İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu
Yıl: 2020 Cilt: 20 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 9 - 37 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-01-2022
İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu
Öz: İşârî tefsir, Kur’an’ın ilk bakışta görülmeyen derûnî manalarına ağırlık veren bir tefsir metodudur. Tarikatehli tarafından da tercih edilen bir tefsir tarzıdır. Fakat şu da bir gerçek ki tarikatların sistemleşmesindenönce de işârî tefsir metoduna başvuranlar olmuştur. Bu tefsir metodunda keşf ve ilham yoluyla elde edilenbilgi sayesinde Kur’an ayetlerinin anlaşılması söz konusudur. Bunun yanında işârî mananın ortayaçıkarılması için tefsir yapan kişinin bir ayet üzerinde uzun süre tefekkür ettiğine dair rivayetler mevcuttur.Ortaya çıkarılan işâri manalar, lafzın zahirine genel anlamda uyum sağlarken zaman zaman da zahirineaykırı bir görünüm sergilemiştir. Besmele ise Kur’an’ın anahtarı olarak kabul edilmektedir. Biri hariç hersurenin başında yer alması onun önemini daha da artırmaktadır. O nedenle de hakkında birçok incelemeyapılmıştır. Bunların geneli besmelenin önemiyle alakalıdır. İşârî tefsirlere göre ise besmelenin muhtevasındabulunan her harf ve kelimenin derin manaları mevcuttur. Bunların ortaya çıkarılması ancak ehil olankişilerin izahlarıyla mümkündür. Bu makalede, besmelenin işârî tefsir yapan müfessirler tarafından nasılyorumlandığı konusu ele alınacaktır.
Anahtar Kelime: Interpretation of Basmala in Tafsir bil Isharah (Sufism)
Öz: Ishar tafsir is a tafsir method that focuses on the religious meanings of the Qur'an that is not seen at firstglance. It is a tafsir style preferred by the people of cult. However, it is also a fact that there were someapplicants to the tafsir bil ısharah method before the cult's systematization. In this tafsir method,understanding the Qur'anic verses is a matter of interest thanks to information obtained through kesf andinspiration. In addition, there are narratives that the execeter had been thinking on a verse for a long timefor revealing the ısharah meaning. The ısharah meaning of the unearthed, while adapting in general to theevident of the word, sometimes displayed an appearance contrary to its evident. Basmala is accepted as thekey of the Qur’an. The fact that it is at the beginning of every surah, except one, increases its importance. Forthis reason, many researches have been conducted about it. These are generally related to the importance ofbasmala. According to tafsir bil ısharah, every letter and word in its content, has deep meanings. The revealof these is only possible with the explanations of the competent people. In this article, the subject of howbasmala is interpreted by the exegeters who make an tafsir bil ısharah will be discussed. Keywords: Quran, Tafsir, Tafsir bil Isharah, Basmala, Sufism.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Altunkaya, Mustafa. “Sûf Hareketinin İşârî Tefsiri”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 12/23 (2019), 129-149. http://dx.doi.org/10.17540/hy.v11i21.411.
- Âlûsî, Şehabeddin Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’ani’l-azîm ve’s-sebʽi’l-mesânî. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415.
- Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. Ankara: AÜİF Yayınları. 1974.
- Aydemir, Abdullah. “Besmele”. Diyanet İlmi Dergi 10/106-107 (1971), 82-89.
- Baklî, Ebû Muhammed Sadrüddîn Rûzbihân b. Ebî Nasr. ʿArâʾisü’l-beyân fî hakâiki’l-Kur’ân. 3 Cilt. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1429/2008.
- Begavî, Ebu Muhammed Hüseyin. Mealimü’t-Tenzil fi Tefsiri’l-Kur’an. thk. Abdurrezzak Mehdi. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1420.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2003.
- Denizer, Nurullah. Kur’ân’ın Sûfî Yorumu: Bursevî Örneği. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıddıkî Muhammed Cemil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
- Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-‘akli’s-selîm ilâ mezâye’l-kitâbi’l-kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, ts.
- Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. Tevhid ve Ledün Risalesi. çev. Serkan Özburun - Yusuf Özkan Özburun. İstanbul: Furkan Yay., 1995.
- Geylânî, Muhyiddîn Abdülkadir. Tefsîru’l-Geylânî. 5 Cilt. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Pakistan: elMektebetü’l-Marife, 1431/2010.
- Gördük, Yunus Emre. Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşârî Tefsir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
- Hâdimî, Ebû Saîd. Risâletü’l-Besmele. B.y.: y.y., ts.
- Hasan el-Basrî, Ebû Saîd b. Yesâr. Tefsîrü’l-Hasan el-Basrî. 2 Cilt. nşr. Muhammed Abdürrahîm Muhammed. Kahire: Dâru’l-Hadis, ts.
- İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî eş-Şâzelî. el-Baḥrü’l-medîd fî tefsîri’lḲurʾâni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah Kuraşî Raslân. Kahire: y.y., 1419/1999.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Tefsîru İbni’l-ʿArabî. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1422/2001.
- İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l- Kütübi'l-İlmiyye, 1419.
- İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2005/1426.
- İsmâil Hakkı el-Bursevî. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân (Teʾvîlât-ı Kâşâniyye). 3 Cilt. çev. Ali Rıza Doksanyedi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1988.
- Konevî, Ebü’l-Meâlî Sadrüddîn Muhammed b. İshâk b. Muhammed b. Yûsuf. Fâtiha Suresi Tefsiri, İcazül Beyan Fi Tevilil Ümmil Kuran. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yay., 2002.
- Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâʾifü’l-işârât. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1428/2007.
- Necmüddîn-i Dâye, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Şâhâver el-Esedî er-Râzî. Baḥrü’l-ḥaḳāʾiḳ ve’lmeʿânî fî tefsîri’s-sebʿi’l-mes̱ânî (ʿAynü’l-ḥayât ve et-Teʾvîlâtü’n-Necmiyye). 6. Cilt. thk. Ahmed Ferid el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 2009.
- Nahcuvânî, Niʽmetullah b. Mahmûd. el-Fevâtihu’l-ilâhiyye. 2 Cilt. Mısır: Dâru Rukâbî, 1419/1999.
- Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasan b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Garâʾibü’l-Kurʾân ve regāʾibü’l-furkân. 6 Cilt. thk. Zekeriyya Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1416.
- Özköse, Kadir. “Tasavvuf Kültüründe Bâtın ve Bâtınî/Ledünnî Bilgi Kavramlarının Referans Çerçevesi”. Kur’an’ın Bâtınî ve İşârî Yorumu Sempozyumu. ed. Mustafa Öztürk. 59-84. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2018.
- Râzî, Fahrüddîn. Mefâtîhu’l-gayb. et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1401/1981.
- Sa‘lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’tTurasi’l-Arabî, 1422/2002.
- Semʽânî, Mansûr b. Muhammed b Abdülcebbar. Tefsîru’l-Kur’ân. 6 Cilt. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1418/1997.
- Sülemî, Muhammed b. el-Hüseyn. Hakâʾiku’t-tefsîr. 2 Cilt. thk. Seyyid İmrân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'lİlmiyye, 1421/2001.
- Taberî, Muhammed b. Cerir. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2000/1420.
- Tosun, Necdet. “Sır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/115-116. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Tüsterî, Sehl. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Taha Abdürraûf Sa’d - Hasan Muhammed Ali. Kahire: Dâru’lHaram li’t-Türâs, 1425/2004.
- Uludağ, Süleyman. “İşârî Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/424-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Uludağ, Süleyman. “Muhabbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/386-388. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Uzun, Nihat. “Tefsir Disiplini Açısından Bâtınî ve İşârî Yorumun İlmî Değeri”. Kur’an’ın Bâtınî ve İşârî Yorumu Sempozyumu. ed. Mustafa Öztürk. 181-237. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2018.
- Yılmaz, Hasan Kamil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 3. bs. Beyrut: Dâru'l-Küttab el-Arabî, 1407.
- Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî.
- el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Ebu’l-Fazl Dimyâtî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006. Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilu’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’an. 2 Cilt. 2. bs. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1422/2001.
| APA | Özdemir A (2020). İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. , 9 - 37. |
| Chicago | Özdemir Ahmet İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. (2020): 9 - 37. |
| MLA | Özdemir Ahmet İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. , 2020, ss.9 - 37. |
| AMA | Özdemir A İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. . 2020; 9 - 37. |
| Vancouver | Özdemir A İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. . 2020; 9 - 37. |
| IEEE | Özdemir A "İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu." , ss.9 - 37, 2020. |
| ISNAD | Özdemir, Ahmet. "İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu". (2020), 9-37. |
| APA | Özdemir A (2020). İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 20(1), 9 - 37. |
| Chicago | Özdemir Ahmet İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 20, no.1 (2020): 9 - 37. |
| MLA | Özdemir Ahmet İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, vol.20, no.1, 2020, ss.9 - 37. |
| AMA | Özdemir A İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2020; 20(1): 9 - 37. |
| Vancouver | Özdemir A İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 2020; 20(1): 9 - 37. |
| IEEE | Özdemir A "İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu." Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 20, ss.9 - 37, 2020. |
| ISNAD | Özdemir, Ahmet. "İşârî (Tasavvufî) Tefsirlerde BesmeleYorumu". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 20/1 (2020), 9-37. |
