Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu
Yıl: 2005 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 49 - 57 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu
Öz: Kuzey ve Orta Asya Türk halkları arasında engin ve yaygın bir geçmişe sahip “Kız Kovuu” ve “Keli, Kovuu” oyunu, özellikle yerli ve yabancı kaynaklar tarafından benzeri ve başka oyunlarla genellikle karıştırılmaktadır. Bu sporun tarihine ve günümüzdeki oynanış tarzına bakılarak; terminolojik, ekonomik / sosyal ve kültürel boyutları incelenerek spor literatürüne doğru yansıtmak amaçlanmıştır. Gerek oynanış gözlemlerinden gerekse tarihi ve teorik bilgilerle elde edilen veriler, tarihi ve kısmen de sosyolojik model çerçevesinde sistematize edilerek rapor edilmiştir. Üzerinde evrensel kültürün az etkili bulunduğu görülmüş, tamamıyla Türklerin ananevi kültür öğeleriyle (ritüel, sosyal, askeri ve ekonomik sujelerle) donatıldığı tarihi bakiyelerle birlikte gözlenmiştir. Büyük Asya’nın tüm Türk halkları tarafından popüler olarak oynanan bu spor, tarihi bazı fonksiyonlarını yitirse de, gerek mitolojide gerekse sosyal hayatta Türk kadınının üstün rolünü yansıtmıştır. Bazı yabancı yazarlar tarafından ağır eleştiriler alsa da, Türk Sporunun köklü geleneğinin bir parçası olduğu anlaşılmıştır.
Anahtar Kelime: From Past to Present Day Kız and Kelin Kovuu Game of the Turks
Öz: The “Kız Kovuu” and “Kelin Kovuu” game, which has a vast and widespread history among the Turkish people of North and Middle Asia, has been compared to similar and different games by national and foreign resources. Considering the history of this game and the way it is played today, in this study we aim to reflect this game in the sport literature in the most correct way we can by investigating the game’s terminology and economic, social and cultural dimensions. The observations of the style of play and the data that has been obtained from historical and theoretical information were reported systematically within the framework of a historical and partly sociological model. The international cultural on the game is rarely seen even today. Observed with the ancient remains, it has been noted that the game is entirely equipped with the Turk’s traditional cultural elements (ritual, social, military and economic subjects). Although this popular game, which has been played by all the Turks in Great Asia, has lost some of its historical functions, it still portrays the superior role of the Turkish woman in social life and mythology. Even though it has been harshly criticized by foreign writers, it is understood that the game is an important part of the Turkish Sports deeply rooted tradition.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abramzon, S.M, 1990, Tvorçestvo Kirgizskogo Naroda, Sov. Etnoğrafiya,T (C.) .3, Moskova, S.43-45.
- Abramzon,S.M.; 1960, " Svadepniye Obıçai Kirgizov Pamira", Trudi İn-Ta İstorii, Arheol. İ Etnogr. An Tadj.Ssr, Duşanbe, S.158-162.
- Alçie (Arhiv Leningrat Çasti İe An Sssr ) F.K1,Op.2, No:1140-1144.
- Alektorov, E.A.; 1888, "Prazdniçniye Rozvleçniya İ İgri Kırgizov", O. L., No: 42.
- Anarkulov, H.; 1991, Kırgızistan El Oyunları, Bişkek, S.5,7,181-185.
- Arginbayev, H.; 1975, Kulturno-Ekonomiceskiye Troditsii Noradov Srdney Azii İ Kazakhstana, Moskova, S.201,208,236.
- Balganbayev, M.; 1985, Kazaktın Ulttık Sport Törleri, Kaynar, S.123-124.
- Bektenov, Z. - Musin, Y.; 1978, Kırgızdın Eldik Oyundarı, Furunze, S.105-106.
- Bektenov, Z.; Manas Destanının Kara Söz İle Yazılmış Kısmı, Kırgızistan İlimler Akademisinin Elyazması Bölümünden Alınmıştır. 46. Fasikül, 3. Bölüm.
- Bobylıov, İ.; 1989, Equesrian Games, Taşkent. “Mıhnat”, S.31-32.
- Borhizov, B.; 1989, Konniye İgri Noradov Rossii, “Mıhnat”,, S.94-95.
- Cusupov, K.; 1991, Kırgızdar, Kırgızdın Basması, Bişkek, S.3,22,185.
