Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 54 Sayfa Aralığı: 147 - 172 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21054/deuifd.994077 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu
Öz: Her topluluk, kendi mümeyyiz vasıflarını ortaya koyan kavramları ve dil yapısını
korumayı gaye edinmiştir. Bunu başaran milletler, diğer topluluklar arasında
saygınlıklarını daima muhafaza etmişlerdir. Müslümanların erken dönemlerden
itibaren Kur’an’ın okunma kâidelerini belirlemeye yönelik çalışmaları da bu
gayeyi gerçekleştirmeye yöneliktir. Lahn, hata demektir. Meramı anlatmak için
kullanılan kelimelerin, o dilin fonetiğine göre seslendirilmesi, mananın doğru bir
şekilde anlaşılması açısından büyük önemi haizdir. Bu yüzden başta Arap
dilcileri olmak üzere kıraat ve tecvîd âlimleri Kur’an kelimelerini oluşturan
harflerin lâzimî ve ârizî sıfatlarını belirleyerek lahnin önüne geçmeye çalışmışlar
ve Kur’an’ın korunmuşluğuna bu şekilde katkıda bulunmaya gayret etmişlerdir.
Bu âlimlerden bir tanesi de Derkezlî’dir. Bu çalışma, tecvîd ilminin bu önemli
meselesini Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle isimli eserini merkeze alarak incelemeyi
hedeflemektedir. Her ne kadar bu kavram üzerinde çok çalışmalar yapılmış olsa
da Derkezlî’nin, konuları ele alış tarzı ve ulaştığı sonuçlar açısından türünün
diğer örneklerinden farklı bir üslûbu içeren eseri ilk defa incelenmektedir.
Dolayısıyla lahn konusunun genel çerçevesini vermek bir mukayese imkânı
sağlaması açısından önem arz etmektedir. Buna paralel olarak oryantalistlerin
Kur’an tilâvetine dair yaklaşımları ilmi bir mukayese imkânı vermesi amacıyla
incelenecektir. Oryantalist yaklaşıma göre, tecvîd kurallarının belirlenmesi
okuyuşta birlik sağlamaya yönelik bir çabadır. Aynı zamanda bu yaklaşımda,
Kur’an tilâvetine dair yapılan işleri siyâsî bir hedefe yönelik olarak anlama yoluna gidilmiştir. Buna yönelik olarak çağdaş oryantalistler, Endonezya gibi
bazı nüfusu yoğun İslam ülkelerinde Kur’an tilâvetinin toplumda oluşturduğu
etkiye dair incelemeler yapmışlardır. Bu makalede, konunun kültürel ve
toplumsal yansımalarına dair bu oryantalist değerlendirmeler de incelenecektir.
Anahtar Kelime: Lahn in the Context of Darkazlī's Work Titled Khulāsatü'l-'ucāla and The Subject of Recitation of the Qur'an in Modern/Contemporary Western Studies
Öz: Each community has aimed to preserve the concepts and language structure
that reveal their distinctive qualities. The nations that have achieved this have
always maintained their dignity among other communities. Muslims have taken
steps towards this goal since early times. Lahn means “mistake”. Arabic
linguists, recitation and tajwīd scholars have tried to prevent the sarcophagus by
determining the necessary and accidental attributes of the letters that make up
the words of the Qur'an, and have tried to contribute to the preservation of the
Qur'an in this way. One of these scholars is Darkazlī. This study aims to
examine this important issue of the science of tajwīd by centering Darkazlī's
work called Khulāsat'l-'ucāla. Although there have been many studies on this
concept, Darkazlī's work, which includes a different style from other examples
of its kind, is examined for the first time in terms of the way he handles the
subjects and the results he reaches. Therefore, it is important to look at the
subject of lahn with its general framework in terms of providing a comparison
opportunity. Parallel to this, the approaches of orientalists to the recitation of
the Qur'an will be examined in terms of providing an opportunity for scientific
comparison. The orientalist approach sees the determination of the rules of
tajwīd as an effort to provide unity in reading. At the same time, he tried to
understand the works related to the recitation of the Qur'an with a political
goal. To this end, contemporary orientalist studies examine the impact of the
Qur'anic recitation on society in some densely populated Islamic countries such
as Indonesia. In this article, these orientalist evaluations of the cultural and
social reflections of the subject will also be examined.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. el-Minehü’lfikriyye fî şerhi’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye. thk. Üsâme Atâyâ. Dimeşk: Dâru’l-Ğavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 1433/2012.
