KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 111 - 134 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaar2021.29.006 İndeks Tarihi: 02-06-2022
KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ
Öz: Erken Kalkolitik Dönem Neolitik köy yaşamının devam ettiği, bız ve benzeri bakır aletlerin buluntu topluluğuna
eklendiği, boya bezemeli çanak çömleğin gelişip yaygınlaştığı bir dönem olarak tanımlanmaktadır. Boya bezemeli
çanak çömlek Anadolu’nun güneybatısında ilk kez Neolitik Dönem’de görülmekte olup Kalkolitik Dönem’de
gelişerek devam etmiştir. Konya Ovası’nda ise boyalı çanak çömlek Neolitik Dönem’de zayıf veriler ile temsil
edilmekteyken, Erken Kalkolitik Dönem’de ovanın tamamında yaygın olup baskın çanak çömlek grubunu
oluşturmaktadır. Konya Ovası’nın Neolitik ve Erken Kalkolitik Dönemi hakkında yapılan etkileyici araştırmalara
rağmen bu dönemlerin çanak çömlek buluntuları üzerine çok az yayın mevcuttur. Burada sunulan analiz, Michele
Massa ve Christoph Bachhuber tarafından ortaklaşa yürütülen KRASP projesinden (www.krasp.net), 1950’lerde
David French ve James Mellaart’ın araştırmalarından elde edilen ve Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nde
bulunan buluntuları kapsamaktadır. Erken Kalkolitik Dönem’e ait özgün ve kolayca tanımlanabilen krem üzerine
kırmızı boyalı bu çanak çömleğin burada, tipoloji, hamur özellikleri, bezeme analizi ve bölgesel bir karşılaştırması
sunulmaktadır. Değerlendirme sonuçlarıyla Konya Ovası ile çevre bölgeler arasındaki çanak çömlek etkileşim
ağlarına yeni bir yorum getirilerek, MÖ 7. binyıl sonu, 6. Binyıl başında Konya Ovası’nın Erken Kalkolitik
toplulukların yayılımının daha iyi anlaşılması sağlanmaktadır.
Anahtar Kelime: THE EARLY CHALCOLITHIC PAINTED POTTERY OF THE KONYA PLAIN
Öz: The Early Chalcolithic is a phase characterised by the expansion of the Neolithic way of life, the production of basic
copper tools and the widespread manufacture of painted pottery. In particular, painted pottery is seen for the first time
in the Late Neolithic of southwestern Anatolia, and gradually developed in the following Chalcolithic period. In the
Konya Plain, this type of pottery probably starts at the end of the 7th millennium BC but becomes widespread only in
the early 6th millennum BC, when it often accounts for a large proportion of the diagnostic assemblages.
Despite the large volume of research regarding the Neolithic and Early Chalcolithic in the region, there are very few
publications about the ceramics of this period. The analysis presented here includes finds from the KRASP project
(www.krasp.net), jointly run by Michele Massa and Christoph Bachhuber, as well as finds from survey collections
conducted by David French and James Mellaart in the 1950s and now stored at the British Institute at Ankara. The
article presents a detailed form typology, ware group classification, decoration analysis and a regional comparison
of this unique and easily identifiable red-on-cream painted pottery from the Early Chalcolithic period. The analytical
results suggest a wide network of contacts between the Konya Plain communities and those of surrounding regions,
and help to contextualise the expansion of the sedentary life-style in the region between the end of the 7th and the
early 6th millennia BC.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKDENİZ, E. 1996 “1995 Yılı Büyük Menderes Ovası ve Çevresi Yüzey Araştırmaları”, 14. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2: 233-255.
- ANVARI, J./BRADY, J./FRANZ, I./NAUMOV, G./ ORTON, D./OSTAPTCHOUK, S./STROUD, E./ WILLETT, P./ROSENSTOCK, E./BIEHL, P. 2017 “Continuous Change: Venturing into the Early Chalcolithic at Çatalhöyük”, The Archaeology of Anatolia: Recent Discoveries, Vol. 2, (Ed. S.R. Steadman/G. McMahon), Cambridge Scholars Publishing: 6-39.
- AYKURT, A./AYENGİN, N. 2011 “Karain Mağarası B Gözü Erken Kalkolitik Çağ Seramiği”, Işın Yalçınkaya’ya Armağan, (Ed. H. Taşkıran/M. Kartal/K. Özçelik/M.B. Kösem/G. Kartal), Bilgin Yayınları Ankara: 47-66.
- BAHAR, H. 1995 “Ilgın Çevresi Höyükleri 1994”, 13. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1: 153-183.
- BAHAR, H. 1998 “Konya Araştırmaları III; Lykonia (Konya Merkez Bölgesi)”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 12: 197-206.
- BAHAR, H./KOÇAK, Ö. 2004 Eskiçağ Konya Araştırmaları 2, Kömen Yayınları, Konya.
- BAIRD, D. 1995 “Konya Plain Survey Project”, Anatolian Archaeology, Vol.1: 11-12.
- BAIRD, D. 2000 “Settlement and Landscape in the Konya Plain, South Central Turkey, From the Epipaleolithic to the Medieval Period”, I. Uluslararası ‘Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi, Bildiriler, Çumra: 269-276.
- BAIRD, D. 2002 “Konya Plain Survey”, Anatolian Archaeology, Vol.8: 19.
- BAIRD, D. 2006 “The History of Settlement and Social Landscapes in the Early Holocene in the Çatalhöyük Area”, Çatalhöyük Perspectives Reports from the 1995-99 Seasons, (Ed. I. Hodder), BIAA Monograph 40: 55-74.
- BAIRD, D. 2012 “The Late Epipaleolithic, Neolithic and Chalcolithic of the Anatolian Plateau, 13.000-4000 BC”, A Companion to the Archaeology of the Ancient Near Esat Vol.I, Blackwell Published: 431- 465.
- BAIRD, D./CARRUTHERS, D./FAIRBAIRN, A./ PEARSON, J. 2011 “Ritual in the Landscape: Evidence from Pınarbaşı in the Seventh-Millennium cal. BC Konya Plain”, ANTIQUITY 85: 380–394.
- BIEHL, P.F./ROSENSTOCK, E./FRANZ, I. 2007 “West Mound, West Trenches 5&7”, Çatalhöyük 2007 Archive Report, Teknik Rapor: 124-131.
- DEDEOĞLU, F. 2014 “Yukarı Menderes Havzası Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşimlerinin Materyal Kültür ve İskan Düzeni Bağlamında Değerlendirilmesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18: 33- 56.
- DEDEOĞLU, F./BAYSAL, H./OZAN, A./KONAKÇI, E./TEMÜR, B. 2017 “Ekşi Höyük 2016 Yılı Kazı Çalışmaları”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 553-568.
- DURU, R. 1996 “Bademağacı Höyüğü (Kızılkaya) Kazıları 1993 Yılı Çalışma Raporu”, Belleten LX 229: 784-801.
- DURU, R. 1997 “Bademağacı Kazıları 1995 ve 1996 Yılları Çalışma Raporu”, Belleten LXI 232: 710-732.
- DURU, R. 2008 Burdur-Antalya Bölgesi’nin Altıbin Yılı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, Antalya.
- EFE, T. 1989 “The Early Sites in the Vicinity of Eskişehir: Asmaninler, Kanlıtaş and Kes Kaya”, Anatolica 16: 31-60.
- EFE, T. 2001 Orman Fidanlığı, TASK 3, İstanbul.
- ERDOĞU, B. 2007 “West Mound: Trench 8”, Çatalhöyük 2007 Archive Report, Teknik Rapor: 132-142.
- ERDOĞU, B. 2009 “West Trench 8”, Çatalhöyük 2009 Archive Report, Teknik Rapor: 52-53.
- ERDOĞU, B./YILANKAYA, G. 2007 “West Trench 8, Pottery”, Çatalhöyük 2007 Archive Report, Teknik Rapor: 132-141.
- FRANZ, I. 2011 “Ceramics Report West Mound Trench 5-7”, Çatalhöyük 2011 Archive Report, Teknik Rapor: 79-89.
