KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER

Ahmet KARAMAN (Girilmemişş)
Türklük Bilimi Araştırmaları
1 0
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 111 - 126 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER

Öz:
Eski Türkçenin söz varlığında tanıklanan türemiş sözcüklerin etimolojik açıklamalar yoluyla kök biçimlerine ulaşma uğraşı, Türk dilinin kavram köklerinin ve daha o dönemdeki kavramsal zenginliğinin ortaya çıkarılmasında önemli bir yere sahiptir. Türkologlar tarafından daha önce üzerinde ayrıntılı biçimde durularak yapısal ve anlamsal açıdan incelenmemiş kök biçimlerden bir tanesi de kü- fiilidir. Kü- fiili, etimolojik açıklamaları konusunda büyük güçlükler barındıran veya hâlihazırda farklı köklere bağlanan kimi türemiş sözcüklerin kaynağı durumundadır. Yapılan bu çalışmada, Eski Türkçenin söz varlığında özellikle eski Uygur Türkçesi metinlerinde sıklıkla küzet- sözcüğüyle ilişkili olarak kullanılan dahası Yabogan yazıtının ikinci satırında da tanıklanan kü- kök biçiminin yapısal ve anlamsal boyutları üzerinde durulacaktır. Yazının devamında, kü- sözcüğünün yüklendiği anlamlar ışığında, bu kök biçimden geliştiği değerlendirilen kügçi / küglüg, küt- / kütçi / küteçi / kütmek / küttür- / kütül- / kütümlüg / kütün- / kütürül- / kütüş-, küzet / küzet- / küzetçi / küzetçilig / küzetdeçi / küzetdür- / küzetgen / küzetgü / küzetgüçi / küzetig / küzetiglig / küzetiglik / küzetil- / küzetin- / küzetiş- / küzetlig / küzetmeklig / küzetmiş ve küzençü sözcükleri, yapısal ve anlamsal açıdan ele alınacaktır.
Anahtar Kelime: küzet- etimoloji küt- kü- Eski Türkçe

