HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Çelikan, Serkan

HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Serkan ÇELİKAN (Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Niğde, Türkiye)

Diyanet İlmi Dergi

12 0

Yıl: 2022 Cilt: 58 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 159 - 192 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz:

Adalet, hadis râvilerinde aranan temel vasıflardandır. Râvinin, Müslüman, âkil ve bâliğ oluşunu, dinî ve ahlâkî olgunluğunu ifade eder. Bu vasfın tespitinde şöhret ve tezkiye olmak üzere iki usul bulunmaktadır. Şöhret, râvinin, adaletiyle tanınıyor olması iken tezkiye, onun iki (muaddil) tarafından ta’dîl edilmesidir. İbn Abdilber’in (ö. 463/1071) dillendirdiği bir başka usule göre ise hadis ilmindeki titizliği bilinen her ilim sahibinin âdil olduğu düşünülür ve durumu, cerh edildiğini veya çokça yanıldığını gösteren kanıtlar ortaya çıkıncaya kadar daima adalete hamledilir. İbn Abdilber bu noktada birçok sahâbîden nakledilen merfû bir rivayeti esas alır. “Bu ilmi her neslin âdil kişileri taşır. Onlar bu ilmi aşırıların tahriflerine, câhillerin tevillerine ve bâtıl ehlinin yanlış düşüncelerine karşı korurlar.” şeklindeki bu hadis İbn Abdilber dışındaki bazı âlimler tarafından delil sayılması yanında ciddi şekilde de eleştirilmiştir. Bu çalışmada mezkûr hadisin ulaşılabilen tarikleri ve metinleri ele alınarak sıhhat durumu ve delil olmaya elverişli olup olmadığı hususu ortaya konulmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelime: Zabt. Adâlet Sened Tetkiki Hadis İttisâl

AN EVALUATION OF THE HADITH “THIS KNOWLEDGE IS TO BE CARRIED BY THE 'ADIL OF EACH GENERATION” IN THE CONTEXT OF DETERMINING THE ‘ADĀLA (JUSTNESS) OF HADITH NARRATORS

Öz:

