Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 365 - 394 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri

Öz:
Bu çalışmada Osmanlı siyasi ve kültürel tarihinde farklı bir yere sahip, Osmanlı fetret döneminin önemli simalarından fakih Bedreddin es-Simâvî’nin İslam hukuku açısından en meşhur ve en önemli eseri olan Câmiu’l-Fusûleyn’in tanıtımı yapılmıştır. Uzun süre müftü ve kadıların el kitabı olan bu eser, Üsrûşenî’nin (ö. 632/1235) otuz fasıldan oluşan el-Fusûl fi’l-mu‘âmelât isimli eseriyle İmâdüddin’in (ö. 670/1271) kırk fasıldan oluşan Fusûlü’l-ihkâm fî usûli’l-ahkâm adlı eserlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Simâvî iki Fusûl’ü cem ettiği için eserine Câmiu’l-Fusûleyn ismini vermiştir. Eserin büyük bir kısmı yargılama hukukuyla ilgili olup, diğer konular daha çok muamelata yöneliktir. Kendisinden sonra yazılan birçok fetva ve fıkıh kitabına kaynaklık eden, Mecelle’nin de kaynakları arasında yer alan bu eser, dönemi ve sonrası için büyük önem arz eden ve kendisine çokça müracaat edilen temel eserlerden biri olma özelliğine sahiptir. Eserin tanıtımına geçilmeden önce Osmanlı fetret dönemine kısaca değinilmiş, Şeyh Bedreddin’in hayatı, ilim tahsili, isyan hareketi ve idamı gibi konular çok detaylandırılmadan açıklanmıştır. Eserin yazılış gayesi, özelliği, muhtevası, kaynakları ve eserin yazılmasında takip edilen yöntem hakkında bilgi verilmiştir. Eserin önemli görülen bazı yazma nüshaları incelenmiş ve eser üzerine yapılan çalışmaların bir kısmına yer verilmiştir. Ayrıca esere atıfta bulunan Osmanlı fetvahanesinin meşhur eserleri başta olmak üzere şeyhülislam, kadı ve müftülerin yazdığı bazı kaynaklar hakkında genel bir değerlendirme yapılarak ilgili konular hakkında açıklamalar yapılmıştır.
Anahtar Kelime: Fürû‘ Fıkıh İmâdüddin Fıkıh Câmiu'l-Fusûleyn Üsrûşenî

Scholar of the Ottoman Interregnum Period Sheikh Bedreddin and His Work Named Câmiu’l Fusûleyn

Öz:
In this study, the most famous and most important work in terms of Islamic law of ‘’faḳīh” Bedrettin Simavi, who has a different place in the Ottoman political and cultural history and one of the important figures of the Ottoman interregnum period, “Câmiu‘l Fûsuleyn” is defined. This work, which was a handbook of muftis and kadis (Muslim Judge) for a long time, was created by bringing together of Üsrûşeni’s (632-1235) work named as el’ Fusûl’ fı‘l ‘âmelât consisting of thirty chapters and Imadüddin’s (670- 1271) work named as “Fusûlü-ihkâm” and ‘’fi-usûli ‘l ahkâm” consisting of forty chapters. This work, which is among the sources of Mecelle and which is a source for many fatwas and fiḳh books written after him, has been one of the main works of great importance for his period and afterwards. Also it has a feature of being one of the basic works. Before the introduction of the work, the Ottoman interregnum period is briefly mentioned and Sheikh Bedrettin’s life, education, rebellion movement and his execution is explained without much detail. Information is given about the writing purpose, content, sources of the work and the method followed in writing the work. Some of the important manuscript copies of the work are examined and some of the studies on the work are included. In addition, a general evaluation is made about the famous works of the Ottoman fatwa section, which refers to the work, and some sources written by the Sheikh-ul-Islam, kadis and muftis, and explanations eplanations are given about the related ,issues
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağbal, Davut. “Kadızâde “Mehmet Efendi’nin Üç Risâlesi Bağlamında Astroloji ile İlgili Görüşleri”. Erzurum İspirli Kadızâde Mehmet Arif Efendi ve Ömer Efendi Sempozyumu. ed. Ömer Kara. 357-387. Erzurum: yy, 2014.
