Yıl: 2020 Cilt: 24 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 97 - 118 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18505/cuid.674002 İndeks Tarihi: 07-01-2022

Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi

Öz:
Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İbn Kesîr, (öl. 774/1373), hicrî 8. asırda yaşamış büyük bir tarihçi, müfessir, muhaddis ve Şâfiî fakihidir. İbn Kesîr’in, Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm isimli eseri bir tefsir olmasının yanı sıra, içerdiği zengin hadis muhtevası ve hadislerin isnad ve metin yönünden değerlendirilmesi sebebiyle de istifadeye açıktır. İbn Kesîr hadis ve tarih sahalarındaki yetkinliği sayesinde tefsirinde hadisleri dikkatli bir tahlilden geçirmiştir ve isnad veya metin açısından belirtilmesi gerekli hususları zikretmiştir. Bu makalede, İbn Kesîr’in tefsirinde hadis metinlerinin tahlilleri ve tenkitleri incelenmiştir. Hadis metninin manasını tespite yönelik tahliller kapsamında, bilinmeyen kelimelerin izahı, bâb başlıklarından istifade, ilgili hadislerin bir bütün olarak değerlendirilmesi, geçmiş âlimlerin izahları ve İbn Kesîr’in orijinal yorum ve tespitleri gibi konular yer almaktadır. Metin tenkitleri kapsamında ise, nekâret kavramıyla yapılan genel tenkitler, Kur’ân-ı Kerîm’e, sahîh sünnete, akla, tarihî verilere aykırılık gibi daha özel tenkitler, teâruz halindeki hadislere getirilen çözümler gibi konular yer almaktadır. Çalışmada bir yandan Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’in bir hadis şerhi olarak değerini ve özgünlüğünü ortaya koymak, diğer yandan hadisçilerin gerek belli kriterleri, gerekse nekâret kavramını kullanarak yaptıkları metin tenkidi faaliyetlerine dikkat çekmek amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime:

Ibn Kathīr’s Ḥadīth Commentary Method and Text Criticism in Tafseer al-Qurʾān al-ʿAẓeem

Öz:
Imād al-Dīn Ibn Kathīr (d. 774/1373), is an important historian, mufassir, muhaddith and Shāfiʿī jurist who lived in the 8th century. Ibn Kathīr’s work titled Tafseer al-Qurʾān alʿAẓeem, beside its tafsir identity, can be utilized due to its rich ḥadīth content and its comments on isnad and text of the ḥadīths. Ibn Kathīr, due to his competency in history and ḥadīth, analyzed the ḥadīth rigorously and noted any necessary aspect regarding the isnad or the text. In this paper, the analysis and criticism of ḥadīth texts in Ibn Kathīr’s tafsir is examined. Regarding the analysis aiming to understand the meaning of the ḥadīth, issues such as explanation of unknown words, utilizing the chapter headings, evaluation of all related ḥadīths, comments of previous scholars as well as Ibn Kathīr’s original interpretations are examined. Regarding the criticism of the text, issues such as general criticism under the heading of munkar which indicates a ḥadīth the text of which contains unacceptable meanings, specific criticisms due to conflict with the Qurʾān, the Sunnah, reasoning and historical facts, solutions regarding the ḥadīths which have conflicting meanings are examined.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. elMüsned. thk. Şuayb el-Arnaût v.dğr. 45 Cilt. Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 2001.
  • Aslan, Muhammed. “Mütekaddimîn ve Müteahhirîn Hadîs Âlimlerine Göre Münker Hadis”. The Journal of Academic Social Science Studies [JASSS] 62 (2017), 236-274.
  • Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. Şuabu’l-Îmân. thk. Abdulalî Abdulhamîd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423/2003.
  • Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr. el-Müsned (el-Müsnedü’l-kebîr, el-Baḥrü’z-zeḫḫâr). thk. Mahfuzurrahman Zeynullah v.dğr. 18 Cilt. Medine: Mektebetü'l-Ulûm ve'l-Hikem, 1988-2009.
  • Brown, Jonathan A. C. “Erken Dönem Hadis Münekkitlerinin Metin Tenkidi Yaptığını Nasıl Biliyoruz ve Bulmak Niçin Bu Kadar Zor?”. çev. Salih Kesgin. Usûl: İslam Araştırmaları 25 (2016), 265-310.
  • Buhârî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dârü Tavki'n-Necât, 1422.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥi’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. Beyrut : Dârü'l-İlm li'l-Melâyîn, 1407/1987.
  • Düzenli, Muhittin. “Metin Tenkidi Açısından İlel Eserleri: İbn Ebî Hâtim’in İlel Adlı Eseri Özelinde”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (2010), 225-250.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü'l-Asriyye, ts.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. el-Merâsîl. thk. Şuayb Arnaut. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sunen. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye.
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin. es-Siretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekka, İbrahim el-Ebyari, Abdülhafız Şelebi. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1375/1955.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil ed-Dımaşkî. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Yusuf Ali Büdeyvî – Hasan Semâhî Süveydan. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1434/2013.
  • Karaalp, Cahit. “Kur’ân-ı Kerim Meâl ve Tefsiri Adlı Eserin Tefsirindeki Metoduna Dair Bir İnceleme”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 3/1 (2019), 1-23.
  • Karadeniz, Hatice. “Istılahlaşma Sürecinde Münker Hadis Kavramı”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 3/2 (2017), 57-92.
  • Kudat, Şeref & Gaylat, Ahlam Salim. “Nakdu’l-Metni inde İbn Kesîr fî Tefsîrihî”. Islamic University of Gaza Journal of Islamic Studies 26/2 (2018), 339-370.
  • Kur’ân Yolu. Erişim 07 Ocak 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr
  • Kutluay, İbrahim. Mukaddes Zaman ve Mekȃnlar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.
  • Mâlik b. Enes. Muvatta. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. Beyrût: Dârü İhyâi't-Türasi'l-Arabî, 1406/1985.
  • Muhammed Ganâm, Kâsım & Abdullah Ahmed, Ahmed. “el-Hadîsu’l-munker inde’l-İmâm Ebî Hatim er-Râzî Dirâsetun Tatbîkiyyetun min hilâl Kitâbi’l-İlel li ibnihî”. Mecelletu’lCâmiati’l-İslâmiyye 10/1 (2002), 1-40.
  • Muhammed b. Ali b. Abdullah. Medlûlu Mustalahi’l-Garîb inde’l-İmam İbn Kesîr Dirâsetun Nakdiyyetun Tatbîkiyyetun min hilâl Tefsîrihî. Gazze: el-Câmiatu’l-İslâmiyye bi Gazze, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmi‘u's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi't-Türasi'l-Arabî, ts.
  • Nevevî, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Muslim b. el-Haccâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1392.
  • Nesaî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sunen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep: Mektebu’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
  • Osmânî, Şebbîr Ahmed. Fethü’l-mülhim bi-şerhi Sahîhi Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’lArabî, 1426/2006.
  • Özaydın, Abdülkerim. “İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28 Aralık 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-Kesîr-ebul-fidagm
  • Paksoy, Kadir. İbn Kesîr’in Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
  • Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
  • Polat, Selahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
  • Savut, Harun. Tefsir ilminin rivayet kaynaklı sorunlarına bir çözüm arayışı: İbn Kesîr'in (774/1373) Tefsiru'l-Kur'ani'l-'Azim'i. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
  • Suyûtî, Celâleddîn. ed-Dürru'l-mensûr fi't-tefsir bi'l-me’sûr. Beyrut : Dârü'l-Fikr, 1983.
  • Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü'l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdülmecid esSelefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebü İbn Teymiyye, 1994.
  • Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü'l-evsat. thk. Târık b. Ivedullah. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1415.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 1420/2000.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre b. Musa b. Dahhâk. Sünenü't-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. 6 Cilt. Beyrût: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1998.
  • Türcan, Zişan. Hadis Şerh Geleneği. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
  • Yücel, Ahmet. “Cerh Lafızlarından “Münkerü’l-Hadis” ve Farklı Kullanımları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14-15 (1995-1997), 199-210.
  • Za’bî, Muhammed Muslih. Nakdu’l-Metn inde’l-İmâm Nesâî fî’s-Süneni’l-Kubrâ. Amman: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1420/1999.
APA Çalgan M (2020). Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. , 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
Chicago Çalgan Mehmet Ali Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. (2020): 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
MLA Çalgan Mehmet Ali Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. , 2020, ss.97 - 118. 10.18505/cuid.674002
AMA Çalgan M Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. . 2020; 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
Vancouver Çalgan M Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. . 2020; 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
IEEE Çalgan M "Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi." , ss.97 - 118, 2020. 10.18505/cuid.674002
ISNAD Çalgan, Mehmet Ali. "Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi". (2020), 97-118. https://doi.org/10.18505/cuid.674002
APA Çalgan M (2020). Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 24(1), 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
Chicago Çalgan Mehmet Ali Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24, no.1 (2020): 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
MLA Çalgan Mehmet Ali Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.24, no.1, 2020, ss.97 - 118. 10.18505/cuid.674002
AMA Çalgan M Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2020; 24(1): 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
Vancouver Çalgan M Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2020; 24(1): 97 - 118. 10.18505/cuid.674002
IEEE Çalgan M "Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 24, ss.97 - 118, 2020. 10.18505/cuid.674002
ISNAD Çalgan, Mehmet Ali. "Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm’de İbn Kesîr’in Hadis Şerh Metodu ve Metin Tenkidi". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1 (2020), 97-118. https://doi.org/10.18505/cuid.674002