- Aslan, Ömer. “Kur’an Tilavetinde Tecvidin Gerekliliği ve Lahn (Okuyuş Hataları)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003), 357-372.
- Baş, Erdoğan. "Kur’an’ı Anlama Dereceleri ve Takva". Tasavvuf 9 (2002), 187-207.
- Bell, Richard. The Origin of Islam in its Christian Environment. London: Edinburgh University, 1926.
- Çetin, Abdurrahman. “Lahn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/55-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Çetin, Abdurrahman. “Tecvid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Sa’îd. et-Tahdîd fi’l-İtkâni ve’t-Tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2000.
- Denny, Frederick Mathewson. “Qur’ān Recitation: A Tradition of Oral Performance and Transmission”. Oral Tradition 4 (1-2)/15-16. Columbia: University of Missouri, 1989.
- Derkezlî, Ebû Abdillah Hasan b. İsmail b. Abdillah. Hülâsatü’l-‘ucâle fî beyâni murâdi’r-risâle fî ‘ilmi’t-tecvîd. thk. Doktor Halef Hüseyin Sâlih el-Cebbûrî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1426/2015.
- Ehvâzî, Ebû Ali el-Hasan b. Ali. el-Vecîz fî’l-kirâ’âti’s-semâniyye. thk. Düreyd Hasan Ahmed ve Beşşâr ‘Avâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’lĞarbi’l-İslâmî, 2002.
- Gade, M. Anna. “Recitation of The Qur’ân”. Encyclopaedia of The Qur’ân. ed. Jane Dammen McAuliffe. 4/367-385. Leiden–Boston: Brill, 2004.
- Hamed, Ğânim Kaddûrî. ‘İlmü’t-Tecvîd: Dirâse Savtiyye Müyessera. ‘Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1426/2005.
- Hamed, Ğânim Kaddûrî. el-Müyesser fî ‘ilmi’t-Tecvîd. Cidde: Merkezü’dDirâsâti ve’l-Ma‘lûmâti’l-Kur’âniyye, 1430/2009.
- İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Muhammed b. Abdullâh el-Cum‘a – Muhammed b. İbrahim el-Lahîdân. Riyâd: Mektebetü’r-Reşîd, 1425/2004.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Manzûmetü’l-Mukaddime fîmâ yecibu ‘alâ kâri’i’l-Kur’âni en ya‘lemeh. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Cidde: Dârü Nûri’l-Mektebât, 1427/2006.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. enNeşr fi’l-kirâ’âti’l-‘aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. Kahire, 1976.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. etTemhîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ’ 2. ed. G. Bergstraesser. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, 2006.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Manzûmetü’l-Mukaddime fîmâ yecibu ‘alâ kârii’l-Kur’âni en ya‘lemeh. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Cidde: Dâru Nûru’l-Mektebât, 1427/2006.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Tayyibetü’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr. thk. Muhammed Temîm ezZü‘bî. Medine: Mektebetü Dâru’l-Hüdâ, 1414/1994.
- İbn Hâkân, Ebû Müzâhim Musa b. Ubeydullah. el-Manzûmetü’l-Hâkâniyye. Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed. Lüm‘atü’l-i‘tikâd. thk. Ebû Muhammed Eşref b. Abde’l-Maksûd. Riyâd: Mektebetü Advâü’s-Selef, 1415/1995.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-seb‘a fi’lkırâ’ât. thk. Doktor Şevkî Dayf. Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif bi-Mısr, 1972.
