Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 93 - 114 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.54316/dilarastirmalari.1019504 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri

Öz:
Seslenmeler; dikkati çekme, uyarma, saygı, sevgi ve heyecan belirtme gibi amaçlarla kullanılan dil ögeleridir. Göndericiden alıcıya yöneltilmek istenen duyguları ifade etmek ve iletişimi başlatmak için seslenmelerden yararlanılır. Yazılı ve sözlü dilin vazgeçilmez ögesi olan seslenmeler edebî eserlerde de sıkça kullanılmaktadır. Makalede Türk dili ve edebiyatına, Türk kültür dünyasına damgasını vurmuş sanatçılardan biri olan Yunus Emre’nin eserlerinde kullandığı seslenme ifadelerine yer verilmiştir. Sanatçının Dîvân’ı ve Risâletü’n Nushiyye adlı eserleri taranmış, tespit edilen seslenme ifadeleri, hitap edilen varlığa göre gruplandırılmıştır. Taramalar sonunda birbirinden farklı 100’e yakın seslenme ifadesi tespit edilmiştir. Yûnus Emre Dîvânı ve Risâletü’n-Nushiyye’de kullanılmış olan seslenme ifadeleri “Allah’a Yönelik Seslenmeler”, “Canlı Varlıklara Yönelik Seslenmeler”, “Cansız Varlıklara Yönelik Seslenmeler”, “Şairin Kendisine Yönelik Seslenmeler” olmak üzere seslenilen varlık temel alınmak suretiyle ana başlıklar ve ana başlıklara bağlı alt başlıklar halinde sınıflandırılmıştır. Seslenme ifadelerinin kullanım amacı ve yapısı örnek dizelerle açıklanmış; sanatçının dili kullanmadaki ustalığını ve becerisini göstermedeki etkisi üzerinde durulmuş; ayrıca din, tasavvuf, ölüm, ebediyet, dünya hayatı, ahiret gibi konularda şairin fikirlerine ışık tutmada bu ifadelerin araç olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Bu dil kalıpları aracılığıyla Yunus Emre’nin dili kullanma biçimi, duygu ve düşünce dünyasına ait kodlar çözülmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda Yunus Emre’nin dil, edebiyat ve kültür ögeleri bakımından ilgi çekici ve zengin bir malzemeyle dolu olan bu eserlerin seslenme ifadeleri bakımından da çeşitlilik arz ettiği görülmüştür.
Anahtar Kelime: Kelime Grubu Seslenme İfadeleri Yunus Emre

Talkıng Expressıons In Yunus Emre's Works

Öz:
Addresses are language elements that used for the purpose of attention, warning, respect, acceptence of love and respect. Addresses are used to express the emotions that are desired to be directed from the sender to the receiver and to initiate communication. Addresses, which are indispensable elements of written and spoken language, are also frequently used in literary works. In the article, the addressing expressions used by Yunus Emre, one of the artists who have left their mark on the Turkish language and literature and the Turkish cultural world, are included. The artist’s Dîvân and Risâletü’n Nushiyye were scanned, and the identified addressing expressions were grouped according to the being addressed. At the end of the scans, nearly 100 different calling phrases were detected. The addressing expressions used in Yunus Emre’s Dîvân and Risâletü’n Nushiyye are based on the being addressed as “Addresses Towards Allah”, “Addresses Towards Living Beings”, “Addresses Towards Inanimate Beings”, “Addresses Towards The Poet Himself” classified as main headings and subheadings depending on the main headings. The purpose and structure of the calling expressions are explained with sample lines; the effect of the artist in showing his mastery and skill in using language were emphasized; In addition, it has been determined that these expressions are used as a tool to shed light on the poet's ideas on subjects such as religion, mysticism, death, eternity, worldly life, and the hereafter. Through these language patterns, Yunus Emre's way of using language and the codes of his world of emotion and thought were tried to be deciphered. At the end of the study, it has been seen that these works of Yunus Emre, which are full of interesting and rich material in terms of language, literature and cultural elements, also vary by vocal expressions.
Anahtar Kelime: Yunus Emre

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKALIN, L. Sami (1993). Türk Folklorunda Kuşlar. Ankara: Ersa.
  • AKSAN, Doğan (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • ALYILMAZ, Cengiz (1998). “Ünlemlerin Seslenmeleri Kuvvetlendirici İşlevleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 10, 35-41.
  • ALYILMAZ, Semra (2015). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 31-50.
  • BABA, Safer (1998). Istılâhât- Sofiyye Fî vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri. İstanbul: Heten Keten.
  • BACHELARD, Gaston (2006). Su ve Düşler Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme. (Çev. Olcay Kunal). İstanbul: Yapı Kredi.
  • CEBECİOĞLU, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç.
  • ÇETİNDAĞ SÜME, Gülda (2019). Alıp Manaş’ın Sembolik Serüveni (Alıp Manaş Destanı’nın Altay Varyantı). İstanbul: Kesit.
  • DEMİRAY, Kemal (1988). Temel Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılâp.
  • DEVELLİOĞLU, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
  • DOĞRU, Fatih (2018). “Seslenme Sözleri ve Genel Türkçe Sözlüklerdeki Görünümü”. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/1, 135-150.
  • ERGUN, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
  • GÖLPINARLI, Abdülbâki (2020). Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri. İstanbul: İş Bankası.
  • GÜNAY, Umay; HORATA, Osman (2019). Risâletü’n-Nushiyye. Ankara: Akçağ.
  • KARAAĞAÇ, Günay (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • KORKMAZ, Zeynep (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • KUÇKARTAY, İristay (1997). “Özbeklerde Hitap Kültürü”. Türk Dili, 549, 257-266.
  • KURNAZ, Cemal (1992). “Bülbül”. İslâm Ansiklopedisi 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 485-486.
  • ÖGEL, Bahaeddin (2002). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • ŞEN, Serkan (2008). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/2, 627-641.
  • TATCI, Mustafa (2020). Yûnus Emre Dîvânı. İstanbul: H.
  • TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • ULUDAĞ, Süleyman (2021). Temel Tasavvufî Kavramlar. İstanbul: Ketebe.
  • UYSAL, İdris Nebi (2014). Yunus Emre Divanı (Karaman Nüshası). İstanbul: Kesit.
  • YAĞMUR, Selim (2008). Yunus Emre Divanı. İstanbul: Dergâh.
  • YAKIT, İsmail (2009). Yunus Emre’de Sembolizm Çıktım Erik Dalına. İstanbul: Ötüken.
  • YILDIRIM, Nilüfer (2011). “Ölümle Ölümsüzleşen Şair: Yunus Emre”. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (1), 97-104.
  • YOLDAŞEV, A.A. (2012). “Türk Dillerinde Sesleniş Sözcükleri” (Çev. Bahar Güneş). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 48, 441-446.
APA Yıldırım N (2022). Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. , 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
Chicago Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. (2022): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
MLA Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. , 2022, ss.93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
AMA Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. . 2022; 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
Vancouver Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. . 2022; 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
IEEE Yıldırım N "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri." , ss.93 - 114, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
ISNAD Yıldırım, Nilüfer. "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri". (2022), 93-114. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1019504
APA Yıldırım N (2022). Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları, 16(30), 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
Chicago Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları 16, no.30 (2022): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
MLA Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları, vol.16, no.30, 2022, ss.93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
AMA Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
Vancouver Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
IEEE Yıldırım N "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri." Dil Araştırmaları, 16, ss.93 - 114, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1019504
ISNAD Yıldırım, Nilüfer. "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri". Dil Araştırmaları 16/30 (2022), 93-114. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1019504