Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 35 - 52 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-01-2022

EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ

Öz:
Aristoteles’in İkinci Analitikler eseri epistemoloji tarihinde önemli bir yere sahiptir. Düşünür, bu eserinde bilginin elde edilmesi ve bilginin değeri tartışmasını yürütür. Bu noktada tartışmanın bir tarafını, zorunlu ve kesin önermelerden çıkarım yoluyla mutlak bilgi üretmek meselesi oluşturur [episteme apodeiksis]. Diğer tarafta ise bahse konu bu önermelerin nasıl elde edileceği meselesi vardır. Burada çözüm olarak sunulan ise tümevarım yöntemidir [epagoge]. Tümevarım yönteminde özellikle ilk ilkelerin bilgisinin elde edilmesi, tartışmalı bir literatüre kaynaklık etmiştir. Buradaki dikkat çekici husus, kendisinden daha önce gelen başka bir önermeden çıkarılamayan başlangıç ilkeleridir. Nous ile ilişkilendirilen bu başlangıç ilkeleri üzerine felsefe tarihi içerisinde farklı yorumlar ortaya çıkmıştır. Bu yorumlarda temelde rasyonalizm ve empirizm olarak iki yorumun sivrildiği görünmektedir. Muhtemelen bunda nous sözcüğünün çok katmanlı anlamlılığı da etkendir. Kimi zaman sezgi, us, derin anlama gibi kavramlarla karşılanan bu sözcük, aynı zamanda zihin durumu ve zihni yetkinlik olarak da anlaşılabilmiştir. Bu makale, sözü edilen yorumlar ışığında ona sezgisel kavrayış karşılığı önererek yeni bir yorum getirmeyi hedeflemektedir.
Anahtar Kelime:

FROM EPAGOGE TO EPISTEME: INTUITIVE CONCEPTION

Öz:
Aristotle’s Posterior Analytics has a principal place in the history of epistemology. The philosopher leads the argument on the acquisition of information and the value of information in this work. In this context, on one side of the argument, there is the product of an absolute knowledge derived from constant and necessary premises [episteme apodeiksis]. On the other side, there is the problem of how to gain these premises. Here the inductive method is presented as a solution [epagoge]. It deals with many controversial texts that address the fundamental importance of gaining knowledge of the first principles in the inductive method. Here the first initial principles are emphasized, which may not be concluded before from any premise. In the history of philosophy, many dissimilar interpretations have been made about the first principles based on Nous. Essentially, rationalism and empiricism seem to stand out in these interpretations. Probably, in this case, the multi-layered meaning of Nous plays an important role. This word, at times translated as intuition or intellect or mind, could at times be understood as the state of mind or intellectual capacity. This paper intends a new interpretation in the light of the above mentioned terms by proposing for Nous “intuitive conception”.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Aristotle; Posterior Analytics, çev. Jonathan Barnes, Bs. 2, Oxford: Oxford University Press, 1993.
  • Aristoteles; İkinci Çözümlemeler, çev. Ali Houshiary, Bs.1, İstanbul: YKY, 2005.
  • Aristoteles; Organon içinde İkinci Analitikler, çev. H. R. Atademir, İstanbul: MEB, 1951. Arslan, Ahmet; İlkçağ Felsefe Tarihi III – Aristoteles, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
  • Aster, von Ernst; Bilgi Teorisi ve Mantık, çev. Macit Gökberk, Bs. 3, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
  • Audi, Robert; Epistemoloji – Bilgi Teorisine Çağdaş Bir Giriş, çev. Melis Tuncel, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018.
  • Aydede, Murat; “Aristotle on Episteme and Nous: The Posterior Analytics”, The Southern Journal of Philosophy, C. 36, 1998, ss.15-46.
  • Batak, Kemal; “Bilim Tümevarım Kaynaklı mıdır ya da Tümevarım Diye Bir Şey Var mıdır? Karl Popper’ın Tümevarım Eleştirisi”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 34, 2008, ss. 237-246.
  • Bolton, Robert; “Science and Scientific Inquiry in Aristotle: A Platonic Provenance”, The Oxford Handbook of Aristotle, ed. Christopher Shields, Oxford: Oxford University Press, 2012.
  • Bolton, Robert; “Intuition in Aristotle”, Rational Intuition: Philosophical Roots, Scientific Investigations, Ed. L. Osbeck & B. Held, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 39-54.
  • Charles, David; “Nous and First Principles in Posterior Analytics B. 19”, Aristotle on Meaning and Essence, Oxford Aistotle Studies (içinde), ed. Julia Annas, Lindsay Judson, Oxford: Clarendon Press, 2000.
  • Coşar, Hakan ve Hasan Akkanat; “İlk İlkelerin Kaynağı Nedir? İkinci Analitikler II-19 Çerçevesinde Bir İnceleme”, Felsefe Dünyası, S. 66, 2017/2, ss. 20-57.
  • Çankaya, Aylin; “Aristoteles’de Nous (Akıl) Kavramı”, Doktora Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
  • Erkızan, H. Nur; “Aristoteles’te Düşünmenin İki Boyutu: Tanrı ve İnsan”, Felsefe Tartışmaları, S. 27, 2000, ss. 98-106.
  • Hasırcı, Nazım; “İbn Teymiyye’nin Mantık Eleştirisi”, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, ed. Murat Demirkol-Enes Kala, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2010.
  • Hess, Walter; “Erfahrung und Intuition bei Aristoteles”, Phronesis, c. 15, 1970.
  • Huber, Renate; Intuitive Erkenntnis und exakte Wissenschaften, Habilitationsschrift, Technische Universität Dortmund, Institut für Philosophie und Politikwissenschaft, 2013.
  • Kayar, Esma; “Aristoteles’de İlke Sorunu”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
  • Lee, Henry Desmond Pritchard; “Geometrical Method and Aristotle’s Account of First Principles”, The Classical Quarterly, c. 29/02, 1935, ss. 113 – 124.
  • Liske, Michael-Thomas; “Gebrauchte Aristoteles ‚epagōgē‘ als terminus technicus für eine wissenschaftliche Methode?”, Archiv für Begriffsgeschichte, c. 37, Felix Meiner Verlag: 1994, ss. 127-151.
  • Özel, Nurten Öztanrıkulu; “Tümevarıma Karşı Epistemolojik Bir İtiraz”, Felsefi Düşün, S. 7, 2016, ss. 235-250.
  • Özlem, Doğan; Mantık, bs. 17, İstanbul: Notos Kitap, 2017. Perelmuter, Zeev; “Nous and Two Kinds of Episteme in Aristotles’s Posterior Analytics”, Phronesis, S. 55, 2010, ss. 228-254.
  • Ross, William David; Aristotle’s Prior and Posterior Analytics, (gözden geçirilmiş baskı), Oxford: Oxford University Press, 1957.
  • Ross, William David; Aristoteles, çev: A. Arslan vd. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2002. Sarı, Mehmet Ali; “Aristoteles’de İlk İlkelerin Bilgisi ve Nous Üzerine”, Kaygı Felsefe Dergisi, S. 16, 2011, ss. 123-131.
  • Topdemir, Hüseyin Gazi; “Aristoteles’in Bilim Anlayışı”, Felsefe Dünyası, S. 32, 2000/2.
  • Yıldırım, Cemal; “Bilimsel Düşünmede İndüksiyonun Yeri”, Felsefe Tartışmaları, S. 12, 1992, ss. 31-36.
  • Yıldırım, Cemal; “Bilimsel Yönteme Hayır mı?”, Felsefe Tartışmaları, S. 7, 1990, ss. 71-78. Tuominen, Miira; “Back to Posterior Analytics II 19: Aristotle on the Knowledge of Principles”, Apeiron. C. 43, S. 2-3, 2010, ss. 115-144.
  • Zuppolini, Breno; “Comprehension, Demonstration, and Accuracy in Aristotle”, Journal of the History of Philosophy, C. 58, S. 1, 2020, ss. 29-48.
APA AYDOĞAN h (2021). EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. , 35 - 52.
Chicago AYDOĞAN haydogan EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. (2021): 35 - 52.
MLA AYDOĞAN haydogan EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. , 2021, ss.35 - 52.
AMA AYDOĞAN h EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. . 2021; 35 - 52.
Vancouver AYDOĞAN h EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. . 2021; 35 - 52.
IEEE AYDOĞAN h "EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ." , ss.35 - 52, 2021.
ISNAD AYDOĞAN, haydogan. "EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ". (2021), 35-52.
APA AYDOĞAN h (2021). EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0(43), 35 - 52.
Chicago AYDOĞAN haydogan EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 0, no.43 (2021): 35 - 52.
MLA AYDOĞAN haydogan EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, vol.0, no.43, 2021, ss.35 - 52.
AMA AYDOĞAN h EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2021; 0(43): 35 - 52.
Vancouver AYDOĞAN h EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2021; 0(43): 35 - 52.
IEEE AYDOĞAN h "EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ." Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0, ss.35 - 52, 2021.
ISNAD AYDOĞAN, haydogan. "EPAGOGE’DEN EPİSTEME’YE: SEZGİSEL KAVRAYIŞ". Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 43 (2021), 35-52.