- Kurtubî, Abdülvehhâb b. Muhammed. el-Mûdıh fi’t-tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2009.
- Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî, Ebû Muhammed. er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâ’e ve tahkîki lafzi’t-tilâve. thk. Ahmet Hasan Ferhat. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1417/1996.
- Mursafî, Abdü’l-Fettâh es-Seyyid ‘Acemî. Hidâyetü’l-kârî ilâ tecvîdi Kelâmi’lBârî. Medîne-i Münevvere: Mektebe Tayyibe, 2009.
- Nelson, Kristina. The Art of Reciting the Qur’ān. Kahire/New York: The American University in Cairo Press, 2001.
- Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. et-Tibyân fî âdâbi hameleti’l-Kur’ân. thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1417/1996.
- Nöldeke, Theodor vd. The History of the Qur’ān. ed. ve çev. Wolfgang H. Behn. Leiden-Boston: Brill, 2013.
- Rezvan, Efim. “Orthography”. Encyclopaedia of The Qur’ān. ed. Jane Dammen McAuliffe. 3/604-608. Leiden-Boston: Brill, 2003.
- Saçaklızâde, Muhammed b. Ebî Bekr el-Mer‘aşî. Cühdü’l-mukıl. thk. Sâlim Kaddûrî Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1429/2008.
- Sa‘îdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ca‘fer b. Muhammed. et-Tenbîh ‘ale’l-lahni’l-celiyyi ve’l-lahni’l-hafiyy. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2000.
- Tetik, İbrahim. Tecvid İlmi: Tarihsel Evveliyatı, Doğuşu ve Gelişim Süreci. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2016.
- Tuncel, Emrullah. “İlk Dönem Tecvid Eserlerinin Teşekkülünde Lahn Olgusunun Etkisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59 (Aralık 2020), 105-129.
- Turgut, Ali. “Ebü’l-Fazl er-Râzî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/315. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
- Uludaş, İbrahim. “Ebû Hayyân’ın el-Bahru’l-Muhît Adlı Tefsîr’inde Mütevâtir Kırâatların Nahiv Yönü”. Diyanet İlmî Dergi 54/1 (Mart 2018), 11-46.
- Zebîdî, Hasan b. Kerîdim. Nakdü ârâi Ebi’l-Fazl er-Râzî en-Nahviyye ve’sSarfiye fî el-Bahrü’l-Muhît li-Ebî Hayyân ve’d-Dürrü’l-Mesûn li’s-Semîn el-Halebî ve Rûhü’l-Me‘ânî li’l-Âlûsî. el-Memleketü’l-Arabiyye esSüûdiyye: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Külliyyetü’l-lüğati’l-Arabiyye, Doktora Tezi.
APA | kızılaslan i (2021). Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. , 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
Chicago | kızılaslan ishak Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. (2021): 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
MLA | kızılaslan ishak Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. , 2021, ss.147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
AMA | kızılaslan i Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. . 2021; 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
Vancouver | kızılaslan i Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. . 2021; 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
IEEE | kızılaslan i "Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu." , ss.147 - 172, 2021. 10.21054/deuifd.994077 |
ISNAD | kızılaslan, ishak. "Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu". (2021), 147-172. https://doi.org/10.21054/deuifd.994077 |
APA | kızılaslan i (2021). Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0(54), 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
Chicago | kızılaslan ishak Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 0, no.54 (2021): 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
MLA | kızılaslan ishak Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.0, no.54, 2021, ss.147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
AMA | kızılaslan i Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2021; 0(54): 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
Vancouver | kızılaslan i Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2021; 0(54): 147 - 172. 10.21054/deuifd.994077 |
IEEE | kızılaslan i "Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu." DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 0, ss.147 - 172, 2021. 10.21054/deuifd.994077 |
ISNAD | kızılaslan, ishak. "Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu". DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 54 (2021), 147-172. https://doi.org/10.21054/deuifd.994077 |