Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri
Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 93 - 114 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.54316/dilarastirmalari.1019504 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri
Öz: Seslenmeler; dikkati çekme, uyarma, saygı, sevgi ve heyecan belirtme
gibi amaçlarla kullanılan dil ögeleridir. Göndericiden alıcıya
yöneltilmek istenen duyguları ifade etmek ve iletişimi başlatmak için
seslenmelerden yararlanılır. Yazılı ve sözlü dilin vazgeçilmez ögesi olan
seslenmeler edebî eserlerde de sıkça kullanılmaktadır. Makalede Türk
dili ve edebiyatına, Türk kültür dünyasına damgasını vurmuş
sanatçılardan biri olan Yunus Emre’nin eserlerinde kullandığı seslenme
ifadelerine yer verilmiştir. Sanatçının Dîvân’ı ve Risâletü’n Nushiyye
adlı eserleri taranmış, tespit edilen seslenme ifadeleri, hitap edilen
varlığa göre gruplandırılmıştır. Taramalar sonunda birbirinden farklı
100’e yakın seslenme ifadesi tespit edilmiştir. Yûnus Emre Dîvânı ve
Risâletü’n-Nushiyye’de kullanılmış olan seslenme ifadeleri “Allah’a
Yönelik Seslenmeler”, “Canlı Varlıklara Yönelik Seslenmeler”, “Cansız
Varlıklara Yönelik Seslenmeler”, “Şairin Kendisine Yönelik
Seslenmeler” olmak üzere seslenilen varlık temel alınmak suretiyle ana
başlıklar ve ana başlıklara bağlı alt başlıklar halinde sınıflandırılmıştır.
Seslenme ifadelerinin kullanım amacı ve yapısı örnek dizelerle
açıklanmış; sanatçının dili kullanmadaki ustalığını ve becerisini
göstermedeki etkisi üzerinde durulmuş; ayrıca din, tasavvuf, ölüm,
ebediyet, dünya hayatı, ahiret gibi konularda şairin fikirlerine ışık
tutmada bu ifadelerin araç olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Bu dil
kalıpları aracılığıyla Yunus Emre’nin dili kullanma biçimi, duygu ve
düşünce dünyasına ait kodlar çözülmeye çalışılmıştır. Çalışmanın
sonunda Yunus Emre’nin dil, edebiyat ve kültür ögeleri bakımından ilgi
çekici ve zengin bir malzemeyle dolu olan bu eserlerin seslenme
ifadeleri bakımından da çeşitlilik arz ettiği görülmüştür.
Anahtar Kelime: Talkıng Expressıons In Yunus Emre's Works
Öz: Addresses are language elements that used for the purpose of attention,
warning, respect, acceptence of love and respect. Addresses are used to
express the emotions that are desired to be directed from the sender to
the receiver and to initiate communication. Addresses, which are
indispensable elements of written and spoken language, are also
frequently used in literary works. In the article, the addressing
expressions used by Yunus Emre, one of the artists who have left their
mark on the Turkish language and literature and the Turkish cultural
world, are included. The artist’s Dîvân and Risâletü’n Nushiyye were
scanned, and the identified addressing expressions were grouped
according to the being addressed. At the end of the scans, nearly 100
different calling phrases were detected. The addressing expressions used
in Yunus Emre’s Dîvân and Risâletü’n Nushiyye are based on the being
addressed as “Addresses Towards Allah”, “Addresses Towards Living
Beings”, “Addresses Towards Inanimate Beings”, “Addresses Towards
The Poet Himself” classified as main headings and subheadings
depending on the main headings. The purpose and structure of the
calling expressions are explained with sample lines; the effect of the
artist in showing his mastery and skill in using language were
emphasized; In addition, it has been determined that these expressions
are used as a tool to shed light on the poet's ideas on subjects such as
religion, mysticism, death, eternity, worldly life, and the hereafter.
Through these language patterns, Yunus Emre's way of using language
and the codes of his world of emotion and thought were tried to be
deciphered. At the end of the study, it has been seen that these works of
Yunus Emre, which are full of interesting and rich material in terms of
language, literature and cultural elements, also vary by vocal
expressions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKALIN, L. Sami (1993). Türk Folklorunda Kuşlar. Ankara: Ersa.
- AKSAN, Doğan (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ALYILMAZ, Cengiz (1998). “Ünlemlerin Seslenmeleri Kuvvetlendirici İşlevleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 10, 35-41.
- ALYILMAZ, Semra (2015). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 31-50.
- BABA, Safer (1998). Istılâhât- Sofiyye Fî vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri. İstanbul: Heten Keten.
- BACHELARD, Gaston (2006). Su ve Düşler Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme. (Çev. Olcay Kunal). İstanbul: Yapı Kredi.
- CEBECİOĞLU, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç.
- ÇETİNDAĞ SÜME, Gülda (2019). Alıp Manaş’ın Sembolik Serüveni (Alıp Manaş Destanı’nın Altay Varyantı). İstanbul: Kesit.
- DEMİRAY, Kemal (1988). Temel Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılâp.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- DOĞRU, Fatih (2018). “Seslenme Sözleri ve Genel Türkçe Sözlüklerdeki Görünümü”. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/1, 135-150.
- ERGUN, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
- GÖLPINARLI, Abdülbâki (2020). Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri. İstanbul: İş Bankası.
- GÜNAY, Umay; HORATA, Osman (2019). Risâletü’n-Nushiyye. Ankara: Akçağ.
- KARAAĞAÇ, Günay (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- KORKMAZ, Zeynep (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- KUÇKARTAY, İristay (1997). “Özbeklerde Hitap Kültürü”. Türk Dili, 549, 257-266.
- KURNAZ, Cemal (1992). “Bülbül”. İslâm Ansiklopedisi 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 485-486.
- ÖGEL, Bahaeddin (2002). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- ŞEN, Serkan (2008). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/2, 627-641.
- TATCI, Mustafa (2020). Yûnus Emre Dîvânı. İstanbul: H.
- TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ULUDAĞ, Süleyman (2021). Temel Tasavvufî Kavramlar. İstanbul: Ketebe.
- UYSAL, İdris Nebi (2014). Yunus Emre Divanı (Karaman Nüshası). İstanbul: Kesit.
- YAĞMUR, Selim (2008). Yunus Emre Divanı. İstanbul: Dergâh.
- YAKIT, İsmail (2009). Yunus Emre’de Sembolizm Çıktım Erik Dalına. İstanbul: Ötüken.
- YILDIRIM, Nilüfer (2011). “Ölümle Ölümsüzleşen Şair: Yunus Emre”. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (1), 97-104.
- YOLDAŞEV, A.A. (2012). “Türk Dillerinde Sesleniş Sözcükleri” (Çev. Bahar Güneş). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 48, 441-446.
APA | Yıldırım N (2022). Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. , 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
Chicago | Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. (2022): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
MLA | Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. , 2022, ss.93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
AMA | Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. . 2022; 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
Vancouver | Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. . 2022; 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
IEEE | Yıldırım N "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri." , ss.93 - 114, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
ISNAD | Yıldırım, Nilüfer. "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri". (2022), 93-114. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
APA | Yıldırım N (2022). Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları, 16(30), 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
Chicago | Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları 16, no.30 (2022): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
MLA | Yıldırım Nilüfer Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları, vol.16, no.30, 2022, ss.93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
AMA | Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
Vancouver | Yıldırım N Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri. Dil Araştırmaları. 2022; 16(30): 93 - 114. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
IEEE | Yıldırım N "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri." Dil Araştırmaları, 16, ss.93 - 114, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1019504 |
ISNAD | Yıldırım, Nilüfer. "Yunus Emre’nin Eserlerinde Seslenme İfadeleri". Dil Araştırmaları 16/30 (2022), 93-114. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1019504 |