Kü- Root Form and Derived Forms from Kü- Root Form

Öz:
The effort to reach the root forms of the derived words witnessed in the vocabulary of Old Turkic through etymological explanations has an important place in revealing the concept roots of the Turkic language and the conceptual richness of that period. One of the root forms that have not been studied structurally and semantically by turcologists before is the verb kü-. The verb kü- is in the position of the source of some derived words that have great difficulties in explaining etymologically or that are currently connected to different roots. In this study, the structural and semantic dimensions of the root form of kü-, which is often used in relation to the word küzet- in Old Turkic vocabulary, especially in Old Uyghur Turkic texts, and which is also witnessed in the second line of the Yabogan inscription will be emphasized. In the rest of the article, in the light of the meanings that the word kü- is attributed to, kügçi / küglüg, küt- / kütçi / küteçi / kütmek / küttür- / kütül- / kütümlüg / kütün- / kütürül- / kütü-, küzet / küzet- / küzetçi / küzetçilig / küzetdeçi / küzetdür- / küzetgen / küzetgü / küzetgüçi / küzetig / küzetiglig / küzetiglik / küzetil- / küzetin- / küzeti- / küzetlig / küzetmeklig / küzetmi and küzençü words, which are considered to be derived from this root form, will be discussed structurally and semantically.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arat, R. Rahmeti. Kutadgu Bilig I Metin. TDK, 1979.
  • Ayazlı, Özlem. Eski Uygurca Din Dıı Metinlerin Karılatırmalı Söz Varlıı. TDK, 2016.
  • Aydın, Erhan. Orhon Yazıtları Köl Tegin, Bilge Kaan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017.
  • Aydın, Erhan. Uygur Yazıtları. Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2018.
  • Aydın, Erhan. Sibirya’da Türk zleri, Yenisey Yazıtları. Kronik Kitap, 2019.
  • Bang Kaup, Willy. Türkische Turfantexte VI, Das buddhistische S tra Säkiz Yükmek. Verlag Der Akademie Der Wissenschaften in komission Bei Walter De Gruyter, 1934.
  • Bang Kaup, Willy, ve Annemarie von Gabain. Türkische Turfantexte V, Aus buddhistischen Schriften. Verlag der Akademie der Wissenschaften, 1931.
  • Caferolu, Ahmet. Eski Uygur Türkçesi Sözlüü. TDK, 2015.
  • Clauson, Sir Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford University, 1972.
  • Demirci, Ü. Özgür. Eski Türkçede Fiiller. 2010. Marmara Ü, Doktora tezi.
  • Demirci, Ü. Özgür. Eski Uygurca Dört Çatik (Çatanı Beg, Maymunlar Begi,
  • Dantıpalı Beg, Mukaddes Tavan). Kesit Yayınları, 2014.
  • Elmalı, Murat. Eski Uygurca Altı Dili Fil Hikâyesi. [Yayınevi bilgisi yok], 2014.
  • Elmalı, Murat. Daakarmapath vad nam l Giri - Metin - Çeviri - Notlar - Dizin – Tıpkıbaskı. TDK, 2016.
  • Ercilasun, Ahmet Bican, ve Ziyat Akkoyunlu. Kâgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’tTürk Giri - Metin - Çeviri - Notlar – Dizin. TDK, 2015.
  • Erdal, Marcel. Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, I-II. Otto Harrassowitz, 1991.
  • Gabain, Annemarie von. Türkische Turfantexte VIII, Texte in Br hmischrift. Akademie Verlag, 1954.
  • Gabain, Annemarie von, ve Werner Winter. Türkische Turfantexte IX, Ein Hymnus an den Vater Mani Auf “Tocharisch” B Mit Alttürkischen Übersetzung. Akademie Verlag, 1958.
  • Gabain, Annemarie von. Eski Türkçenin Grameri. Çeviren Mehmet Akalın, TDK, 1988.
  • Gülensoy, Tuncer. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüü. TDK, 2007.
  • Hamilton, J. Russell. yi ve Kötü Düünceli Prens Öyküsü. Çeviren Vedat Köken, TDK, 1998. http://www.altay.uni-frankfurt.de (Eriim: 02.03.2021)
  • Kaljanova, Elmira. Uygurca Dıastvustık Giri - Metin - Çeviri - Dizin ve Tıpkıbasım. 2005. Marmara Ü, Doktora tezi.
  • Kasai, Yukiyo. Die Uigurischen Buddhistischen Kolophone (Berliner Turfantexte XXVI). Brepols Publishers, 2008.
  • Kaya, Ceval. Uygurca Altun Yaruk, Giri, Metin ve Dizin. TDK, 1994. Kormuin, gor, vd. Yenisey-Altay-Kırgızistan Yazıtları ve Kâıda Yazılı Runik Belgeler. BilgeSu Yayınları, 2016.
  • Kök, Abdullah. Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 235v/3 - 450r7) Giri - nceleme - Metin – Dizin. 2004. Ankara Ü, Doktora tezi.
  • Le Coq, A. August von. Türkische Manichaica aus Chotscho I. Verlag Der Königlichen Akademie Der Wissenschaften, 1912.
  • Mirsultan, Aysima. Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 9, Die alttürkische Xuanzang-Biographie X, Harrassowitz Verlag, 2010.
  • Röhrborn, K. Michael. Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 3, Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Harrassowitz Verlag, 1991.
  • Röhrborn, K. Michael. Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 5, Die alttürkische Xuanzang-Biographie VIII. Harrassowitz Verlag, 1996.
  • Tekin, Şinasi. Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Burkancıların Mehdisi Maitreya ile Buluma Uygurca ptidai Bir Dram. TDK, 2019.
  • Tekin, Talat. Orhon Türkçesi Grameri. TDAD, 2003.
  • Tezcan, Semih. Das uigurische nsadi-S tra (Berliner Turfantexte III). Akademie Verlag, 1974.
  • Tıbıkova Larisa vd. Katalog Drevnetyurkskih Runiçeskix Pamyatnikov Gornogo Altaya. Gorno-Altaysk Gosudarstvennıy Universitet, 2012.
  • Ünlü, Suat. Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 73 1v 235v/2) Giri - nceleme - Metin – Dizin. 2004. Hacettepe Ü, Doktora tezi.
  • Üşenmez, Emek. Karahanlı Türkçesi Sözlüü. 2006. Dumlupınar Ü, Doktora tezi.
  • Wilkens, Jens. Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig (Berliner Turfantexte XXV). Akademie Der Wissenschaften, 2007.
  • Zieme, Peter. Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, (Berliner Turfantexte XIII). Akademie Verlag, 1985.
  • Zieme, Peter. Magische Texte des uigurischen Buddhismus, (Berliner Turfantexte XXIII). Brepols Publishers, 2005.
APA KARAMAN A (2021). KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. , 111 - 126.
Chicago KARAMAN Ahmet KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. (2021): 111 - 126.
MLA KARAMAN Ahmet KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. , 2021, ss.111 - 126.
AMA KARAMAN A KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. . 2021; 111 - 126.
Vancouver KARAMAN A KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. . 2021; 111 - 126.
IEEE KARAMAN A "KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER." , ss.111 - 126, 2021.
ISNAD KARAMAN, Ahmet. "KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER". (2021), 111-126.
APA KARAMAN A (2021). KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. Türklük Bilimi Araştırmaları, 0(50), 111 - 126.
Chicago KARAMAN Ahmet KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. Türklük Bilimi Araştırmaları 0, no.50 (2021): 111 - 126.
MLA KARAMAN Ahmet KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. Türklük Bilimi Araştırmaları, vol.0, no.50, 2021, ss.111 - 126.
AMA KARAMAN A KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2021; 0(50): 111 - 126.
Vancouver KARAMAN A KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER. Türklük Bilimi Araştırmaları. 2021; 0(50): 111 - 126.
IEEE KARAMAN A "KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER." Türklük Bilimi Araştırmaları, 0, ss.111 - 126, 2021.
ISNAD KARAMAN, Ahmet. "KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER". Türklük Bilimi Araştırmaları 50 (2021), 111-126.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 20:42

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları