BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 53 - 80 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-01-2022
BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ
Öz: Bilgi ve güç arasındaki ilişkinin insanlık tarihi boyunca farklı toplum ve dönemlerde birbirinden farklı düzey ve şekillerde var olduğu söylenebilir. Kapitalist üretim biçiminde, modern bilimin gelişimiyle birlikte bu ilişkiyi, bilim ve iktidar ilişkisi olarak ifade edebiliriz. On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda Sanayi Devrimi sürecinde üretimde bilimin etkinliğinin artması, bilim ve iktidar ilişkisine ivme kazandıran bir gelişme olarak görülebilir. İkinci Dünya Savaşı yıllarında yürütülen Manhattan Projesi, kapitalizmin emperyalist aşamasında, bu ilişkinin başka bir görünümünü örneklendirir. Bu projede üretilen atom bombaları, en az 350 bin insanın hayatına mal olmuş, çok daha fazlasını olumsuz etkilemiştir. Böylesi bir sonucun ortaya çıkmasındaki rollerinden dolayı, projede yer alan bilim insanları birçok eleştirinin odak noktasında yer almışlardır. Benzer bir şekilde Manhattan Projesi’nin yürütülmesinde ve bombaların kullanılmasındaki iradeleri sebebiyle ABD yöneticileri hakkında çeşitli tartışmalar yürütülmüştür. Buna karşın, yürütülen bu tartışmalarda, bir üretim biçimi olarak iktidarın konuya ilişkin sorumluluğunun göz ardı edildiği söylenebilir. Bu makale, bilim ve iktidar ilişkisini Manhattan Projesi üzerinden tartışmayı ve kapitalist üretim biçiminin oluşturduğu iktidar yapısının, bilimi kontrolü altına alarak onu hem toplumsal niteliklerinden sıyrılmış bir metaya hem de toplumları tehdit eden bir araca nasıl dönüştürdüğünü açıklamayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelime: THE RELATIONSHIP BETWEEN SCIENCE AND POWER: THE EXAMPLE OF THE MANHATTAN PROJECT
Öz: It can be said that the relationship between knowledge and power had been experienced in different levels and forms in different societies and periods in the history of humanity. In the capitalist mode of production, with the emergence of modern science, we can point out this phenomenon as the relationship between science and power. During the Industrial Revolution in the eighteenth and nineteenth centuries, it can be viewed that this relationship reached to a level that cannot be compared to the past by the efficient use of science in production process. The Manhattan Project, which was implemented during the Second World War, exemplifies another aspect of this relationship in the imperialist stage of capitalism. The atomic bombs which were produced as a result of this scientific project caused at least 350 thousand people to die and affected many more. Because of their role in the emergence of such a result, the scientists in the project became the target of criticization. Similarly, various discussions were held about the US administrators due to their volition in the execution of the Manhattan Project and the use of atomic bombs. However, in these discussions, it can be claimed that the responsibility of the power as a mode of production is ignored. This paper aims to discuss the relationship between science and power by the example of the Manhattan Project, and account how the power which was constituted by the capitalist mode of production brought science under its control and transformed it into a commodity, leaving its social qualities, and furthermore making it a tool of war threatening societies.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Akay, Güvem Gümüş; Erhan Nalçacı; “Savaşın Hizmetinde Bilim: Manhattan Projesi”, Madde Diyalektik ve Toplum, 2019.
- Amin, Samir; Kaos İmparatorluğu Yeni Kapitalist Küreselleşme, İstanbul: Kaynak Yayınları, 1993.
- Bakırtaş, İbrahim; Ali Tekinşen; “Dünya Savaşları ve Büyük Buhran Arasındaki Etkileşimin Ekonomi Politiği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2004.
- Belek, İlker; Esnek Üretim Derin Sömürü, İstanbul: Yazılama Yayınevi, 2010.
- Bernal, John Desmond; The Social Function of Science, London: Lowe and Brydone, 1946.
- Bernal, John Desmond; Science in History, Third edition, C. III, Middlesex, England: Penguin Books, 1965.
- Bernal, John Desmond; Science in History, Third edition, c. I, Middlesex, England: Penguin Books, 1965.
- Bezel, Nail; “Bilim ve Kurumlar İlişkisi Bağlamında Galile ve Oppenheimer Üzerine”, Düşün, 1985.
- Billstein, R.; Fings, K.; Kugler, A.; Levis, N.; Working for the Enemy: Ford, General Motors and Forced Laber in Germany During the Second World War. New York: Berghahn Books, 2004.
- Birdal, Alper; “Tarihsel bir Referans Olarak 1929 Krizi ve Büyük Bunalım”, Gelenek, 2009.
- Braun, R., Hinde, R., Krieger, D., Kroto, H., & Milne, S.; Joseph Rotblat: Visionary for Peace. Weinhelm: Wiley-VCH., 2007.
- Buluş, Abdülkadir; Kabaklarlı, Esra; “1929 Ekonomik Buhranı İle Son Dönem Global Krizin Karşılaştırılması”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010.
- Colin, Ronan Allstair; Bilim Tarihi Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi, 4. Baskı, Ankara: Tübitak Yayınları, 2005.
- Erat, Veysel; İbrahimArap; Bilim-İktidar İlişkisinin Evrimi, Ankara: NotaBene Yayınları, 2016.
- Fara, Patricia; Bilim Dört Bin Yıllık Bir Tarih, 2. Basım, İstanbul: Metis, 2015.
- Fraser, Nancy; Unruly Practices: Power, Discourse, and Gender in Contemporary Social,Theory Minneapolis: University of Minnesota Press, 1998.
- Garber, Daniel, Gaukroger, S., Wilson, C., Clucas, S., Jolley, N., Garrett, D.; Sorell, T.; Scientia in Early Modern Philosophy. London: Springer, 2010.
- Gosling, Francis G.; The Manhattan Project, Tennessee: Diana Publishing, 1999.
- Günal, İzge; Köse, A. H.; Nalbantoğlu, H. Ü.; Öngen, T.; Çelebi, A.; Özel, H.; Çağlar, Y.; Bilim ve İktidar. Ankara: Dipnot Yayınları, 2008.
- Habermas, Jurgen; İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1993.
- Harman, Chris; Halkların Dünya Tarihi, Yedinci Baskı, İstanbul: Yordam Kitap, 2019.
- Harvey, David; The New Imperialism, Oxford: Oxford University Press, 2003.
- Hessen, Boris; Henryk Grossmann; The Social and Economic Roots of the Scientific Revolution, Heidelberg: Sprinder, 2009.
- Hobsbawm, Eric; Aşırılıklar Çağı, İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1996.
- Kelly, Cynthia C.; Bingaman, J.; Rhodes, R.; Kanon, J.,; Ashman, S.; Szasz, F.; Bird, K.; Oppenheimer and the Manhattan Project, New Jersey: World Scientific Publishing, 2006.
- Leahy, William D.; I Was There. Whittlesey House, 1950.
- Marks, Karl; Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (5. Baskı b.). Ankara: Sol Yayınları,1993.
- Marx, Karl; Kapital, İstanbul: Yordam Kitap, 2015.
- McClellan, James Harold Dorn; Dünya Tarihinde Bilim ve Teknoloji , 6. Baskı, Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2018.
- Nalçacı, Erhan; Tarihselci Yöntem ve Bilim Tarihi. İstanbul: Yazılama Yayınevi, 2017. Navarro, Jose. C.; Küba Tarihi, İstanbul: Yazılama Yayınevi, 2008.
- Schneir, Walter; Miriam Schneir; “Atom Bombası Nasıl Yapıldı?”, Bilim ve Gelecek, 2018.
- Tucker, Janothan. B.; War of Nerves: Chemical Warfare from World War I to Al-Qaeda, New York: Anchor Books, 2007.
- Wallerstein, Immanuel; Tarihsel Kapitalizm, İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
| APA | Gül M (2021). BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. , 53 - 80. |
| Chicago | Gül Muzaffer BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. (2021): 53 - 80. |
| MLA | Gül Muzaffer BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. , 2021, ss.53 - 80. |
| AMA | Gül M BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. . 2021; 53 - 80. |
| Vancouver | Gül M BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. . 2021; 53 - 80. |
| IEEE | Gül M "BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ." , ss.53 - 80, 2021. |
| ISNAD | Gül, Muzaffer. "BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ". (2021), 53-80. |
| APA | Gül M (2021). BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0(43), 53 - 80. |
| Chicago | Gül Muzaffer BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 0, no.43 (2021): 53 - 80. |
| MLA | Gül Muzaffer BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, vol.0, no.43, 2021, ss.53 - 80. |
| AMA | Gül M BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2021; 0(43): 53 - 80. |
| Vancouver | Gül M BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2021; 0(43): 53 - 80. |
| IEEE | Gül M "BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ." Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0, ss.53 - 80, 2021. |
| ISNAD | Gül, Muzaffer. "BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ: MANHATTAN PROJESİ ÖRNEĞİ". Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 43 (2021), 53-80. |