- FRANZ, I. 2013 “West Mound Pottery, 2013”, Çatalhöyük 2013 Archive Report, Teknik Rapor: 198-203.
- FRANZ, I./OSTAPTCHOUK, S. 2012 “Illuminating the Pottery Production Process at Çatalhöyük West Mound (Turkey) around cal. BP”, Universitatsforschungen zur Prahistorischen Archaologie, Band 216: 97-129.
- FREDERIC, G./THISSEN, L. 2002 The Neolithic of Central Anatolia, Internal Developments and External Relations During the 9th- 6th millennia cal. BC., Ege Yayınları, İstanbul.
- FRENCH, D. 1962, “Excavations at Can Hasan: First Preliminary Report, 1961”, Anatolian Studies, Vol.XII: 27-40.
- FRENCH, D. 2005 Canhasan Sites 2, Canhasan I: The Pottery, The British Institute at Ankara, Monograph 32.
- GARSTANG, J. 1943 “The Discoveries at Mersin and Their Significance”, American Journal of Archaeology, Vol. 47, no.1: 1-14.
- GARSTANG, J. 1953 Prehistoric Mersin, Yumuk Tepe in Southern Turkey, Oxford.
- GÖZ, B. 2019 8.2 Ka İklim Değişikliğinin Anadolu’daki Kültürel Etkileri, Trakya Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- GÜNEL, S. 2003 “Batı Anadolu Bölgesi Tarih Öncesi Dönemlerine Yeni Katkılar”, Belleten LXVII 250: 719-737.
- GÜNEL, S. 2006 “A New Early Settlement On the Plain of Çine (Marsyas) in Western Anatolia: Tepecik Höyüğü in the Light of Surface Survey”, Hayat Erkanal’a Armağan Kültürlerin Yansıması, Homer Kitapevi, İstanbul: 401-410.
- HODDER, I. 2014 “Çatalhöyük: the Leopard changes its spots. A Summary of Recent Work”, Anatolian Studies, 64: 1-22.
- KARUL, N. 2017 Aktopraklık Tasarlanmış Neolitik Bir Köy, Ege Yayınları, İstanbul.
- KOÇAK, Ö./KÜÇÜKBEZCİ H.G./KIZGUT R. 2015 “Afyonkarahisar İli ve İlçeleri 2014 Yılı Yüzey Araştırmaları”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1: 21-46.
- KONAKÇI, E. 2017 “Prehistorik Tripolis: Akkaya (Yenice) ve Hamambükü Höyük”, Tripolis Araştırmaları, (Ed. B. Duman), Ege Yayınları: 23-47.
- LAST, J. 1996 “Surface Pottery at Çatalhöyük”, On the Surface: Çatalhöyük 1993-1995, Chapter 9, (Ed. I. Hodder), BIAA Monograph Series Vol.22: 115-172.
- MASSA, M./BACHHUBER, C./ŞAHİN, F./TUNA, Y./ BOSTANCI KOLANKAYA, N. 2018, “Konya İli, Karatay ve Çumra İlçeleri Arkeolojik Yüzey Araştırması 2017 Yılı”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3: 17-34.
- MASSA, M./BACHHUBER, C./ŞAHİN, F./BOSTANCI KOLANKAYA, N./TUNA, Y. 2019 “The Konya Regional Archaeological Survey Project. The 2017 and 2018 Field Seasons”, Anatolica XLV: 159-180.
- MASSA, M./BACHHUBER, C./ŞAHİN, F./SARI, D./ ERPEHLİVAN, H. 2020 “Konya İli, Karatay ve Çumra İlçeleri Arkeolojik Yüzey Araştırması 2018 Yılı”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2: 511-527.
- MASSA, M./BACHHUBER, C./ŞAHİN, F./ ERPEHLİVAN, H./LAURİCELLA, A.J. 2021 “The 2019 and 2020 Seasons of the Konya Regional Archaeological Survey Project”, Anatolica XLVII: 215-242.
- MELLAART, J. 1961 “Early Cultures of the South Anatolian Plateau”, Anatolian Studies, Vol.XI: 159-184.
- MELLAART, J. 1965 “Çatalhüyük West”, Anatolian Studies, Vol.XV: 135- 156.
- ORTON, D./ANWARI, J./GIBSON, C./ LAST, J./ BOGAARD, A./ROSENSTOCK, E./BIEHL, P. 2018 “A Tale of Two Tells: Dating the Çatalhöyük West Mound”, Antiquity 92 363: 620-639.
- ÖZBUDAK, O. 2012 “Kapadokya MÖ 6. Binyıl Kronolojisinin Kayıp Halkası: Gelveri Çanak Çömleği Üzerine En son Çalışmalar”, Colloquium Anatolicum XI: 267-297.
- ÖZBUDAK, O. 2016 Koyu Yüzlü Çizi-Kazı Bezemeli Çanak Çömlek Işığında Orta Anadolu’da Orta Kalkolitik’e Geçiş Sorunu, İstanbul Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- ÖZDÖL KUTLU, S. 2014 “Reconsidering the Late Neolithic Pottery of the Anatolian Plateau: Current Evidence from Çatalhöyük”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 17: 25–48.
- ÖZSAİT, M. 1991 “1990 Yılı Konya-Akşehir Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, 9. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 377-396.
- ÖZSAİT, M. 1999 “1998 Yılı Konya-Akşehir ve Isparta Yüzey Araştırmaları”, 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 63-72.
- ÖZTAN, A. 2005 “I. Dönem Köşk Höyük-Niğde Kazı Buluntularının Değerlendirilmesi ve Stratigrafik Kontrolü”, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, Teknik Rapor.
- ÖZTAN, A./FAYDALI, E. 2003 “Köşk Höyük’den Erken Kalkolitik Çağ’a ait Bir Yapı”, Belleten LXVII 248: 13-75.
- PESHLOW BİNDOKAT, A. 2006 Tarih Öncesi İnsan Resimleri, Latmos Dağları’ndaki Prehistorik Kaya Resimleri, İstanbul.
- SAGONA, A./ZIMNASKY, P. 2015 Türkiye’nin En Eski Kültürleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
- SCHOOP, U.D. 2005a Das Anatolische Chalkolithikum, Remshalden, Greiner.
- SCHOOP, U.D. 2005b “Early Chalcolithic in North-Central Anatolia: The Evidence from Boğazköy- Büyükkaya”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 8: 15-37.
- SCHOOP, U.D. 2011 “The Chalcolithic on the Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia 10000-323 BCE (Ed. G. McMahon/S. Steadman), Oxford University Press, Oxford: 150-173.
- SEEHER, J. 1987 Demircihüyük III, Die Ergebnisse der Ausgrabungen 1975-1978, Mainz am Rhein.
- ŞİMŞEK, C. 2013 Laodikeia (Laodiceia ad Lycum), Laodikeia Çalımaları 2, Ege Yayınları İstanbul.
| APA | Arslan F (2021). KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. , 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| Chicago | Arslan Fadime KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. (2021): 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| MLA | Arslan Fadime KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. , 2021, ss.111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| AMA | Arslan F KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. . 2021; 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| Vancouver | Arslan F KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. . 2021; 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| IEEE | Arslan F "KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ." , ss.111 - 134, 2021. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| ISNAD | Arslan, Fadime. "KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ". (2021), 111-134. https://doi.org/10.22520/tubaar2021.29.006 |
| APA | Arslan F (2021). KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 0(29), 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| Chicago | Arslan Fadime KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 0, no.29 (2021): 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| MLA | Arslan Fadime KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, vol.0, no.29, 2021, ss.111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| AMA | Arslan F KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi. 2021; 0(29): 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| Vancouver | Arslan F KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ. TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi. 2021; 0(29): 111 - 134. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| IEEE | Arslan F "KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ." TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 0, ss.111 - 134, 2021. 10.22520/tubaar2021.29.006 |
| ISNAD | Arslan, Fadime. "KONYA OVASI ERKEN KALKOLİTİK DÖNEM BOYA BEZEMELİ ÇANAK ÇÖMLEĞİ". TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 29 (2021), 111-134. https://doi.org/10.22520/tubaar2021.29.006 |
