Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 123 - 136 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/tasarimkuram.2020.39205 İndeks Tarihi: 24-05-2022

Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler

Öz:
Bu araştırmada bilimsel çalışmalarda Türkiye’deki kentsel toplumsal hareketlerin hangi odaklar üzerinden ve nasıl incelendiğini tespit etmek amacıyla Türkiye’de üretilen lisansüstü çalışmalar içerik ve söylem analizi yöntemiyle ele alınmıştır. Ulaşılan 34 çalışmanın genel özellikleri tespit edildikten sonra erişime açık olan 29 çalışma metodolojik yaklaşımları ve odak konuları üzerinden derinlemesine incelenmiştir. Böylece kentsel toplumsal hareketlerin hangi özellikleriyle ele alındığı, hangi sorunlara çözüm aramak için gerçekleştiği, konuyla ilgili bilimsel üretimin odağının hangi alanlarda olduğu tespit edilmiştir. Çalışmaların %74’ünün Ankara’daki ve İstanbul’daki üniversitelerde üretildiği; sosyoloji, şehir ve bölge planlama ve siyaset bilimi ve kamu yönetimi bölümlerinde yoğunlaştığı; %79’unun İstanbul’daki kentsel toplumsal hareketleri ele aldığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmaların metodolojik yaklaşımları incelendiğinde %86 oranla en çok nitel araştırma yöntemlerine başvurulduğu görülmektedir. Kentsel mücadeleyi konu edinen araştırmaların ele alınmasıyla birlikte aktivist-araştırmacı kimliği metodolojik yaklaşımlar değerlendirmesine katkı sunmuştur. Buna ek olarak mekanın (yeniden) üretiminde hangi problemlerle karşılaşıldığı ve bu problemlerin hangi zaman diliminde ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Çalışmaların odaklandıkları konular bağlamında 2003-2011 ve 2013- 2019 olarak iki döneme ayrıldığı görülmektedir. Bu ayrımda kent hakkı kavramının ve Gezi Direnişinin belirleyici olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Son bir tartışma olarak gündelik hayatın incelenen çalışmalarda nasıl bir yer tuttuğu değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime: Kentsel toplumsal hareketler, sosyal bilimlerde metodoloji, aktivist araştırmacı, mekanın (yeniden) üretimi, kent hakkı.

-

Öz:
This study aims to discover the methodologies and the focuses of scientific researches which are about urban social movements in Turkey. Within this purpose the graduate theses that were completed in the universities in Turkey were examined with content and discourse analysis. Because of the access block 29 of 34 theses were deeply analyzed. The studies were accumulated on sociology, city and regional planning and political science and public administration departments. %74 of the studies were produced in the universities of Ankara and Istanbul. 86% of them applied qualitative research methods; and %79 of them examined movements in Istanbul. Activist-researcher identity contributed the evaluation of methodological approaches. Furthermore, it has been determined which crises were encountered in the (re) production of the space and in which time period. This paper illustrates that the studies are divided into two periods as 2003-2011 and 2013-2019 in the context of the subjects they focus on. It has been concluded that the concept of “the right to the city” and the Gezi Resistance are determinative in this distinction. As a final discussion, it was evaluated how daily life were discussed in the context of urban social movements in the theses examined.
Anahtar Kelime: Urban social movements, methodology in social sciences, activist researcher, (re)production of space, right to the city.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Altınöz, S. (2014). Gezi Parkı Olayları’nın yazılı basında temsili (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
  • Aslan, Ş. (2003). Toplumsal mücadeleler ve kent bir alan örneği: Ümraniye Mustafa Kemal mahallesi (Yayımlanmış doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. ISBN: 9789750502729.
  • Aydoğdu, N. (2016). Yeni kentsel toplumsal hareketler ve şiddet (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
  • Bahçeci, H.I. (2013). Marksizmde kent sorunsalı: David Harvey ve Manuel Castells örnekleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Becker, H.S. (2015). Mesleğin İncelikleri: Sosyal Bilimlerde Araştırma Nasıl Yürütülür? (L. Ünsaldı, B. Öztürk, H.E. Mescioğlu, Ş. Geniş ve G. Metin, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
  • Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2014) Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, Çev. Nazlı Ökten, 7. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları.
  • Couture, S. (2017). Activist Scholarship: The Complicated Entanglements of Activism and Research Work. Canadian Journal of Communication Vol 42 (1) 143-147.
  • Çetinkaya, D. (2015). İkinci Baskıya Önsöz: 2008 Sonrası İsyanlar Üzerine. D. Çetinkaya (Der.). Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim (s. 9-19) içinde. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
  • Çetintaş,K. (2019). Yeni Türkiye belgesel sinemasında kent ve kentsel mücadelelerin temsili (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
  • Çobanyılmaz Öztürk, P. (2018). Urban movements related to (re)production of urban space: Debates on selected projects in Istanbul (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
  • Demirhan, Y. (2003). Planlama sürecinde aktörlerin temsil sorunsalı ve kentsel sosyal hareketler: İzmir Kordon Yolu örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. (Erişime kapalı tez)
  • Deniz, M.B. (2010). Grassroots action against gecekondu renewal projects: The case of Istanbul Başıbüyük and Ankara Dikmen Vadi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
  • Diani, M. & Eyerman, R. (1992). Studying Collective Action. London; Newbury Park, Calif.: Sage Publications.
  • Durkheim, E. (1893/2006). Toplumsal İş Bölümü. İstanbul: Cem Yayınevi.
  • Earl, C. (2017). The researcher as cognitive activist and the mutually useful conversation. Power and Education, Vol. 9(2) 129–144. DOI: 10.1177/1757743817714281.
  • Ergin, N.B. (2006). Grassroots resistance against urban renewal: The case of Güzeltepe, Istanbul (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
  • Ergin, N.B. (2014). An analysis of urban struggles in the process of practices of urban commoning: Resistance on “uncommon ground” “in, for and beyond” Istanbul (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
  • Genç, F. (2018, 6 Aralık). İstanbul’da Kentsel Muhalefet ve Müşterekler Politikası [Blog makalesi]. Erişim adresi: https://musterekler.sehak.org/2018/12/06/ istanbulda-kentsel-muhalefet-ve-musterekler-politikasi-firat-genc/#_ftn2
  • Gök, S. (2011). Kent yoksulluğu ve siyaset: Ankara örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Güler, M. (2004). Türkiye’de toplumcu belediyecilik anlayışının evrimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Gümüş, H. (2017). Toplumsal mekan üretiminde müşterekleştirme pratikleri: Düzce Umut Evleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
  • Hale, C. R. (2001). What is activist research? Items (Social Science Research Council), 2(1‒2), 13‒15. Harvey, D. (2008). The Right to The City. New Left Review 53 (September/October), s. 23–40.
  • İngün Karkış, Ö. (2015). Kentsel toplumsal hareketlerde cinsiyete dayalı dinamikler: Kentsel dönüşüm sürecinde Başıbüyük ve Gülsuyu-Gülensu mahalleleri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Kaplan, E. (2016). Kent hakkı boyutuyla yeni kentsel toplumsal hareketler: Gezi Parkı eylemliliği perspektifinden İstanbul forum deneyimleri üzerine bir çözümleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Karabulut, D. (2015). Urban protests against neoliberal urban policies: The case of Istanbul (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Kaya Akçay, S. (2019). Ankara kentini 21. yüzyıl başında kent hakkı mücadeleleri üzerinden okumak (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Klandermans, B. & Staggenborg, S. (2002). Methods of Social Movement Research. Social Movements, Protest, and Contention, Vol. 16. Minneapolis: The University of Minnesota Press.
  • Korkut, M.K. (2019). Yeni sanat ve siyaset ilişkileri: İstanbul bienalleri (2013-2017) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Köksal, O.A. (2017). Social structural position and vocabularies of mobilization: Framing urban activism in Istanbul (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Koç Üniversitesi, İstanbul. (erişime kapalı tez)
  • Kuran, H. (2019). Neoliberal kentler ve şehir hakkı mücadeleleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Kuru, Ö.D. (2015). Place-making: Examination of practices in Turkey (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir.
  • Lefebvre, H. (1968/2016). Şehir Hakkı (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği (2016, 20 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 29690). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160420-16.htm
  • Luguetti, C. ve Oliver, K.L. (2017): ‘Getting more comfortable in an uncomfortable space’: learning to become an activist researcher in a socially vulnerable sport context, Sport, Education and Society, DOI: 10.1080/13573322.2017.1290598.
  • Malyutina, D. (2016). Ethical concerns in activist ethnography: The case of Ukrainian protest activism in London and a Russian female researcher. Journal of Soviet and Post-Soviet Politics and Society, Volume 2 Issue 1, pp. 75-104.
  • Marx, K. & Engels, F. (1848/2011). Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri. Ankara: Sol Yayınları.
  • Mattoni, A. (2014). The Potentials of Grounded Theory in the Study of Social Movements. D. della Porta (Ed.), Methodological Practices in Social Movement Research içinde. Oxford University Press.
  • Mayer, M. (2009). The “Right to the City” in the Context of Shifting Mottos of Urban Social Movements. City: Analysis of Urban Trends, Culture, Theory, Policiy, Action, 13 (2) (s. 362-374) içinde. Routledge Taylor & Francis Group. Doi: 10.1080/13604810902982755
  • McAdam, D. (1994). Culture and Social Movements. E. Laraña, H. Johnston, ve J. R. Gusfield (Ed.), New Social Movements: From Ideology to Identity (s. 36–57) içinde. Philadelphia: Temple University Press.
  • Melucci, A. (1988). Toplumsal Hareketler ve Gündelik Yaşamın Demokratikleşmesi.
  • Mitchell, D. & Staeheli, L.A. (2009). Public Space. R. Kitchin ve N. Thrift (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography, Volume 8 (s.511-516) içinde. Amsterdam, Oxford: Elsevier.
  • Newman, K. (2009). Urban Social Justice. R. Kitchin ve N. Thrift (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography, Volume 10 (s. 195-198) içinde. Amsterdam, Oxford: Elsevier.
  • Özbey, M. (2019). Mahalle dernekleri ve katılım: Sarıyer ilçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Özdemir Metlioğlu, S. (2017). Kentsel dönüşüm sürecinde kent hakkı mücadelesi: İzmir Karabağlar Kentsel Dönüşüm Projesi örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. (Erişime kapalı tez)
  • Özdeniz, D. (2015). Kentsel toplumsal hareketlerin kentlerin dönüşümüne etkilerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Özen, D. (2017). Kentsel hareketler bağlamında, hareketsiz “Fikirtepe” örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Öztürk, M. (2016). Enformel siyasi ağların gecekondu üretim biçimlerine etkileri: Güzeltepe-Çayan Mahallesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
  • Pirli, G. (2019). Mekânın üretimi, kentsel haklar ve mekânın paylaşımı: Sivil haklar hareketi üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. (Erişime kapalı tez)
  • Pulido, L. (2008). FAQs: Frequently (un)asked questions about being a scholar activist. In C. Hale, (Ed.), Engaging contradictions: Theory, politics, and methods of activist scholarship (pp. 341–366). Los Angeles: University of California Press.
  • Ramutsindela, M. (2009). Social Movements. R. Kitchin ve N. Thrift (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography, Volume 10 (s. 199-203) içinde. Amsterdam, Oxford: Elsevier.
  • Routledge, P. (2013) “Activist ethnography and translocal solidarity,” in J. Juris and A. Khasnabish (eds.) Insurgent Encounters. Durham, NC: Duke University Press, 250–68.
