (İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi AİIT Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2011.
  • Açıkses, Erdal ve Ebru Güher. “Ermeni Sorununun Ortaya Çıkmasında Amerikan Basın-Yayın Faaliyetlerinin Rolü.” II. Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri ve Büyük Güçler Sempozyumu (6-8 Mayıs 2015- Erzurum), Bildiriler Kitabı II,(Ed.: Tolga Başak, Mevlüt Yüksel), Atatürk Üniversitesi Yayınları, No:1201, (2016): 1033-1047.
  • Alan, Gülbadi. “Amerikan Board Okullarında Yürütülen Misyonerlik Faaliyetleri.” İslam Araştırmaları Dergisi 20, Sayı:4 (2007): 464-475.
  • Altıntaş, Zeynep. ”1890 Yılına Kadar Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Ermeni Sorununun Ortaya Çıkışında İngiltere’nin Rolü”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ermeni Özel Sayısı 7 Sayı:1, (Haziran 2005): 151-183.
  • Ata, Ferudun. ”Divân-ı Harb-i Örf-î Mahkemelerinde Ermeni Tehciri Yargılamaları.” Türkiye Araştırmaları Dergisi 15, (2004): 297-323.
  • Bağçeci, Yahya. “Osmanlı Devleti’nde Amerikan Misyonerlerinin Ermenilere Yönelik Eğitim Faaliyetleri.” Turkish Studies, Volume 3/4 (2008): 169-182.
  • Büke, Emrah. “Birleşik Devletler Çatısı Altında Ermeniler: Oluşumlar ve Faaliyetler”, Kök Araştırmalar: Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi 12, Sayı:1 (Bahar 2010): 65-75.
  • Çiçek, Kemal. ”Osmanlı Ermenilerinin 1915’teki Tehciri: Bir Değerlendirme.” Gazi Akademik Bakış Dergisi 3, Sayı: 6, (Yaz 2010): 1-14.
  • Demirel, Muammer ve Mehmet Takkaç. “Ermeni Tehciri Anıları Üzerine.” A.Ü. Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, (2007): 263-276.
  • Dingeç, Emine. “Amerikan Misyoner Okullarının Ermeni Ayrılıkçı Hareketindeki Yeri.” Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler II, Erciyes Üniversitesi-Nevşehir Üniversitesi II. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu 22-24 Mayıs 2008, Bildiri Kitabı, (Yay. Haz.: M. Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan) (Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayını: 163, 2009): 29-50.
  • Emrahov, Ziyad. ”Rus Tarih Yazımında Ermeni Meselesi ve Sorunun Oluşumunda Çar Rusyasının Rolü.” Türk-Ermeni İlişkilerinin Bölgesel Politikalara Etkisi(19. Yüzyıldan Günümüze) Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler, Bitlis, 12-14 Mayıs 2016, (Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 2017): 335-350.
  • Erdal, İbrahim. “Amerikan Belgelerine Göre; Ermeni Milliyetinin Oluşumunda Misyonerlerin ve Yardım Kuruluşlarının Rolü”,Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler II, Erciyes Üniversitesi-Nevşehir Üniversitesi II. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu 22-24 Mayıs 2008, Bildiri Kitabı, (Yay. Haz.: M. Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan) (Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayını:163, 2009): 343-357.
  • Eser, Feridun. “Ermeni Sorununun Ortaya Çıkışında ve Devamında Yabancı Devletlerin Rolü.” Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı II, Sayı 61, (2014): 905-916
  • Gencer, Fatih. “I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Amerikan Vatandaşlarına Yönelik Politikası.” Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 46 (2009): 250-264.
  • Hocaoğlu, Mustafa Celalettin. “1915 Ermeni Tehcirinde Kullanılan Güzergâhlar.” Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi, Ermeni Meselesi Özel Sayısı IV, sayı 63 (Eylül-Aralık 2014): 2957-2975.
  • Hülagü, M. Metin. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye.” İslam Araştırmaları Dergisi 20, Sayı: 4, (2007): 429-450.
  • Kılıç, Davut. “Ermeni Meselesi’nin Siyasallaşmasında Emperyalist Devletlerin Rolü.” Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23-24 (2007): 119-139.
  • Kolay, Erdal. “1920’li Yıllarda Avrupa’da Sinema ve Tiyatroda Ermeni Propagandası.” VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 2 (Güz 2017): 164-190.
  • Kurtaran, Uğur. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi.” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:8, (Sonbahar 2011): 57-71.
  • Küçükvatan, Mahir. “Tehcir Kararı Üzerine Amerika Kamuoyunda Ermeni Propagandası.” ÇTTAD 12, Sayı: 24 (Bahar 2012): 87-107.
