Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 35 - 54 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/tasarimkuram.2021.83435 İndeks Tarihi: 24-05-2022

Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri

Öz:
Kent mekanları ve barındırdıkları açık kamusal alanlar insan ilişkilerinin ve bu ilişkilerin gerektirdiği donatıları içeren mekânlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Gündelik hayatın sürdürüldüğü bu mekanlar, yaşamın öznel ve psikolojik süreçlerinin geçtiği, algı ve deneyimlerin bilince, kişiliğe ve anılara dönüştüğü yerler olarak inşa edilirken, kişilerin mekâna yüklediği farklı anlamlarla şekillenmektedir. Kentsel mekânlar, bu yönüyle hem kentin kamusal benliğini ve kimliğini inşa etmekte hem de yaşanan medeniyetlerin birer tezahürü olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihi kent meydanları ise ortak kullanım alanları olmalarının yanısıra siyasi iktidarların toplumlara mesajlarını plan ve uygulama kararları ile fizik mekan üzerinden ilettikleri politik bir anlama da sahiptirler. Bu çalışmanın amacı, Beyoğlu ve merkezi tutarak güçlü bir odak noktası olan Taksim Meydanı’nı kentsel morfoloji analiz yöntemi olan Mekân Dizimi (Space Syntax) ile incelemek ve bölgenin sokak izlerinde yaşadığı yapısal değişimlerin, meydanı ve Beyoğlu’nu tarihsel süreçteki olgularla nasıl etkilediğine dair bir araştırma ortaya koymaktır. Ayrıca,imar revizyonlarıyla değişen ızgara sistemindeki kopukluk ve bütünleşmelerin sosyal yapıya ve kullanım şekilerine etkileri arasında ilişki kurmak bu araştırmanın diğer bir omurgasını oluşturmaktadır. Cumhuriyet öncesi ve sonrası Beyoğlu’na yapılan imar revizyonları, yerleşimin bir tek fiziksel strüktürünü değil, sosyal ve ekonomik değişimine de etki etmiştir. Araştırma boyunca bu değişimleri anlamak adına bir tarihsel arka plan okuması yapılmıştır. 1923- 1950 genç cumhuriyet yapılanmaları, 1950- 1960 çok partili sistem,1960-1980, planlı ekonomik sisteme geçiş, 1980-2012-2016 siyasi yönetimlerdeki değişiklikler ve günümüze gelen eklemeler olarak seçilmiştir. Bu tarihsel okumalar ışığında dönemlerin planları kullanılarak fiziksel değişimlerin zaman içindeki akışı araştırılmıştır. Özellikle 1950 sonrasında Taksim Meydanı ve çevresinde yapısal olarak yaşanan değişimlerin sosyal kırılma noktalarını da beraberinde getirdiği analizlerde ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: Kentsel morfoloji, mekan dizimi yöntemi, tarihsel arka plan, yaya hareketleri.

-

Öz:
Urban spaces with public spaces they have, appear as spaces that contain human relations and equipments required by these relationships. Spaces with daily life, are constructed as where subjective and psychological processes of life pass, where perceptions and experiences turn into consciousness, where personality and memories shape by different meanings where people attach in. Spaces construct both public identity and identity of the city, and appear as reflections of civilizations. Historical city squares, are not just common areas, but also have political meanings in which governments convey their messages to societies over plans. The aim of this study is to examine Beyoğlu and Taksim Square, as a strong focal point by using an morphological analysis method Space Syntax, and reveal a research about how the structural changes affected street tracks in the square and Beyoğlu with the facts in the historical process. In this context, the relationship between the changes in Beyoğlu and Taksim Square are revealed with their historical break points till today and tried to understand how the events affected these spaces. In addition, establishing a relationship between changes in grid by plan revisions and the effects on the social structure and usage patterns with disconnections and integrations of streets, constitutes another backbone of this research. Before and after the Republic, plan revisions for Beyoğlu affected not only the physical structure, but also caused social and economic changes.
Anahtar Kelime: Urban morphology, space syntax method, historical background, pedestrian movement.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akkelies, N. ve Claudia, Y. (2018), Space Syntax: a method to measure urban space related to social, economic and cognitive factors. The Virtual And The Real in Planning and Urban Design: Perspectives, practices and applications, Routhlegde: Oxon, UK / Newyork, USA, 136-150.
  • Akpınar İ., (2015), “Menderes imar hareketleri Türkleştirme politikalarının bir parçasımıydı? Arrademento Mimarlık, İstanbul/TÜRKİYE, No. 290, Mayıs 2015, s.s. 85-90, ISSN: 1300-3801
  • Al Sayed, K. (2018), Space Syntax Methodology, Bartlett School of Architecture, UCL.
  • Aslan, S. (2006) Anıt ve Meydanlarda Oran ve Ölçek Kavramları Taksim Cumhuriyet Anıtının İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
  • Bağbaşı, G., (2010), İstanbul Kent Meydanlarının Peyzaj Mimarlığı İlkeleri Açısından İrdelenmesi: Sultanahmet, Beyazıt, Taksim, Beşiktaş, Ortaköy Meydanı Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın
  • Bilsel, C., (2010), ‘‘Henri Prost’un İstanbul Planlaması (1936-1950): Nazım Planlar ve Kentsel Operasyonlarla Kentin Yapısal Dönüşümü’’, İmparatorluk Başkentinden Cumhuriyet’in Modern Kentine: Henri Prost’un İstanbul Planlaması (1936-1951), s.s. 101-165, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
  • Çelik, Y. (2015), Mitve Gerçek Arasında, Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu-III, 25-26 Mayıs 2015, sf.443-476.
  • Dökmeci, V., Çıracı H., (1990), Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Beyoğlu, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul
  • Hillier, B. ve Hanson, J. (1984), The Social Logic of Space, Cambridge University Press: Cambridge.
  • Hillier, B., Penn, A., Hanson, J., Grajewski, T., Wu, J. (1993), Natural Movement: or, Configuration and Attraction in Urban Pedestian Movement. Environment and Planning B, sayı (20), 29-66. sf. 30-32.
  • Hillier, B., (1996), Space is the Machine, Cambridge UniversityPress, Cambridge, 125-127.
  • Hillier, B., (2001), A theory of the city as object, Urban Design International, Proceedings of the 3. International Symposium in Space Syntax, Atlanta, 2001.
  • Hillier, B., (2003), The knowledge that shapes the city: The human city beneath the social city, Proceedings of the 4th International Space Syntax Symposium London 2003
  • Kardar, Y., (2004), Tarihi Kent Merkezlerindeki Konut Değerleri Dinamizminin Analizi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul TeknikÜniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
  • Köksal, A., (2013), Ya Taksim Ya Ölüm, XXI Dergisi / Kentsel Dönüşüm hakkındaki yazısı, https://www. arkitera.com/haber/ya-taksim-ya-olum/
  • Kruger M J T (1989), On Node and Axial Maps: Distance Measures and Related Topics. European Conference on the Representation and Management of Urban Change, sempoyumunda sunulmuş yayınlanmamış bildiri. Cambridge, United Kingdom,3.
  • Kuban, D., (1996), İstanbul Bir Kent Tarihi, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
  • Kubilay A.Y., (2009), İstanbul Haritaları 1422-1922/Maps of İstanbul 1422-1922, Denizler Kitabevi, İstanbul
  • Kuruyazıcı, H., (1998), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık: ‘‘Cumhuriyet’in İstanbul’daki Simgesi Taksim Cumhuriyet Meydanı’’, Tarih Vakfı, Bilanço 98 Yayın Dizisi, İstanbul, s. 89-98.
  • Avan N., (2004) İstanbul Gezginleri, Beyoğlu İstanbul’un Karşı Yakası, Aksiyon 33, s.9.
  • Önver, B.Ş., (2019), Altıncı Daire-i Belediye ve Günümüz Belediye Hizmetleriyle Karşılaştırılması, Takvim-i Vekayi, ISSN: 2148-0087, Cilt: 7 No: 1 Sayfa: 37-72
  • Özaydın, G., Yavuz,N., (2003), Bir Kentsel Dönüşüm Sürecinin Hikâyesi, Siyasal İktidarın Sanat Yapıtları Aracılığı ile Kamusal Alana Müdahalesi, Taksim Meydanı Nasıl Çözüldü?, Uluslararası 14. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, MSÜ Yayınları, İstanbul, ss.164-165.
  • Özbek B., (2020) Beyoğlu İstiklal Caddesi’nin 1970 sonrası Dönüşümü Üzerine Mimari Değerlendirmeler, (Yayınlanmamıi Yiksek Lisans Tezi), FSMÜV, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, İst.
  • Özkan Özbek, M., (2019), Mekan Dizimi Yönteminin Kentsel Tasarım Ölçeğinde Kavramsal ve Metodolojik Açılımları, Tasarımda Süreklilik: Makrodan Mikroya: Kentsel Mimari ve İç Mekan Tasarımı Üzerine Tartışmalar, 139-181, Kriter Yayınevi, İstanbul.
