Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 560 - 580 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-02-2022

EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI

Öz:
Mâtürîdîliğin önemli simalarından Ebü’l-Muîn en-Nesefî, görüşleriyle Mâtürîdîlik ekolününsistematiğini kurmasının yanı sıra aynı zamanda genel olarak Müslüman düşüncesi üzerinde deoldukça etkili olmuş bir bilgindir. Onun özgün fikirlere sahip olduğu kelâmî görüşlerinden biride hüsün-kubuh konusundaki düşünceleridir. Çalışmada, Nesefî’nin hüsün-kubuh (iyi-kötü) meselesi hakkındaki görüşleri, farklı değişkenlerdikkate alınarak mukayeseli olarak analiz edilmiştir. Hüsün-kubuh meselesinde Nesefî’nin akıl nakil dengesini kurması ve hikmet kavramına kazandırdığı yeni anlamlar dolayısıyla bu konudakendisine başvurulması gereken kaynaklar arasında yer edinmesine neden olmuştur. Genel olarakNesefî, hüsün-kubuh meselesinde iyi veya kötü tüm olayların Allah’ın izni ve yaratmasıylagerçekleştiğini savunmaktadır. Onun bu şekilde düşünmesinin temel nedeni, kendisinin vemezhebinin önderinin yaşadığı coğrafyadaki kadim inançların etkisi olduğu görülmektedir.Nitekim Horasan bölgesinde etkin olan dini inançların düalist bir nitelikte olması ve yeniMüslüman olmuş bölge halkının bilinçaltına yer etmiş iyi ve kötü şeylerin yaratıcısının iki farklıtanrı olduğu düşüncesinin izlerinin silinmesi kolay olmamıştır. Nesefî, bir yandan iyi veya kötü tüm fiillerin yaratıcısının Allah olduğunu ifade ederken; diğeryandan akla ve özgür iradeye sahip olduğu gerekçesiyle insanların kendi eylemlerden dolayısorumlu olacaklarını iddia eder. Ona göre bu durum, tevhid, ahlak ve adalete aykırı bir durumdeğildir. Çünkü Allah, insan fiillerini onların istek ve arzularına göre yaratmaktadır. Nesefî’ninhüsün-kubuh hakkındaki görüşleri, güncel açıdan halen tazeliğini koruyan kötülük meselesiyle deilgili olmasından dolayı, sağlıklı bir şekilde ortaya konulması önem arz etmektedir.Anahtar Kelimeler: Kelâm, Hüsün-Kubuh, Ebü’l-Muîn en-Nesefî, Akıl-Nakil, Hikmet-Adalet.
Anahtar Kelime:

ABU AL-MU‘ĪN AL-NASAFĪ AND HIS HUSN-QUBH CONCEPT

Öz:
Al-Mu‘īn Al-Nasafī, one of the important figures of Maturidism, is a scholar who, in addition toestablishing the systematic of the school of Maturidism, has also been very influential on Muslimthought in general. One of his theological views, in which he had original ideas, is his thoughtson husn-qubh. In the study, Al-Nasafī's views on the issue of husn-qubh (good-bad) were analyzedcomparatively by considering different variables. Al-Nasafī's balance of mind and transmissionin the question of husn-qubh and the new meanings he brought to the concept of wisdom causedhim to take a place among the sources that should be consulted on this issue. In general, Al Nasafī argues that all good or bad events in the issue of husn-qubh take place with the permissionand creation of Allah. The main reason for his thinking in this way is seen to be the influence ofthe ancient beliefs in the geography where he and the leader of the sect lived. As a matter of fact,it was not easy to erase the traces of the religious beliefs that were active in the Khorasan regionas dualistic and the idea that the creator of good and bad things was two different gods that wereplaced in the subconscious of the newly Muslims of the region. On the one hand, Al-Nasafī states that the creation of all good or bad deeds is God; On theother hand, he claims that people will be responsible for their actions on the grounds that theyhave reason and free will. According to him, this situation is not against oneness, morality andjustice. Because God creates human actions according to their wishes and desires. Because Godcreates human actions according to their wishes and desires. As Al-Nasafī's views on husn-qubhare also related to the issue of evil, which is still fresh from the current perspective, it is importantto present it in a healthy way.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulcebbar, Kadı. Mu’tezile’de Din Usûlü (el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn). çev. Murat Memiş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
  • Abdulcebbar, Kadı. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse (Mu’tezile’nin Beş İlkesi). çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt.
  • İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2013.
  • Akın, Murat. “Mu’tezile’ye Göre Ahlâkın Temellendirilmesinde Vahyin ve Aklın Alanları”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18/1 (2018), 55-76.
  • Arslan, Hulusi. “Yaratma ve Gâyelilik Bağlamında Mutezilenin Fayda Teorisi”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/2 (2016), 343-360.
  • Barlak, Muzaffer. Hüsün-Kubuh İyilik ve Kötülüğün Kaynağı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2016.
  • Bulut, Zübeyir. “Hüsün ve Kubuh Meselesinin Ahlak Teorilerine Temel Oluşturması Bakımından Analizi”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 13/2 (2015), 634-654.
  • Çağlayan, Harun. “Bilgi Kaynağı Olarak Akıl”. Kelam Araştırmaları Dergisi 9/1 (2011), 233- 262.
  • Çağlayan, Harun. “Klasik Kelâm Eserlerinde Rızık ve Hükmü”. Disiplinler Arası Yaklaşımla Helâl Ürün ve Hizmetler 2. ed. Naim Deniz Ayaz vd. 145-166. Ankara: Grafiker Yayınları, 1.Basım, 2018.
  • Çelebi, İlyas. “Hüsün-Kubuh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/59-63. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Çelebi, İlyas. “Klasik Bir Kelâm Problemi: Hüsün-Kubuh”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16-17 (1998-1999), 55-90.
  • el-Bağdâdî, Abdulkâhir. Ehl-i Sünnet Akâidi (Kitâbu Usûli’d-Dîn). çev. Ömer Aydın. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2016.
  • el-Eş’arî, Ebu’l-Hasen. Eş’arî Kelâmı (el- Lüma fi Red alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bid’a). çev. Kılıç Aslan Mavil - Hikmet Yağlı Mavil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2017.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. nşr. Emîn M. Abdülvehhâb – M. Sâdık el-Ubeydî. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
  • İlhan, Avni. “Aslah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/495-496. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
  • el-İsfehânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıp. el-Müfredât Fi Garibü’l-Kur’an (Kur’an Kavramları Sözlüğü). çev. Mustafa Yıldız. İstanbul: Çıra Yayınları, 1. Basım, 2017.
  • Kanter, Özden. İslam’da Kelâma Semantik Yaaklaşım ve Rağıb el-Isfehânî’nin Kelâm Anlayışı. Samsun: Ma’ruf Yayınları, 2017.
  • Kanter, Özden. Mitolojinin Anadolu İnançlarına Etkisi Bir Kültürel Teoloji İncelemesi. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2019.
  • Kadayıf, Bahtiyar. “Tenzih Bağlamında Hüsün-Kubuh Meselesine Bir Bakış”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/41 (Haziran 2020), 143-171.
  • Karaağaç, Hilmi. “Kaderiyye / Mu’tezile’nin Mecûsîlikle İthamının Teolojik Arkaplanı”. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi 13/1 (2015), 191-212.
  • Kazanç, Fethi Kerim. “Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin Kötülük Problemi Üzerine Düşüncelerinin Kelâmî Açıdan Bir Tahlili”. Kastamonu Üniversitesi IV. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Hanefîlik-Mâtürîdîlik-. ed. Cengiz Çuhadar vd. 1/49-74. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 2017.
  • el-Mâtürîdî, Ebu Mansur. Kitâbü’t-Tevhid (Açıklamalı Tercüme). çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 3. Basım, 2007.
  • en-Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-Kelâm (Mâtürîdî Akaidi). çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 1. Basım, 2010.
  • en-Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratü’l-Edille Fî Usûli’d-Dîn (Tenkidli Neşir). nşr. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
  • en-Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratü’l-Edille Fî Usûli’d-Dîn (Tenkidli Neşir). nşr. Hüseyin Atay. 1 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
  • en-Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tevhidin Esasları (Kitâbü’t-Temhîd). çev. Hülya Alper. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2017.
  • es-Sâbûnî, Nûreddin. Mâtüridiyye Akâidi (el-Bidâye fi Usûlid-Dîn). çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2015.
  • eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihal (Dinler, Mezhepler ve Felsefi Sistemler Tarihi). çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 3. Basım, 2011.
  • Özdemir, Metin. “Kötülük Olgusuna İlahi Yasalar Bağlamında Bakış”. DergiPark. Erişim 28 Aralık 2020.
  • https://dergipark.org.tr/tr/pub/intjscs/issue/8663/108087 Özdemir, Metin. İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi. İstanbul: Furkan Yayınları, 2. Basım, 2014.
  • el-Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akâidi (Usûlid-Dîn). çev. Şerafeddin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 6. Basım, 2017.
  • Râzî, Fahreddin. Kelâm’a Giriş (el-Muhassal). çev. Hüseyin Atay. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
  • Sağlam, İbrahim. “Uğursuzluk Üç Şeydedir’ Rivayetinin İsnad ve Metin Yönünden Tahlili”. Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2 / 3 (2017), 81-108.
  • Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 3. Basım, 2013.
  • Toprak, Süleyman. “Nesefî’nin Tabsıratü’l-Edille’sinde Kaza ve Kader”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1985), 123-135.
  • Tözluyurt, Mehmet. Ebü’l Mu’în en-Nesefî’nin Eleştiri Anlayışı. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2019.
  • Yalçın, Ebubekir - Arslan, Hulusi. “Ebu’l-Muîn en-Nesefî’de Hikmet Kavramı ve Kötülük Problemi”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (2019), 35-55.
  • Yazıcıoğlu, M. Said. Mâtürîdî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2017.
APA Güvenkaya İ, CAGLAYAN H (2021). EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. , 560 - 580.
Chicago Güvenkaya İkra,CAGLAYAN Harun EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. (2021): 560 - 580.
MLA Güvenkaya İkra,CAGLAYAN Harun EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. , 2021, ss.560 - 580.
AMA Güvenkaya İ,CAGLAYAN H EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. . 2021; 560 - 580.
Vancouver Güvenkaya İ,CAGLAYAN H EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. . 2021; 560 - 580.
IEEE Güvenkaya İ,CAGLAYAN H "EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI." , ss.560 - 580, 2021.
ISNAD Güvenkaya, İkra - CAGLAYAN, Harun. "EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI". (2021), 560-580.
APA Güvenkaya İ, CAGLAYAN H (2021). EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7(2), 560 - 580.
Chicago Güvenkaya İkra,CAGLAYAN Harun EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7, no.2 (2021): 560 - 580.
MLA Güvenkaya İkra,CAGLAYAN Harun EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.7, no.2, 2021, ss.560 - 580.
AMA Güvenkaya İ,CAGLAYAN H EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(2): 560 - 580.
Vancouver Güvenkaya İ,CAGLAYAN H EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(2): 560 - 580.
IEEE Güvenkaya İ,CAGLAYAN H "EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 7, ss.560 - 580, 2021.
ISNAD Güvenkaya, İkra - CAGLAYAN, Harun. "EBÜ’L-MUÎN EN-NESEFÎ VE HÜSÜN-KUBUH ANLAYIŞI". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/2 (2021), 560-580.