  • Özdemir, Hikmet. “Çatışmalar.” Türk ve Ermeni İhtilâfı Makaleleri. (Ed.:Hikmet Özdemir) Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:122, TBMM Basımevi, 2007: 155-210.
  • Saray, Mehmet. “Ermeni Meselesi’nin Ortaya Çıkışı, Ermeni Meselesini Ortaya Çıkaranlar.” XI. Türk Tarih Kongresi, Ankara,5-9 Eylül 1990, Kongreye Sunulan Bildiriler, V. Ankara: TTK Yayını, 1994: 1755-1761.
  • Sarınay, Yusuf. “Sevk ve İskân.” Türk ve Ermeni İhtilâfı Makaleleri. (Ed.:Hikmet Özdemir). Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:122, TBMM Basımevi, 2007: 211-234.
  • Selvi, Haluk. “ABD Büyükelçisi Henry Morgenthau Öyküsü ve Gerçekler.” Marmara Üniversitesi Türkler ve Ermeniler Tarih Boyunca Türk-Ermeni İlişkileri. (erişim tarihi: 4 Ocak 2018) http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/abd-buyukelcisi-henrymorgenthau-oykusu-ve-gercekler/.
  • Serdar, M. Törehan. “Ermeni Sevk ve İskânın (Tehcirin)Altında Yatan Nedenler.” Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı:52, (2015): 221-264.
  • Sezer, Cemal. “Amerikan Misyonerlerinin Ermeni Meselesine Etkileri (1890- 1914).” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1-2, (Haziran-Aralık 2010): 57-69.
  • Sonyel, Salâhi R., ”Turco-Armenian Relations and British Propaganda During The First World War.” XI.Türk Tarih Kongresi, Ankara,5-9 Eylül 1990, Kongreye sunulan bildiriler, Cilt:V. Ankara: TTK Yayını, 1994.
  • Şükürov, Kerime. ”Rusya’nın Siyasetinde ‘Türkiye Ermenistanı‘ Meselesi: Oluşumu, Kuruluş Çalışmaları ve İflas.” Türk-Ermeni İlişkilerinin Bölgesel Politikalara Etkisi (19. Yüzyıldan Günümüze) Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler, Bitlis, 12-14 Mayıs 2016. Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 2017: 459-470.
  • Tosun, Ramazan. ”Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Mahiyeti.” Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı:14 (2004): 143-163.
  • Yıldız, Özgür. “ABCFM (Amerikan Board) Arşivleri’nin Osmanlı-Amerikan İlişkileri Bağlamında Değerlendirilmesi.” Tarih Okulu Dergisi 9, Sayı: 27 (Eylül 2016): 519-541.
  • Yıldız, Özgür. “Amerika’nın Ermeniler Üzerindeki Faaliyetleri ve Osmanlı Devletine Etkileri.” Tarih Okulu Dergisi 8, Sayı: 22 (Haziran 2015): 239- 249.
  • Yurdakul, İlhami. “Urfa Ermeni Olayları ve 29 Aralık Vakası (1845-1914).” Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı:1 (Aralık 2016): 136- 144.
  • Yücel, İdris. “Bir Misyonerlik Uygulamasının Teorisi ve Pratiği: Urfa Amerikan Körler Okulu (1902-1914).” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 7, Sayı: 14 (Güz 2011): 65-86.
APA tok a, Budak M (2021). AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). , 163 - 185.
Chicago tok abdullah,Budak Muhammed Ali AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). (2021): 163 - 185.
MLA tok abdullah,Budak Muhammed Ali AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). , 2021, ss.163 - 185.
AMA tok a,Budak M AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). . 2021; 163 - 185.
Vancouver tok a,Budak M AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). . 2021; 163 - 185.
IEEE tok a,Budak M "AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918)." , ss.163 - 185, 2021.
ISNAD tok, abdullah - Budak, Muhammed Ali. "AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918)". (2021), 163-185.
APA tok a, Budak M (2021). AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0(69), 163 - 185.
Chicago tok abdullah,Budak Muhammed Ali AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). Ermeni Araştırmaları Dergisi 0, no.69 (2021): 163 - 185.
MLA tok abdullah,Budak Muhammed Ali AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). Ermeni Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.69, 2021, ss.163 - 185.
AMA tok a,Budak M AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2021; 0(69): 163 - 185.
Vancouver tok a,Budak M AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918). Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2021; 0(69): 163 - 185.
IEEE tok a,Budak M "AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918)." Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0, ss.163 - 185, 2021.
ISNAD tok, abdullah - Budak, Muhammed Ali. "AMERİKAN BASININDA URFA’DA ERMENİ OLAYLARI (1915-1918)". Ermeni Araştırmaları Dergisi 69 (2021), 163-185.