  • Aksoy, Hasan. “Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Aktan, Hamza. “İstihkak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/336-337. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Apaydın, Hacı Yunus. Yargılama Usûlüne Dair Câmiu’l-Fusûleyn. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2012.
  • Âşıkpaşazâde, Derviş Ahmed. Tevârih-i Âl-i Osman. Ankara: Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi, 1875, 1a-318a.
  • Aydın, Mehmet Akif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Beta Yayınları, 1999.
  • Bardakoğlu, Ali. “Câmiu’l-Fusûleyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/108-109. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Bardakoğlu, Ali. “Vesâyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/66-70. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Başar, Fahameddin. “Fetret Devri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/480-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Başar, Fahameddin. “Mûsâ Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/216-217. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Bayındır, Abdülaziz. “Bey’ bi’l-vefâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/20-22. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Bursalı, Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt, İstanbul: Matba Âmir, 1333/1915,
  • Cin, Halil - Akgündüz, Ahmet. Türk-İslâm Hukuk Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
  • Çalık, Bünyamin. Kadızâde Muhammed Arif Efendi’nin “Bahru’l-Fetâvâ” Adlı Eserinin Fetvâ Açısından Değerlendirmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
  • Çatalcalı Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi. 2 Cilt, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi, 1257, 1a-611a.
  • Çelebi, İlyas. “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/245-247. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
  • Çelebi, Kâtip. Keşfü’z-zunûn. 2 Cilt, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Dindar, Bilal, “Bedreddin Simâvî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5/331-334, İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Düzenli, Pehlül. “Osmanlı Fetvâsında “Muteber Kaynak” ve “Müftâ Bih Mesele” Problemi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 11/22 (2013), 9-78.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Kadızâde-i Rûmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/98-100. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Gedizli Mehmet Efendi. Müretteb Câmiu’l-Fusûleyn. Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi, 3891, 1a-328a.
  • Ghowsodin Tahiry. Zeynüddin İbn Nüceym’in Hâşiyetü ala Câmii’l-Fusûleyn Adlı Eserinin Tahkik ve Değerlendirilmesi. Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Gözübenli, Beşir. “Fuzûlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/239-240. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Halil b. İsmail. Menâkıbu Şeyh Bedreddin bin Kadî İsrâil. Muallim Cevdet Kütüphanesi, 157, 1a-70b.
  • Hoca Sadeddîn Efendi. Tâcü’t-tevârih. 5 Cilt, haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 3. Basım, 1992.
  • İnalcık, Halil. “Mehmed I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/391-394. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
  • İpşirli, Mehmet. “Mahzar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
  • İpşirli, Mehmet. “Çatalcalı Ali Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/234-235. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • İpşirli, Mehmet. “Abdullah Efendi, Yenişehirli”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/100-101. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • İpşirli, Mehmet. “Dürrîzâde Mehmet Ârif Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/37. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Kallek, Cengiz. “Fetâvâ-yı Ali Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/438. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Karamâni, Süleyman b. Ali. el-Es’ile ve’l-Ecvibetü’l-Müteallika bi Câmii’l-Fusûleyn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Turhan Vâlide Sultan, 97, 1a-101b.
  • Kaygusuz, Bezmi Nusret. Şeyh Bedreddin Simavenî. İzmir: İhsan Gümüşayak Matbası, 1957.
  • Kemalpaşazâde. Mühimmâtü’l-Müftîn. Süleymaniye Kütüphanesi, Çorlulu Ali Paşa, 280.
  • Koca, Ferhat. “Mesud Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/344-345. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Köse, Saffet. “Netîcetü’l-Fetâvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/26-27. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Leknevî Abdulhay. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Beyrut: Daru’l-Ma ‘ruf, ts.