  • Sakarya, İ. (2016). Katılımcı demokrasi ve kent hakkı çerçevesinde Çanakkale’de yerel siyaset (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Sezer, M. (2015). Kent hakkı ve kentsel adalet kavramlarıyla Gezi olayına bakmak (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
  • Solmaz, Y. (2013). Kentsel dönüşüm ve kentsel hareketler: İstanbul’da kent hakkı mücadeleleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Sungur, B. (2017). Evaluating effects of urban social movements for public space on urban policies (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi, İzmir.
  • Sümer, B. (2012). Kurdish urban politics in the neoliberal era: Cases of Diyarbakır and Van mobilized under BDP (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
  • Şahin, N. (2019). Yoksulun mekanlarında dönüşüm ve buna karşı gösterilen kentsel toplumsal hareketler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Şengül Özdemir, N. (1990). Urban social movements around the public services (with special emphasis on the Turkish case) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. (Erişime kapalı tez)
  • Takahashi, L. (2009). Activism. R. Kitchin ve N. Thrift (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography, Volume 1 (s. 1-6) içinde. Amsterdam, Oxford: Elsevier.
  • Taştan İ.Ö. ve Ördek, A. (2019). OHAL döneminde Türkiye’de akademik özgürlükler araştırması raporu. Ankara: KAGED. Erişim adresi: http://insanhaklariokulu.org/wp-content/uploads/2019/12/ Akademik-Özgürlükler-Raporu-2019.pdf The Autonomous Geographies Collective. (2010). Beyond scholar activism: Making strategic interventions inside and outside the neoliberal university. ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 9 (2), 245-275.
  • Tilley, S.A. ve Taylor, L. (2014). Complicating notions of ‘scholar-activist’ in a global context: A discussion paper. JISTE Vol. 18, No. 2. 53-62.
  • Tönnies, F. (1887/2000). Gemeinschaft ve Gesselschaft. A. Aydoğan (Haz.). Şehir ve Cemiyet (s. 185-219) içinde. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Türk, D. (2012). Eleştirel Gerçekçilik Üzerine. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 67, No. 3, s. 189-217.
  • Türkmen, H. (2006). Radicalisation of politics at the local level: The case of Fatsa during the late 1970s (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
  • Vona Kurt, E. (2015). Kentsel hareketlerden Gezi Parkı eylemlerinin yazılı medyada temsili (Yayımlanmamış doktora tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
  • Yüce, N. (2016) Yeni toplumsal hareketler bağlamında Gezi Parkı olaylarında Twitter’ın sivil örgütlenmedeki rolü: Taksim Dayanışması örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
  • Yüksel, A. (2019). Kent mekanında ortak alan mücadelesi: Haydarpaşa Garı örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
APA Bahçekapılı Y (2021). Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. , 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
Chicago Bahçekapılı Yasemin Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. (2021): 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
MLA Bahçekapılı Yasemin Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. , 2021, ss.123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
AMA Bahçekapılı Y Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. . 2021; 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
Vancouver Bahçekapılı Y Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. . 2021; 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
IEEE Bahçekapılı Y "Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler." , ss.123 - 136, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
ISNAD Bahçekapılı, Yasemin. "Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler". (2021), 123-136. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2020.39205
APA Bahçekapılı Y (2021). Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. Tasarım+Kuram, 17(32), 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
Chicago Bahçekapılı Yasemin Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. Tasarım+Kuram 17, no.32 (2021): 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
MLA Bahçekapılı Yasemin Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. Tasarım+Kuram, vol.17, no.32, 2021, ss.123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
AMA Bahçekapılı Y Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
Vancouver Bahçekapılı Y Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler. Tasarım+Kuram. 2021; 17(32): 123 - 136. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
IEEE Bahçekapılı Y "Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler." Tasarım+Kuram, 17, ss.123 - 136, 2021. 10.14744/tasarimkuram.2020.39205
ISNAD Bahçekapılı, Yasemin. "Kimin İçin Kent?: Lisansüstü Çalışmalarda Türkiye’de Kentsel Toplumsal Hareketler". Tasarım+Kuram 17/32 (2021), 123-136. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2020.39205