  • Özsavaşçı, A., (2005), Kentsel Değişim v eDönüşüm Sürecinde Taksim-MaçkaYeşil Alanı, Mimarist Dergisi, sayı 16, 16-23.
  • Öztürk A., A., (2009) Kentsel Kamusal Alan Olarak Meydanlar: Mekan ve Yaşamla Kurduğu İlişki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Sezgin, B., (1996), Taksim Maçka Büyük Yeşil Alanının Evrimi ve Kullanım Açısından Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
  • Timis, N. (2003), Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları, İletişim: Araştırmalar .
  • Yıldırım B.,Erdem A., (2015) Taksim Meydanı’nın Cumhuriyetin Kamusal Alanı Olarak İnşası, Tasarım+Kuram Dergisi, sayı:19, s.102.
  • Yıldız, A., 2007, Tarihsel Birikime Sahip Kentsel Açık Alanların Dinamizmi- İstanbul Kent Örneği; Beyazıt Meydanı, Sultanahmet Meydanı ve Taksim Meydanı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • URL1 http://www.karcin.com/content/beyoglu-ve-suricinde-hayat (Erişimtarihi :19.12.2020)
  • URL 2 https://www.martidergisi.com/oteki-istanbul/ (Erişimtarihi :25.4.2020)
  • URL 3 http://www.agos.com.tr/tr/yazi/5461/gezi-parki-taksim-bahcesiyken-beyoglunda-ermeniler(Erişimi tarihi:26.4.2020
  • URL4 https://www.turanakinci.com/portfolio-view/taksim-kristal-gazinosu-4/ (Erişim tarihi:1Ağustos 2020)
  • URL5 https://photos.google.com/share/AF1QipOSS o9R6AK5F38UyuwotM199ewvWyrc2kB8DclzWyYgOGvW4VhiYzJVXJwrtHapWg?key=NkZKWmNRTml6MkdrQ2VqT1JwTGI4eXZP-dUp6OG5B (Erişim tarihi:1Ağustos 2020)
  • URL6 https://sozleranlatir.wordpress.com/2016/04/22/ 1928-taksim-cumhuriyet-aniti-acilis-toreninden-bir-kare/ (Erişim tarihi:2Ağustos 2020)
  • URL7 http://kiricioglue.blogspot.com/2012/02/henri-prostun-istanbulu-1937-1951.html(Erişim tarihi:2Ağustos 2020)
  • URL-8 http://www.arkitera.com/gorus/259/bir-uzlasamama-alani-olarak-taksim-meydani(Erişim tarihi:2Ağustos 2020)
  • URL9 https://twitter.com/emrahthepolitic/status/ 1251464459698274306/photo/1 (Erişim tarihi:8 Ağustos 2020)
  • URL10 https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/002/007/original/tarlabasi_har_2. jpg?1512070384 (Erişim tarihi:8 Ağustos 2020)
  • URL 11 http://htemlak.haberturk.com/kentsel-donusum-haberleri/haber/1695840-tarlabasi-yenileme-projesi-iptal (Erişim tarihi:8 Ağustos 2020)
APA OZKAN OZBEK M (2021). Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. , 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
Chicago OZKAN OZBEK MÜGE Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. (2021): 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
MLA OZKAN OZBEK MÜGE Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. , 2021, ss.35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
AMA OZKAN OZBEK M Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. . 2021; 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
Vancouver OZKAN OZBEK M Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. . 2021; 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
IEEE OZKAN OZBEK M "Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri." , ss.35 - 54, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
ISNAD OZKAN OZBEK, MÜGE. "Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri". (2021), 35-54. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.83435
APA OZKAN OZBEK M (2021). Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. Tasarım+Kuram, 17(32), 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
Chicago OZKAN OZBEK MÜGE Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. Tasarım+Kuram 17, no.32 (2021): 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
MLA OZKAN OZBEK MÜGE Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. Tasarım+Kuram, vol.17, no.32, 2021, ss.35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
AMA OZKAN OZBEK M Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
Vancouver OZKAN OZBEK M Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 35 - 54. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
IEEE OZKAN OZBEK M "Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri." Tasarım+Kuram, 17, ss.35 - 54, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2021.83435
ISNAD OZKAN OZBEK, MÜGE. "Tarihsel Süreçlerde Taksim Meydanı ve Beyoğlu Bölgesinin Morfolojik Evrimi ve Sentaktik Analizleri". Tasarım+Kuram 17/32 (2021), 35-54. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.83435