- Davidov, D.; 1989, Konniye İgri Noradov Zakavkazya, Taşkent, “Mıhnat”, S.55.
- Ergin, M.; 1988, Dede Korkut Kitabı, 8. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, S.63-64.
- Gedin,S.; 1911, Puteşestviye... V 1893-1897 Gg.V Pamir, Tibet İ Vostoçnıy Turkestan, Spb., S.362-368.
- Georgi, İ.G.; 1774, "Rusya İmparatorluğunda Yaşayan Ulusların ( Türklerin) Her Yönlü Açıklaması", Anayurt Notları,Parça 13, Spb., S.87,146,209.
- Gradekov, N.İ; 1899, Kirgızı İ Karakirgizi Sırdanyinskoy Oblasti, C (+) 1, Yuridiçeskiy Bıt, Taşkent, S.23,36,47,112.
- Gündoğdıev, O.; 1993, " Kult Konya U Türkmen Noradı Sredney Azii" Orta Asya Halkları Uluslararası Sempozyum Tebliğleri, Aşkaabat S.6-9.
- Güngör, H., 1995,“Önasya Kültüründe Yeniden Doğuş Ve Türkler De Nevruz”, Yayına Hazırlayan Sadık Tural, Nevruz, A.K.D.T.Y.K., Akym., S. 100, Kongre Ve Sempozyum Bildirileri Dizisi, S. 5, Ankara, S.36.
- Karmıyşeva, Ç.H.; 1986, Drevnyoya Mitologiya Ver İ Kultur Noradov Sredney Azii, Etnoğrafiçeskiye Dökümant: Moskova, S.113,129,235-239.
- Katanov, N.F.; 1894, " O Pogrebalnıh Obıcayah Tyurskih Plemen S Drevneyşih Vremen Do Naşih Dney", İzv.O-Va Ar. İst. İ Et. Pri Kazansk. Uu-Te, T. Xıı, Vıp.2, Kazan, S.55,61-64.
- Kostenko, L.Fç; 1880, " Turkestanskiy Kray. Opit Voenno-Statistiçeskogo Obozreniya Turkestanskogo Voennogo Okruga", Mater. Dlya G.İs. Ressii. T.1, Spb.
- Kovalev, E.; 1895, " Ocerki Bıta Karakirgizov (İz Putevogo Dnevnika)," Turkestanskiye Vedomosti No: 20.
- Kunter, H.B.; 1938, Eski Türk Sporları Üzerine Araştırmalar, Cum. Mat., İstanbul, S.33.
- Merhart, G.; 1929, " Ein Einsenschriften An Yenissi", Eurasia Spt. Antigue, Iv, S.21,46.
- Musin, Y.- Anarkulov, Z. - Efimoviç, F. - Bayman, F. - Sadıkov, A., 1976, Kırgıziskiye Natsionalniye Vidi Sporta ( Pravila Sorevnovaniy, Zportivna Ya Klassifivatsiya), Mektep Basması, Furunze, S.38-39.
- Nusupov, Ch.; 1993, "Tarihten Dersler", ( Çev. H.Karabaş): Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, Cilt.; I, Sayı: 4, Eylül.
- Öğel, B.; 1988 Türk Kültür Tarihi ; T.T.K.Yay., 3. Baskı, Ankara, S.207-222 .
- Ömürzakov, D.- Musin, Y.; 1973, Kırgızki Noradnie İgri, Frunze, S.22-24.
- Radlov,W.; 1895-1899, Die Altturkischen Inschriffen Der Mongolei. Spb., S.12-21.
- Rojdestvenskıy, P.A., 1928, Kırgıziskiye Natsionalnıy Sport İ İgri, Frunze, 2,28.
- Sağalayev, A.M.-Oktabarskaya,İ.V.; 1990, Troditsiyonnoye Mirovozreniye Tyurkov Yuznoy Sibiri, Znak İ Ritval Novosibirdk; Nauka ( Sibirya Bölümü ), S.5,74,86-89.
- Saralayev, M.- Bukuyev, M.- Mambetkaliyev,S.; 1995, Manas'tan Kalgan Oyundar, Bişkek, S.3,10,76.
- Saralayev,M.; 1993, Kırgız Uluttuk Sportunun Tülbörü Boyonca Birdiktüü Respublikalık Klassifikatsiyasi Cana Meldeşterdin Ereceleri, Kırgızistan- Oş, S.36-37.
