Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar

Saadet Tuğçe TEZER (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul, Türkiye)
Tasarım+Kuram
33 3
Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 70 - 89 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/tasarimkuram.2021.96530 İndeks Tarihi: 24-05-2022

Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar

Öz:
Birçok farklı yaklaşımla yerleşme tarihi alanında üretilen çalışmalarda yöntem, seçilen örnek alan, tarihsel analizin yapıldığı zaman aralığı, çalışmaya kaynak oluşturan yazılı ve görsel materyaller gibi pek çok değişken; çalışmanın sonuç ürününü etkilemektedir. Şehircilik çalışmaları açısından yerleşmenin bir tarihsel kesitte makroform gelişimi ve kentsel biçimlenmesinin araştırılması kadar, biçimlenmeyi etkileyen dinamiklerin ilişkisel olarak ele alınması da önem taşımaktadır. Yerleşme tarihi analizini ölçeklerarası, zamanlararası ve temalar arası bir bakış açısıyla yapmayı hedefleyen bu çalışma, bu bağlamda tarihsel coğrafya ve kentsel morfoloji disiplinleri perspektifinde bir çerçeve sunmaktadır. Burada amaç, yerleşme tarihi analizinde kullanılan tarihsel metinler ile görsel dokümanlar arasında bir ilişki kurarak, yerleşme tarihi analizinde bu iki veri alanını birleştirmektir. Bu ilişkinin kurulabilmesi için geliştirilen yaklaşımda, iki bileşen tanımlanmıştır. Yerleşme tarihi analizinin iki bileşeninin ilkini yazılı kaynaklar temelinde görsel malzemenin işlenmesiyle oluşturulan yerleşme tarihi analizi tablosu oluştururken, diğer bileşen -aynı zamanda yerleşme tarihi analizi tablosunun bir katmanını oluşturan- tarihsel/ güncel harita analizi olarak belirlenmiştir. Tarihsel haritaların işlenmesi, yerleşme tarihinin mekânsal gelişimi ile yerleşmeye etki eden diğer toplumsal etkenlerin karşılıklı ilişki içinde ele alınmasını kolaylaştırmaktadır. Çalışmanın ana referansını oluşturan Doktora Tezinde (Tezer, 2019) “Kentsel morfoloji ve tarihsel coğrafya ışığında sistematik bir yerleşme tarihi analizi çerçevesi geliştirmek mümkün müdür?” şeklinde kurgulanan araştırma sorusuna cevap arayan bir yöntem tartışması, bu makalenin ana konusunu oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime: Yerleşme tarihi, yerleşme tarihi analizi, tarihsel coğrafya, kentsel morfoloji.

-

Öz:
In the studies produced in the field of settlement history with many different approaches, many variables such as method, selected sample area, time interval during historical analysis, written and visual materials that constitute the source of the study; affects the result of the study. In terms of urban studies, it is important to examine the dynamics affecting the formation in a relational way as well as the research of change of macroform and urban formation of the settlement in a historical section. This study, which aims to make the analysis of settlement history with an inter-scale, intertemporal and inter-themes perspective, provides a framework in the context of historical geography and urban morphology disciplines in this context. The aim is to combine these two data fields in settlement history analysis through establishing a relationship between historical texts and visual documents used in settlement history analysis. In the approach developed to establish this relationship, two components are defined. While the first one of the two parts of the settlement history analysis constitutes the settlement history analysis table created by processing the visual material on the basis of written sources, the other part is determined as historical/current map analysis which also constitues a layer of the settlement history analysis table. Processing of historical maps facilitates the interaction of the spatial development of the settlement history and other social factors affecting the settlement. The main topic of this article is to answer this research question -which comes from main reference of this paper; PhD thesis (Tezer, 2019)- with a method discussion: “Is it possible to develop a systematic framework for settlement history analysis in the light of urban morphology and historical geography?”
Anahtar Kelime: Settlement history, settlement history analysis, historical geography, urban morphology.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alexander, C., Ishikawa, S. & Silverstein, M. (1977). A Pattern Language. New York: Oxford University Press.
  • Argan, G. C. (1962). On the Typology of Architecture. Architectural Design, 33.
  • Baş, Y. (2010). Production of Urban Form As the Reproduction of Property Relations Morphogenesis of Yenişehi̇r – Ankara. Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
  • Baykara, T. (1995). Tarih Araştırma ve Yazma Metodu, Akademi Kitabevi.
  • Bilsel, C. (2015). Kent Tarihi Araştırmalarında Mekanbilimsel Bir Yaklaşım Olarak Kentsel Morfoloji. Y. Baş & S. Barut (Edt.), Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikleri - Bildiriler Kitabı. Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları. (59-77).
  • Blondel, J.F. (1777). Cours d’Architecture, Paris: Desaint.
  • Bobek, H. (1966). Wien: Bauliche Gestalt und Entwicklung seit der Mitte des 19. Jh.
  • Braudel, F. (1949). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası - 1. cilt. Eren Yayıncılık.
  • Butlin, R. A. (1993). Historical Geography: Through the Gates of Space And Time. London: Edward Arnold.
  • Caniggia, G., & Maffei, G. (2001). Interpreing Basic Building Architectural Composition and Building Typology. Alinea Editrice, Firenze, Italy.
  • Cataldi, G. (2003). From Muratori to Caniggia: The Origins and Development of the Italian School of Design Typology. Urban Morphology, 7(1), 19–34.
  • Conzen, M.R.G. (1959-1960). Alnwick, Northhumberland (A Study in Town-Plan Analysis). Institute of British Geographers Publication 27. London: George Philip.
  • Conzen, M. P. (2009). How Cities Internalize Their Former Urban Fringes: A Cross- Cultural Comparison. Urban Morphology, 13(1), 29.
  • Cömert, N. Z. (2013). Testing an Integrated Methodology for Urban Typo-morphological Analysis on Famagusta and Ludlow. Doktora Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi.
  • Cultural Human Geography. (2019). Retrieved from http:// www.aag.org/cs/publications
  • Forty, A. (2000). Words And Buildings: A Vocabulary of Modern Architecture. Thames & Hudson London.
  • Geisler, W. (1924). Die Deutsche Stadt: Eine Beitrag Zur Morphologie Der Kulturlandschaft, J. Engelhorns Nachf.
  • Göncüoğlu, S. F. (2011). Şehir ve Semt Tarihi Metodolojisi. Tarih Nasıl Yazılır? (339–344).
  • Gu, K. (2010). Exploring The Fringe Belt Concept in Auckland: An Urban Morphological Idea and Planning Practice. New Zealand Geographer, 66(1), (44– 60).
  • Gümüşçü, O. (2010). Tarihi Coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
  • Hamshere, J. D. (1987). Data Sources in Historical Geography. Historical Geography: Progress and Prospect. Londra: Croom Helm.
  • Hassinger, H., 1916, Kunsthistorischer Atlas von Wien Österreichische Kunsttopographie, 15 Vienna.
  • Hillier, B., & Hanson, J. (1998). Space Syntax as a Research Programme. Urban Morphology, 2(2), (108–110)
  • Jonston, R. J. (1997). The Dictionary of Human Geography. Kim, K.J. (2012). The Study of Urban Form in South Korea, Urban Morphology, 16(2).
  • Krier, R. (1979). Typological and Morphological Elements of the Concept of Urban Space, Architectural Design.
  • Kropf, K. (2009). Aspects of Urban Form, Urban Morphology, 13 (59–63).
  • Larkham, P.J. (1998). Urban morphology and typology in the United Kingdom. Petruccioli A (ed) Typological Process and Design Theory. Aga Khan Program for Islamic Architecture, Cambridge, (159–178).
  • Levy, A. (1997). The typomorphological approach of G. Canniggia and his school thought. Urban Morphology, 1, 52–56.
  • Maretto, M. (2013). Saverio Muratori: Towards A Morphological School of Urban Design, Urban Morphology 17.2, 93-106.
  • Martiny, R. (1928). Die Grundrissgestaltung der Deutschen Siedlungen, J. Perthes.