  • Madazlı, Ahmet, “Hacı Torun Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 14/498-499, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
  • Mehmed, Süreyya. Sicill-i Osmanî. haz. Nuri Akbayar, 6 Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
  • Nişancızâde. Nurû’l-ayn fî İslâhi Câmii’l-Fusûleyn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Âşir Efendi, 127.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
  • Onur, Mehmet. İslam Hukukunda Ehliyet Arızaları ve Sefeh. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2019.
  • Öğüt, Salim. “Fetâvâ-yı Feyziyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/443. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Özel, Ahmet. “Behcetü’l-Fetâvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/346. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Özdemir, Recep. “Ayni Teminatlar Bağlamında Bey’ bi’l-Vefânın Hukuki Durumu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 31 (2018), 219-315.
  • Pekcan, Ali. “Remlî, Hayreddin b. Ahmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/563- 564. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Rumî, Fahrüddîn Yahya b. Abdullah. Ferâizü’l-Leâli (Ferâidü’l-Leâli). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Karaçelebizâde Koleksiyonu, 177, 1a-146b.
  • Sarıbıyık, Mustafa. “Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin Mahmut”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 2/3,(2004), 35-45.
  • Simâvî, Bedreddin. Câmiu’l-Fusûleyn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi, 119, 1a-474a.
  • Simâvî, Bedreddin. Letâifu’l-İşârât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yeni cami, 540, 1a-235b.
  • Simâvî, Bedreddin. Teshil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim Paşa, 553, 1a-351b.
  • Som, Mehmet Nusret. Tarihçe-i Erzurum. haz. Ahmet Fidan, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
  • Şafak, Ali. “Erş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/307-308. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafa. eş-Şekâiku’n-Nu’maniyye fî ulemâi’d devleti’l-Osmâniyye. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1395/1975.
  • Tayşi, Mehmet Serhan. “Feyzullah Efendi, Seyyid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Topal, Şevket. “Zilyedlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/417-420. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Turan, Şerafettin. “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/238-240. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi. 10 Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
  • Yaltkaya, Muhammed Şerafettin. Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin.İstanbul: Şehzâdepaşa Evkâfı İslâmiyye Matbası, 1924.
  • Yenişehirli Abdullah Efendi. Behcetü’l-Fetâva. Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 1925, 1a-245b.
  • Yıldız, Kemal - Nacar, Tayyip. “Mir’ât-ı Mecelle’de Belirtilen Mecelle Kaynakları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 20, (2012), 87-105.
  • Yüksel, Müfid. Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin. İstanbul: Bakış Yayınları, 2002.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. Hâşiyetü alâ Câmii’l-Fusûleyn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Veliyyüddin Carullah Koleksiyonu, 610, 1a-67b.
APA GEDİK Ş (2020). Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. , 365 - 394.
Chicago GEDİK Şerif Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. (2020): 365 - 394.
MLA GEDİK Şerif Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. , 2020, ss.365 - 394.
AMA GEDİK Ş Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. . 2020; 365 - 394.
Vancouver GEDİK Ş Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. . 2020; 365 - 394.
IEEE GEDİK Ş "Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri." , ss.365 - 394, 2020.
ISNAD GEDİK, Şerif. "Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri". (2020), 365-394.
APA GEDİK Ş (2020). Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 7(2), 365 - 394.
Chicago GEDİK Şerif Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 7, no.2 (2020): 365 - 394.
MLA GEDİK Şerif Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.7, no.2, 2020, ss.365 - 394.
AMA GEDİK Ş Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 7(2): 365 - 394.
Vancouver GEDİK Ş Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2020; 7(2): 365 - 394.
IEEE GEDİK Ş "Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri." BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 7, ss.365 - 394, 2020.
ISNAD GEDİK, Şerif. "Osmanlı Fetret Dönemi Fakihlerinden Şeyh Bedreddin ve Câmiu’l-Fusûleyn İsimli Eseri". BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 7/2 (2020), 365-394.