20. ASIRDAN GÜNÜMÜZE USÛLÎ İMÂMİYYE-NUSAYRİYYE İLİŞKİSİ

SONAY ,Ahmet

Ahmet SONAY

(T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Cafer Recai Gizer Lisesi, Adana)

İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi

Yıl: 2021Cilt: 7Sayı: 2ISSN: 2149-2344 / 2149-2344Sayfa Aralığı: [834] - [859]Metin Dili: Türkçe

0 0

Türkçe
İngilizce

20. ASIRDAN GÜNÜMÜZE USÛLÎ İMÂMİYYE-NUSAYRİYYE İLİŞKİSİ

Öz: Usûliyye ile Nusayriyye, on iki imamcı İmâmiyye Şîası’nın iki ayrı koludur. Bu iki kol arasındaki ilişkinin 11. asrın başından 20. asrın ilk çeyreğine uzanan yaklaşık 900 yıllık zaman diliminde neredeyse tamamen koptuğu gözlenmektedir. İlişkinin kopma noktasına varması, Nusayriyye’nin iç ve dış dinamiklere bağlı olarak dinî, kültürel ve siyasî alanlarda yaşadığı trajik gerilemeyle yakından alakalıdır. Nusayriyye, yaşadığı gerilemenin sonucu olarak diğer dinî gruplarla iletişim kurabilme yeteneğini yitirmiş ve tamamen içine kapanmıştır. 20. asrın ilk çeyreğinde dinamiklerin olumlu yönde değişmeye başlamasıyla birlikte Nusayriyye ile Usûliyye arasında yeniden iletişim kurulmuş ve yakın bir ilişkinin temelleri atılmıştır. Söz konusu ilişkinin şekillenmesinde dinî, sosyolojik ve siyasî faktörler etkili olmuştur. Bu makalede Usûliyye-Nusayriyye ilişkisinin 20. asırdan günümüze kadarki seyri konu edilmiş, böylelikle konunun aydınlatılmasına mütevazı bir katkı yapmak amaçlanmıştır. Makalede deskriptif yöntemin yanı sıra yorumlayıcı yöntem de uygulanmıştır. Elden geldiğince konunun özneleri olan Usûliyye ve Nusayriyye âlimlerinin eserleri kullanılmakla birlikte tamamlayıcı bilgiler içeren diğer eserlere bazen müracaat bazen de işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Konu Alanı:

THE RELATIONSHIP BETWEEN USULI IMAMIYYA AND NUSAYRIYYA FROM THE 20TH CENTURY TO THE PRESENT

Öz:The Usūliyya and the Nusayriyya are two separate branches of the twelver Shiʿīsm. These two branches continued to exist in complete detachment from one another for about a 900 years, from the beginning of the 11th century until the first quarter of the 20th century. The rupture in the 5th/11th century happened at a time when the Nusayriyya experienced a decline in religious, cultural and political arenas due to various internal and external factors. As a result, the Nusayriyya lost the ability to communicate with other religious groups and became an isolated branch of Shiʿīsm. When the group’s interactions with others increased in the first quarter of the 20th century, the connection between the Nusayriyya and the Usūliyya was re-established and laid the foundations of a closer relationship. This article discusses the course of the Usūliyya-Nusayriyya relationship from the 20th century to the present day and aims to make a modest contribution to the topic. The descriptive method of the social sciences as well as the interpretative method was employed in this study. In addition to the works of Usūlī and Nusayrī scholars, which are the primary sources for this examination, other works containing supplementary information were also referenced.