‘Adāla (justness) is one of the basic qualities sought in hadith narrators. It refers to the narrator's being a Muslim, sound-minded, and religious and moral maturity. There are two methods to determine this qualification: shuhra and tazkiah. The shuhra is the narrator’s being known with his/her ‘Adāla among the hadith scholars, while tazkiah is the declaration of the narrator to be competent by two scholars who are known just. According to another method expressed by Ibn Abdilber (d. 463/1071), every scholar who is known with his meticuluousness in the field of hadith is considered to be just until there is evidence showing that he/she has been repeatedly wrong. And, he takes an authentic narration as a basis transmitted from many Companions. This hadith: “This knowledge is to be carried by the 'Adil of each generation. They will protect this knowledge against the distortions of extremists, the interpretations of the ignorants, and the ideas of the superstitious people”, is considered as an evidence by some scholars like Ibn Abdilber, it is also severely criticized by others. In this study, we will try to reveal whether this hadith is suitable as evidence by considering the accessible versions of the hadith.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aydın, Osman. “Râvinin Adâletine İlişkin Hususiyetler Bağlamında Buhârî’nin Hadis Ricâline Yaklaşımı ‘el-Câmiu’s-Sahîh Özelinde’”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (2017), 741-770.
Beyhakī, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Haydarâbâd: Meclisü Dâirati’l-Maʿârifi’n-Nizâmiyye, 1344.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlık b. Hallâd b. Ubeydillâh el-Atekî. Musnedu’l-Bezzâr (Baḥru’z-zeḫḫâr). 18 Cilt. thk. Mahfûzurrahmân Zeynullâh, Âdil b. Saʿd, Sabrî Abdulhâlık eş-Şâfiî. Medine: Mektebetu’l-ʿUlûmi ve’l-Hikem, 1988/2009.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1999.
Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer. eḍ-Ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkûn. thk. Muvaffak b. Abdillâh b. Abdilkâdir. Riyad: Mektebetü’l-Meʿârif, 1404/1984.
Düzenli, Muhittin. “Metin Tenkidi Açısından İlel Eserleri: İbn Ebî Hâtim’in İlel Adlı Eseri Özelinde”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (2010), 225-250.
Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Süfyân. el-Maʿrife ve’t-târîḫ. 4 Cilt. thk. Ekrem el-Ömerî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
Gurbet, Mahmut. Hadiste Sağlam Nüsha Oluşturma Çalışmaları. Ankara: Mânâ Yayınları, 2019.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. Maʿrifetü ʿulûmi’l-ḥadîs̱. thk. es-Seyyid Muazzam Huseyn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Baskı, 1397/1977.
Hamza b. Yûsuf el-Cürcânî, Ebü’l-Kāsım. Târîḫu Cürcân. thk. Muhammed Abdulmuîd Hân. Beyrût: Âlemu’l-Kütüb, 3. Baskı, 1401/1981.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî maʿrifeti uṣûli ʿilmi’r-rivâye. 2 Cilt. thk. Ebû İshâk İbrâhîm b. Mustafâ ed-Dimyâtî. Mit Ghamr: Dâru’l-Hüdâ, 1423/2003.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Şerefü aṣḥâbi’l-ḥadîs̱. thk. Mehmed Said Hatiboğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları ts.
Hatîb et-Tebrîzî, Muhammed b. Abdillâh. Mişkâtü’l-Mesâbîḥ. 3. Cilt. thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Beyrût: el-Mektebu’l-İslâmî, 2. Baskı, 1399/1979.
Irâkî, Zeynuddîn. et-Taḳyîd ve’l-îżâḥ limâ uṭliḳa ve uġliḳa min Kelâmi İbni’ṣ-Ṣalâḥ (İbnü’s-Salâh’ın Muḳaddime’si ile birlikte). 2 Cilt. thk. Ebû Ya’kûb Neş’et el-Mısrî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1429/2008.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh en-Nemerî. et-Temhîd limâ fi’l-Muvaṭṭaʾi mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. 24 Cilt. thk. Mustafâ b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî. Magrib: Müessesetü’l-Kurtuba, 1387.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. 9 Cilt. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvad. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef b. Abdilmelik. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 10 Cilt. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân. Kitâbu’l-cerḥi ve’t-taʿdîl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1953.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Nuḫbetü’l-fiker fî muṣṭalaḥi ehli’l-es̱er. thk. Abdülhamid b. Sâlih b. Kāsım. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1427/2006.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehẕîbu’t-Tehẕîb. 4 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Lisânu’l-mîzân. 7 Cilt. thk. Dâiratü’l-Meʿârifi’n-Nizâmiyye-Hind. Beyrût: Müessesetü’l-A’lemî li’l-Matbûât, 1406/1986.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Taḳrîbu’t-Tehẕîb. 2. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Baskı, 1415/1995.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbu’s̱-S̱iḳāt. 10 Cilt. Haydarâbâd: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1393/1973.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbu’l-mecrûḥîne mine’l-muḥaddis̱în. 2 Cilt. thk. Hamdî Adbdümecîd es-Selefî. Riyad: Dâru’s-Sumay’î, 1420/2000.
İbn Maîn, Yahyâ. Târîḫu İbn Maʿîn (Rivâyetü’d-Dûrî). 4 Cilt. thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmî ve İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, 1399/1979.
İbn Mende, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk el-İsfahânî. Fetḥu’l-bâb fi’l-künâ ve’l-elḳâb. thk. Ebû Kuteybe Nezar Muhammed el-Fâryâbî. Riyad: Mektebetü’l-Kevser, 1417/1996.
İbn Nukta, Muhammed b. Abdilğanî el-Bağdâdî. et-Taḳyîd li-maʿrifeti ruvâti’s-süneni ve’l-mesânîd. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1408.
İbn Nukta, Muhammed b. Abdilganî el-Bağdâdî. Tekmiletü’l-İkmâl. 4 Cilt. thk. Abdülkayyûm Abdürabbinnebî. Mekketü’l-Mükerrame: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1410.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. Kitâbu’ṭ-Tabaḳâti’l-kebîr. 11 Cilt. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Kitâbu’l-Mevżûʿât. 3 Cilt. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1966/1386.
İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Kitâb’u-Żuʿafâʾ ve’l-metrûkîn. 3 Cilt. thk. Ebü’l-Fidâ Abdullâh el-Kâdî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1406/1986.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdirrahmân eş-Şehrezûrî. ʿUlûmu’l-ḥadîs̱. thk. Nûruddîn Itır. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-Muʿâsır/Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
İclî, Ahmed b. Abdillâh. Maʿrifetü’s̱-s̱iḳāt. 2. Cilt. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1405/1985.
Kaya, Murat. “Hadislerin Tesbitinde Sened Tenkidinin Tercihi Nedenleri”. Bilimname 2019/37 (2019), 121-140.
Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm. el-Müfhim limâ eşkele min Telḫîṣi kitâbi Müslim. 7 Cilt. thk. Muhyiddîn Dîb Mustû vd. Dımaşk/Beyrût: Dâru İbni Kesîr/Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1417/1996.
Mazharî, Nasseruddīn. “Cerh ve Ta‘dîl Kitaplarından Metin Tenkîdi Örnekleri”. Hadis Tetkikleri Dergisi 16/1 (2018), 147-160.
Mizzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Haccâc Yûsuf. Tehẕîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. 35 Cilt. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1403/1983.
Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcilârifîn b. Ali. Feyżu’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġîr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
Süyûtî, Celalüddîn Abdurrahmân. Tedrîbü’r-râvi fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1430/2009.
Şâkir, Ahmed Muhammed. el-Bâʿis̱ü’l-ḥas̱îs̱ şerḥu ʾİḫtiṣâri ʿulûmi’l-ḥadîs̱. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1416/1996.
Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. 4 Cilt. thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1984.
Tahâvî, Ebû Caʿfer Ahmed b. Muhammed el-Ezdî. Şerḥu Müşkili’l-âs̱âr. 16 Cilt. thk. Şuayb el-Arnaût. Byy: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
Tahhân, Mahmûd. Teysîru muṣṭalaḥi’l-ḥadîs̱. Riyad: Mektebetü’l-Meʿârif, 1432/2011.
Ukaylî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd. Kitâbu’ḍ-Ḍuʿafâʾi’l-kebîr. thk. Abdulmuʻtî Emîn Kalʻacî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1404/1984.
Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-iʿtidâl fî naḳdi'r-ricâl. 8 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavvad - Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Abdülfettâh Ebû Sinne. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1416/1995.
Zehebî, Muhammed b. Ahmed. el-Muġnî fi'ḍ-ḍuʿafāʾ. 2 Cilt. thk. Nûruddîn Itır. Katar: İdâratu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, ts.
Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Kâşif fî marifeti men lehû rivâyetün fi’l-kütübi’s-sitte. thk. Muhammed Avvâme - Ahmed Muhammed Nemr el-Hatîb. Cidde: Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye/Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, 1992.
Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-İcâbe li-îrâdi me’stedrekethü ʿÂʾişe ʿale’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Saîd el-Efgānî. Beyrût: el-Mektebu’l-İslâmî, 2. Baskı, 1390/1970.
Zeydân, Abdulkerim - Abdullâh, Abdulkahhâr Dâvûd. Ulûmu’l-hadîs. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1434/2013.