- Sicin, L.; 1988, “Uygurlarning Örp-Aditi”, Şincen Yaşları, S.11, S.3.
- Sımakov, N.G.; 1984, Obşestvenniye Funktsii Kirgizskih Noradnıh Razvlecniy V Kontse Xıx Naçale Xx. V, Nauka, Leningrad, S.3,8,96-100.
- Sokolov, R.L.; 1981, Fiziçeskaya Kultura İ Sport V Kırgizi ( 1917-1963), Leningrad- Moskova, S.73-74.
- Sorokin,N.V.; 1886, "Vgoroh İ Dolinah Russkogo Tyan-Şanga", İst.Vestnik, May-Jul., S.15-18.
- Tanıbekov, A.; "Kırgızdın Eldik Oyundarı", Kiaey B, 27. Fasikül, 4. Bölüm; S.1413.
- Tarih Ve Etnografa Açısından Nevruz, 1993, ( Rusçadan Türkçeye Çev. Y.Pekcan-S.Öztürk), Boğaziçi İlmi Araştırmalar Serisi: 13,Ankara, S.8-24.
- Toktorbayev, S.; 1991, Öspürümdör Oyundarı, Kırgız Cobet Baskısı, Bişkek, S.80-82.
- Türkmenistan İlimler Akademisi El Yazmaları Bölümü, Dosya No: 1268, (Trs)
- Türkmen, M.; 1996, Türklerde Geleneksel Atlı Sporların Yapılışı, Kaynağı Ve Bilinmeyen Yeni Boyutları, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, S.85-87,140-147.
- Umminger,W.; 1992, Die Chronik Des Sports, Chronik Verlag, 2., Erganzte Und Aktualisierte Auflage, S.5,82.
- Valihanov,Ç.; 1958, Sobır Soç, (Külliyat), Alma-Atı, S.770-778.
- Voronina, V.L; 1985, Priem Stroitelstva Do Arabskogo Perioda V Sredney Azii, Kratkie Soob.O Doklodah İ Polevih Ossledovenigah İns. Materialnoy Kulturi, Xxvııı. Ufa, S.5,28-32.
- Zenkovskiy, S.A.; 1967, Pan Turkism And İslam İn Russia, Harward, S.233-236.
- Zoriktuyev; 1983, "Novaye İ Tereditsionnoye V Meterial Noy Kulture Noradov Buryati" Gbhgk, Ulan- Ude, S.65-67.
| APA | TÜRKMEN M, İMAMOĞLU O, TÜRKMEN L (2005). Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. , 49 - 57. |
| Chicago | TÜRKMEN Mehmet,İMAMOĞLU Osman,TÜRKMEN Leyla Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. (2005): 49 - 57. |
| MLA | TÜRKMEN Mehmet,İMAMOĞLU Osman,TÜRKMEN Leyla Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. , 2005, ss.49 - 57. |
| AMA | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. . 2005; 49 - 57. |
| Vancouver | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. . 2005; 49 - 57. |
| IEEE | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L "Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu." , ss.49 - 57, 2005. |
| ISNAD | TÜRKMEN, Mehmet vd. "Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu". (2005), 49-57. |
| APA | TÜRKMEN M, İMAMOĞLU O, TÜRKMEN L (2005). Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.), 6(1), 49 - 57. |
| Chicago | TÜRKMEN Mehmet,İMAMOĞLU Osman,TÜRKMEN Leyla Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.) 6, no.1 (2005): 49 - 57. |
| MLA | TÜRKMEN Mehmet,İMAMOĞLU Osman,TÜRKMEN Leyla Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.), vol.6, no.1, 2005, ss.49 - 57. |
| AMA | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.). 2005; 6(1): 49 - 57. |
| Vancouver | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.). 2005; 6(1): 49 - 57. |
| IEEE | TÜRKMEN M,İMAMOĞLU O,TÜRKMEN L "Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu." Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.), 6, ss.49 - 57, 2005. |
| ISNAD | TÜRKMEN, Mehmet vd. "Dünden-Bugüne Türkler'de Kız ve Kelin Kovuu Oyunu". Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (. Ahi Evran Üniv. Kırşehir Eğt. Fak. Derg.) 6/1 (2005), 49-57. |