Anahtar Kelimeler:

Konu Alanı:

Belge Türü: DergiMakale Türü: Araştırma MakalesiErişim Formatı: Erişime Açık

Abdüllatîf İbrahim. ed-Dîvân. Dımaşk: Matba‘atu’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1399/1979.
Ahmed, Ahmed Edîb. “el-Îzâhü’l-Latîf fî Kelâmi’ş-Şeyh Abdüllatîf”. (Erişim 3 Nisan 2021). www.alawis.net el-Ahmed, Ali Süleyman. el-İmâm eş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Dımaşk: Dârü’l-Ferkad, 2. Basım, 1431/2010.
Âl Ma‘rûf, Emîl Abbas. Târîhu’l-‘Aleviyyîn fî bilâdi’ş-Şâm. 3 Cilt. Trablus: Dârü’l-Emel ve’s-Selâm, 1434/2013.
Ali, Muhammed Ahmed. el-‘Aleviyyûn fi’t-târîh. Beyrut: y.y., 1417/1997.
el-Âmilî, Muhsin Emîn. A‘yânu’ş-Şî‘a. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’t-Ta‘âruf, 1403/1983.
Anderson, Tim. el-Harbu’l-kazira ‘alâ Sûriyyâ: Vâşıntın, Tağyîru’n-nizâm ve’l-mukâvame. çev. Nâhid Tâc Hâşim. Dımaşk: Merkezu Dımaşk li’l-Abhâs ve’d-Dirâsât, 1437/2016.
el-Âsî, Esad Ali. el-‘Aleviyyûn târîhen ve mezheben. Beyrut: Dârü’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1432/2011.
el-Bâdiyânî, Muhammed Hasan. Mevsû‘atü el-‘Aleviyyûn hum etbâ‘u Ehlilbeyt. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Belâğ, 1431/2010.
Bilgin, İnci. Suriye İç Savaşı’nda Küresel ve Bölgesel Güçlerin Kesişen Müdahaleleri: Nedenler, Yöntemler ve Zamanlama. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Dîb, Kemal. el-Harbu’s-Sûriyye: Târîhu Sûriyye el-mu‘âsır 1970-2015. Beyrut: Dârü’n-Nehâr, 1436/2015.
Erdem, Gökhan. “Lübnan’da Şii Siyasi Hareketin Evrimi: EMEL’den Hizbullah’a”. The Turkish Yearbook of International Relations 49/1 (2018), 21-55.
el-Hasîbî, Hüseyn b. Hamdân. el-Hidâyetü’l-kübrâ. thk. Mustafa Subhî el-Hıdır. Beyrut: Şeriketü’l-A‘lamî li’l-Matbû‘ât, 1427/2007.
Havende, Muhammed. Târîhu’l-‘Aleviyyîn ve ensâbuhum. Beyrut: Dârü’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1425/2004.
el-Hayyir, Abdurrahman. Kitâbu’s-Salât ve’s-sıyâm vifka’l-mezhebi’l-Ca‘ferî. Dımaşk: Matba‘atu’l-İnşâ’, 2. Basım, 1387/1967.
el-Hayyir, Abdurrahman. ‘Akîdetunâ ve vâki‘unâ nahnu’l-Müslimîn el-Ca‘feriyyîn el-‘Aleviyyîn. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 7. Basım, 1414/1994.
el-Hayyir, Abdurrahman. er-Red ‘ala’d-Dektûr Şâkir Mustafa. Dımaşk: Kütüb Zâtü Fâide, 5. Basım, 1416/1996.
İlmî Heyet. Fî rihâbi’z-zikrâ: eş-Şeyh Haydar Muhammed Haydar. Dımaşk: el-Ehâlî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1412/1992.
İlmî Heyet. Beyânu ‘akîdeti’l-Müslimîn el-‘Aleviyyîn. Beyrut: Dârü’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1425/2004.
İlmî Heyet. Muʿcemü tabakâti’l-mütekellimîn. ed. Cafer Subhânî. 5 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1424-1426/2003-2005.
el-Keşşî, Ebû Amr Muhammed b. Ömer b. Abdulazîz. İhtiyâru ma‘rifeti’r-ricâl. thk. Cevâd Kayyûmî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1427/2006.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
el-Mazlûm, Hüseyn Muhammed. el-Müslimûn el-‘Aleviyyûn beyne müftereyâti’l-aklâm ve cevri’l-hükkâm. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1420-1422/1999-2001.
el-Mazlûm, Hüseyn Muhammed. ed-Da‘vetü zâtü’ş-şübühe. Beyrut: Dârü’l-Mehecceti’l-Baydâ’, 1430/2009.
