Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı

Yıl: 2021 Cilt: 16 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 324 - 335 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.7827/TurkishStudies.52067 İndeks Tarihi: 15-05-2022

Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı

Öz:
Ahi Paşa, 12 Ramazan 765/6 Haziran 1364 tarihinde Tokat Merkez Hoca Cemaleddin Mahallesinde bir cami, caminin kuzeyinde bir zaviye, zaviyenin sağında, bir sofa, bir kışlık oda, bir fırın ve ekmekhaneden oluşan bir külliye inşa ettirmiştir. Bu külliyeye gelir getirmek üzere Tokat merkez, Artukâbad ve Kazâbad’ta çeşitli köyler, değirmen, dinkhâne, dükkân ve bostanlar vakfedilmiştir. Vâkıf, külliyede görev yapmak üzere nâzır, hükkâm, imam, müezzin gibi kadrolar ihdas etmiş ve bu görevlere atanmak için adaylarda birtakım şartlar aranmasını şart koşmuştur. Devlet Arşivler Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi ve şer’iyle sicillerinde yapılan taramalarda külliye ile ilgili bazı belgeler saptanmıştır. Ancak vakfın ekonomik yapısını geniş bir perspektifte ortaya koyacak belgelere ulaşılamamıştır. Muhasebesi ile ilgili 1574 tarihli Defter-i Evkaf-ı Rum’da ve 53 nolu Tokat Şer’iyle Sicilinde birkaç kayıt tespit edilmiştir. Bu kayıtlar üzerinde yapılan incelemede tarihi süreç içerisinde vakfın bazı akarlarına el konulduğu, zamanla külliye işlevini yitirip sadece cami olarak hizmet verdiği görülmüştür. XIX. yüzyıla ait muhasebe kayıtlarından akarlardan elde edilen gelirden vergiler mürtezika maaşı, kahve, duhan parası ödendiği, vâkıfın vakfiyede yapılmasını şart koştuğu diğer hususların yerine getirilmediği anlaşılmıştır. Ahi Paşa Külliyesi ile ilgili vakfiyesine dayalı özel bir çalışma yapılmamıştır. Ancak birkaç çalışmada yapı mimari olarak incelenmiş, birkaç çalışmada ise tarihi hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Açıkel, A. (2001). XIV-XVI. Yüzyıllarda Tokat zaviyeleri. İçinde Pax Ottomana studies in memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç (s. 13). Yeni Türkiye Yayınları.
  • Açıkel, A. (2012). Tokat. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 41, ss. 219-223). TDV Yayınları.
  • Açıkel, A. (2017). Osmanlı döneminde Tokat kazasında ahiler ve ahi zaviyeleri, I. Uluslararası ahilik kültürü ve Kırşehir sempozyumu, 1-21.
  • Akgündüz, A. (1996). İslâm hukukunda ve Osmanlı tatbikatında vakıf müessesesi. Osmanlı Araştırmalar Vakfı.
  • Güvemli, O & Güvemli, B. (2016). Osmanlı kayıt kültüründe vakıf muhasebesi ve devlet muhasebe sistemi, Vakıflar Dergisi, 46(9).
  • https://kulturportali.gov.tr/turkiye/tokat/kulturenvanteri/ahi-pasa-mescidi-ve-kabri Kara, M. (2017). Tekke ve zaviyeler, Dergâh Yayınları.
  • Numan, İ. (1985). İlk devir Türk sufi merkezlerinin mahiyetleri ve mimarilerinin menşei hakkında, Vakıflar Dergisi, 19, 31-48.
  • Okudan, M. (2017). Osmanlı dönemi Samsun vakıfları. Erol Ofset.
  • Okudan, M. (2019). Tokat Halef Sultan Hankahı Vakfı (H.691/1321), Dergiabant, 13, 133-148.
  • Okudan, M. (2019). Tokat Ebu Şems (Vezir Ahmed Paşa) Zaviyesi Vakfı, BUİFD, 13, 169-184.
  • Osmanlı Arşivi. İbnülemin Tasnifi Evkaf (BOA. İE. EV.), 12/1421; 56/61.
  • Osmanlı Arşivi. Cevdet Tasnifi Evkaf (BOA. C. EV.), 207/10306.
  • Osmanlı Arşivi. Ali Emiri Tasnifi III. Ahmed (BOA, AE. SAMDIII.), 85/8509.
  • Özcan, Görgün. (2017). Osmanlı şehirciliği ve vakıflar, Yeditepe Yayınları.
  • Özgen, Mutlu. (2017). Şehr-i meydan Tokat, Gece Kitaplığı.
  • Sivas Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi. 1918 yılı Muhasebe Defteri, nr. 9, s. 296.
  • Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi. 1874 yılı Muhasebe Defteri, nr. 1, s. 52-53.
  • Tokat Şer’iyye Sicil Defteri (TŞSD), Defter nr. 53, V. 188, 190.
  • Üstek, F. (1985). Tokat merkez kazası vakıf kayıtları: H. 984 (M. 1576) tarihli defter-i evkaf-ı Rum’a göre. Gazi Üniversitesi.
  • Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. Defter No. 611, Sayfa no. 93, Sıra no. 79.
  • Yediyıldız, B. (2012). Vakıf. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 42, ss. 479- 486). TDV Yayınları.
  • Yediyıldız, B. (2003). XVIII. yüzyılda Türkiye’de vakıf müessesesi: bir sosyal tarih incelemesi. Türk Tarih Kurumu.
APA Aykaç M (2021). Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. , 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
Chicago Aykaç Mehmet Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. (2021): 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
MLA Aykaç Mehmet Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. , 2021, ss.324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
AMA Aykaç M Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. . 2021; 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
Vancouver Aykaç M Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. . 2021; 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
IEEE Aykaç M "Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı." , ss.324 - 335, 2021. 10.7827/TurkishStudies.52067
ISNAD Aykaç, Mehmet. "Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı". (2021), 324-335. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.52067
APA Aykaç M (2021). Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. Turkish Studies- Comparative Religious Studies, 16(3), 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
Chicago Aykaç Mehmet Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. Turkish Studies- Comparative Religious Studies 16, no.3 (2021): 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
MLA Aykaç Mehmet Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. Turkish Studies- Comparative Religious Studies, vol.16, no.3, 2021, ss.324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
AMA Aykaç M Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. Turkish Studies- Comparative Religious Studies. 2021; 16(3): 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
Vancouver Aykaç M Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı. Turkish Studies- Comparative Religious Studies. 2021; 16(3): 324 - 335. 10.7827/TurkishStudies.52067
IEEE Aykaç M "Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı." Turkish Studies- Comparative Religious Studies, 16, ss.324 - 335, 2021. 10.7827/TurkishStudies.52067
ISNAD Aykaç, Mehmet. "Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı". Turkish Studies- Comparative Religious Studies 16/3 (2021), 324-335. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.52067