APA	Çelikan S (2022). HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 159 - 192.
Chicago	Çelikan Serkan HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. (2022): 159 - 192.
MLA	Çelikan Serkan HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 2022, ss.159 - 192.
AMA	Çelikan S HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2022; 159 - 192.
Vancouver	Çelikan S HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2022; 159 - 192.
IEEE	Çelikan S "HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." , ss.159 - 192, 2022.
ISNAD	Çelikan, Serkan. "HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". (2022), 159-192.

APA	Çelikan S (2022). HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi, 58(1), 159 - 192.
Chicago	Çelikan Serkan HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi 58, no.1 (2022): 159 - 192.
MLA	Çelikan Serkan HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi, vol.58, no.1, 2022, ss.159 - 192.
AMA	Çelikan S HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi. 2022; 58(1): 159 - 192.
Vancouver	Çelikan S HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Diyanet İlmi Dergi. 2022; 58(1): 159 - 192.
IEEE	Çelikan S "HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." Diyanet İlmi Dergi, 58, ss.159 - 192, 2022.
ISNAD	Çelikan, Serkan. "HADİS RÂVİLERİNİN ADÂLETİNİ TESPİT BAĞLAMINDA “BU İLMİ HER NESLİN ÂDİL KİŞİLERİ TAŞIR” HADİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". Diyanet İlmi Dergi 58/1 (2022), 159-192.