el-Meclisî, Muhammed Bâkır. Bihârü’l-envâr. 11O Cilt. Kum: İhyâü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1430/2009.
el-Musevî, Şerefüddin. el-Mürâcaʿât. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lamî, 1415/1995.
Mustafa, Hâzim. “es-Sâhilu’s-Sûrî: Hel Veka‘a fî Fahhi’t-Teşyî‘is-Siyâsî?”. (Erişim 30 Mart 2021). https://syriauntold.com/2017/04/11/
Mustafa, Hâzim. “el-Medârisu’l-Ca‘feriyye fi’s-Sâhili’s-Sûrî”. (Erişim 30 Mart 2021). https://syriauntold.com/2017/03/01/
Nebhâ, Hıdır Muhammed. Cebelü’l-‘Aleviyyîn ve Cebelü ‘Âmil. Beyrut: Menşûrât Dıfâf, 2013.
Osman, Hâşim. el-‘Aleviyyûn beyne’l-ustûra ve’l-hakîka. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lamî, 1405/1985.
Osman, Hâşim. Târîhu Sûriyye el-hadîs (‘Ahdu Hâfız el-Esed). Beyrut: Rıyâd er-Reyyis li’l-Kütüb ve’n-Neşr, 1435/2014.
Öz, Mustafa. “Şerefeddin el-Âmilî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/552-53. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Öz, Mustafa. “Tabersî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/324-25. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Özel, Ahmet. “Kâşifülgıtâ, Muhammed Hüseyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/19-20. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Özel, Ahmet. “Muhsin el-Emin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/46-47. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Özel, Ahmet. “Muğniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/284-88. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
es-Sâlih, Mahmud. en-Nebeü’l-yakîn ‘ani’l-‘Aleviyyîn. Lazkiye: Dârü’l-Mürsât, 3. Basım, 1417/1997.
Sa‘ûd, Abdüllatîf – Şaban, Muhammed Hasan. Hayâtu’ş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Lazkiye: y.y., 1405/1985.
es-Semâhîcî, Abdullah. “İmâmiyye Şiası’nın İki Ekolü Ahbârîler ve Usûliler Arasındaki Temel Farklar”. çev. İbrahim Kutluay. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (Haziran 2013), 137-153.
Sonay, Ahmet. İmâmiyye ve Nusayriyye’de Dört Sefir Telakkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Subhânî, Cafer. Buhûs fi’l-milel ve’n-nihal. 8 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1427-1428/2006-2007.
Şaban, Büseynâ. ‘Aşratü a‘vâm me‘a Hâfız el-Esed 1990-2000. Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-‘Arabiyye, 3. Basım, 1436/2015.
eş-Şerîf, Munîr. el-Müslimûn el-‘Aleviyyûn men hum ve eyne hum. Beyrut: Müessesetü’l-Belâğ, 1415/1994.
et-Tavîl, Muhammed Emîn Gâlib. Târîhu’l-‘Aleviyyîn. Beyrut: Dârü’l-Endülüs, 3. Basım, 1399/1979.
Üstün, İsmail Safa. “Velâyet-i Fakîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/19-22. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Van Dam, Nikolaos. Tedmîr vatan: el-Harbu’l-ehliyye fî Sûriyyâ. çev. Lamâ Bevâdî vd. Beyrut: Dârü Cenâ Tâmir, 1439/2018.
Winter, Stefan. A History of the Alawis (From Medieval Aleppo to the Turkish Republic). Princeton: Princeton University Press, 2016.
Yavuz, Mehmet. “İbn Cinnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/397-400. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Yılmaz, Musa Kazım. “Mecma‘u’l-Beyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/257. Ankara: TDV Yayınları, 2003.