  • Marzot, N. (2002). The Study of Urban Form in Italy. Urban Morphology, 6 (2), (59–73).
  • Mitchell, J. B. (1975). Historical Geography. London, English Universities Press.
  • Moudon, A. V. (1994). Getting To Know the Built Landscape: Typomorphology, Franck K.A. and Schneekloth, L., Ordering Space: Types in Architecture and Design, Van Nostrand Reinhold, New York, (289–311).
  • Moudon, A. V. (1997). Urban Morphology as an Emerging Interdisciplinary Field. Urban Morphology, 1), (3–10).
  • Muratori, S. (1959). Studi Per Una Operante Storia Urbana di Venezia. Rome: Instituto Poligraphico dello Stato.
  • Oliveira V, Monteiro C, Partanen J (2015) A Comparative Study of Urban Form. Urban Morphology, 19 (73–92).
  • Oliveira, V., (2019). J.W.R. Whitehand and the Historico-geographical Approach to Urban Morphology, Springer, https://doi. org/10.1007/978-3-030-00620-4
  • Pacione, M. (1987). Historical Geography. Londra: Croom Helm.
  • Petruccioli, A. (1998). Exoteric, Polytheistic Fundamentalist Typology. Typological Process and Design Theory (9–16). Aga Khan Program for Islamic Architecture at Harvard University and MIT, Cambridge U.S.
  • Pevsner, N. (1976). A History of Buildings Types. Washington DC 1976.
  • Rossi, A. (1982). The Architecture of the City. Opposition Books. The MIT Press. https://doi. org/10.1037/022444
  • Schlüter, O. (1899) Über den Grundriss der Städte. Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde zu Berlin, 34 (446–462).
  • Slater TR (ed) (1990) The built form of western cities: essays for MRG Conzen on the occasion of his eightieth birthday. Leicester University Press, Leicester.
  • Slater, T. R. (2009). Historical Urban Morphologies. In R. Kitchin & R. Thrift (Eds.), International Encyclopedia of Human Geography (59–65). UK: Elsevier.
  • Tekeli, İ. (2010). Birlikte Yazılan ve Öğrenilen Bir Tarihe Doğru. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Tezer, S.T. (2019) Yerleşme Tarihi Analizinde Bir Çerçeve: Antakya Örneği. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
  • Ünlü, T., & Baş, Y. (2015). Mersin’de Morfolojik Süreçlerin Değerlendirilmesi. Y. Baş & S. Barut (Edt.), Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikleri - Bildiriler Kitabı. Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
  • Ünlü, Tolga. (2019). Mekânın Biçimlendirilmesi ve Kentsel Morfoloji. Y. Baş & S. Barut (Edt.), Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikleri - Bildiriler Kitabı. Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları. (59–70).
  • Whitehand, J.W.R. (1977). The Basis for an HistoricoGeographical Theory of Urban Form. Trans Inst Br Geogr NS 2 (400–416).
  • Whitehand, J.W.R. (1981). Background to the Urban Morphogenetic Tradition, J.W.R. Whitehand (Ed.), The Urban Landscape: Historical Development and Management, Institute of British Geographers Special Publication, 13 Academic Press, London, (1-24).
  • Whitehand, J. W. R. (1987). The Changing Face Of Cities: A Study of Development Cycles and Urban Form. Basil Blackwell, Oxford.
  • Whitehand, J. W. R. (1988) Urban fringe belts: development of an idea, Planning Perspectives 3, (48-58).
  • Whitehand, J. W. R. (2007). Conzenian Urban Morphology and Urban Landscapes. 6th International Space Syntax Symposium, ii-1-ii–9. http://www.spacesyntaxistanbul.itu.edu.tr/papers/invitedpapers/ Jeremy_whitehand.pdf
  • Whitehand J.W.R., Gu K, Conzen MP, Whitehand S (2014) The Typological Process and the Morphological Period: A Cross-Cultural Assessment. Environ Plan B Plan Des, 41, (512–533).
APA TEZER S (2021). Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. , 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
Chicago TEZER SAADET TUGÇE Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. (2021): 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
MLA TEZER SAADET TUGÇE Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. , 2021, ss.70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
AMA TEZER S Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. . 2021; 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
Vancouver TEZER S Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. . 2021; 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
IEEE TEZER S "Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar." , ss.70 - 89, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
ISNAD TEZER, SAADET TUGÇE. "Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar". (2021), 70-89. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.96530
APA TEZER S (2021). Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. Tasarım+Kuram, 17(32), 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
Chicago TEZER SAADET TUGÇE Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. Tasarım+Kuram 17, no.32 (2021): 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
MLA TEZER SAADET TUGÇE Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. Tasarım+Kuram, vol.17, no.32, 2021, ss.70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
AMA TEZER S Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
Vancouver TEZER S Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 70 - 89. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
IEEE TEZER S "Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar." Tasarım+Kuram, 17, ss.70 - 89, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2021.96530
ISNAD TEZER, SAADET TUGÇE. "Yerleşme Tarihi Analizi İçin Yöntemsel Bir Çerçeve Önerisi: Kentsel Morfoloji ve Tarihsel Coğrafyanın Sunduğu Olanaklar". Tasarım+Kuram 17/32 (2021), 70-89. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2021.96530
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 22:28

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları