Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini
Yıl: 2022 Cilt: 24 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 61 - 96 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-06-2022
Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini
Öz: Dolarizasyon, bir ülkede ulusal paranın yerine yabancı bir paranın kullanılmasıdır. Türkiye'de
dolarizasyon olgusunun kökleri, döviz mevduatı mevzuatı ile 1960'ların sonu ve 1970'lerin başında
oluşmaya başlamıştır. 1980'lerde ve 1990'larda finansal serbestleşme ile ilgili reformlar, döviz
düzenlemelerindeki değişiklikler ve makroekonomik gelişmeler, Türkiye'de dolarizasyonun
gelişmesinde önemli rol oynamıştır. O günlerin yüksek dolarizasyon oranları zaman zaman kayda değer
düşüşler göstermiş olmasına rağmen, dolarizasyon bugünün Türkiye'sinde de önemini korumaktadır.
Çalışmamızda 2008 Eylül-2021 Şubat dönemi verileri kullanılarak ARDL Modeli ile Türkiye’de
yaşanan dolarizasyonun kısa ve uzun dönem değişimi incelenmiştir. Ampirik analizler sonucunda
yaşanan dolarizasyonda önemli bir zemberek dişlisi etkisi bulunduğu ve yaşanan para ikamesinde uzun
dönem etkilerin kısa dönem etkilerden daha önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye’de
dolarizasyon daha çok, ulusal paraya güvenin yetersiz olması yüzünden bir korunma yöntemi olarak öne
çıkmaktadır. Türkiye’de yaşanan dolarizasyon süreci kısa dönemli bir süreç olmadığı ve yılların
birikimiyle bu denli yüksek dolarizasyon ortaya çıktığı için çözümlerin de uzun vadeli olacak şekilde
tartışılması ve ortaya konması gerekmektedir. Bu çerçevede yerleşiklerin yeniden TL’ye güvenmeleri
için TCMB’nin güçlü ve sürdürülebilir bir para politikasını ortaya koyması gerekmektedir.
Anahtar Kelime: Currency Substutition in Turkey and Estimation Using ARDL
Öz: Dollarization is the use of a foreign currency instead of the domestic currency in a country. In Turkey,
the roots of dollarization phenomenon started to form in the late 1960s and early 1970s, together with
the legislations about foreign currency deposits. Later the reforms about financial liberalization, the
changes in foreign exchange regulations, and macroeconomic developments in the 1980s and 1990s
played important roles on the development of dollarization in Turkey. The high dollarization ratios of
those days showed remarkable declines time to time, however, the dollarization maintains its importance
in today’s Turkey. In our study, it is examined whether currency substitution in Turkey has ratchet effect
in short and long term, using ARDL model in the period of 2008 September to 2021 February. it has
been concluded that there is a significant ratchet effects in dollarization and that long-term effects are
more significant than short-term effects in currency substitution. In Turkey, dollarization stands out as
a method of protection because of insufficient trust in the national currency. Since the dollarization
process in Turkey is not a short-term process and such high dollarization has occurred with years of
experience, solutions should be discussed and put forward in a long-term manner. Within this
framework, CBRT should put forward a strong and sustainable monetary policy for residents to rely on
TL again.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Agenor, P. R. ve Khan, M. S., (1996), “Foreign Currency Deposits and the Demand for Money in Developing Countries”, Journal of Development Economics, 50(1), s.101-118.
- Ağaslan, E. ve Gayaker, S., (2019), “Türkiye’de Para İkamesinin Belirleyicileri: Doğrusal Olmayan Bir Yaklaşım”, AHBV Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21/2, s.362-387.
- Akçay, C., vd., (1997), “Currency Substitution and Exchange Rate Instability: The Turkish Case”, European Economic Review, V.41, s.827-835.
- Altınkemer, M., (1990), “Türkiye’de Döviz Piyasası ve Döviz Kurlarının Belirlenmesi”, TCMB Tartışma Tebliği, Seri No: 9012, s.1-4.
- Artukoğlu, O. S., (2005), Yurtdışı İşçi Tasarruflarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Banka Sistemi ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri, (TCMB Uzmanlık Tezi).
- Banerjee, A., vd., (1986), “Exploring Equilibrium Relationships in Econometrics Through Static Models: Some Monte Carlo Evidence”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 48(3), s.253–277.
- Bawa, S., vd., (2015), “Ratchet Effects in Currency Substitution: An Application to Nigeria”, CBN Journal of Applied Statistics, 6(2), s.19-37.
- Berke, Burcu, (2009), “Tam Dolarizasyonun Makroekonomik Politika Yansımaları”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış, 8(27), s.126-147.
- Boamah, D., vd., (2012), “Currency Substitution: Evidence from the Caribbean”, Journal of Business, Finance and Economics in Emerging Economies, 7(1), s.1-20.
- Calvo, G. ve Rodriguez, C. A., (1977), “A Model of Exchange Rate Determination Under Currency Substitution and Rational Expectations”, Journal of Political Economy, 85(3), s.617-625.
- Calvo, G.A., ve Vegh, C.A., (1992), “Currency Substitution in Developing Countries: An Introduction”, IMF Working Paper, No:92/40, International Monetary Fund, Washington, D.C.
- Cooper, J. B., (2004), “Dollarization In Theory and Practice”, World Economics, 5(4), s.79-89.
- Duesenberry, J., (1952), Income, Savings and the Theory of Consumer Behavior, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
- El-Erian, M., (1988), “Currency Substitution in Egypt and the Yemen Arab Republic: A Comparative Quantitative Analysis”, IMF Staff Papers, Vol. 35, No. 1, s.85-103.
- Engle, R. F., ve C. W. J. Granger, (1987), “Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, And Testing”, Econometrica, 55(2), s.251–276.
- Hijazeen, I. ve Al-Assaf, A., (2018), “Dollarization in Jordan”, International Journal of Economics and Financial Issues, 8(2), s.14-24
- Işık, Sena, (2019), Dollarization and Bank Performance, The Graduate School of Social Sciences of METU, Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara.
- Karluk, Rıdvan, (1996), Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişim, Yapısal ve Sosyal Değişim (4.Basım), İstanbul, Beta Yayınları.
- Kripfganz, S. ve D. C. Schneider, (2016), “ARDL: Stata Module to Estimate Auto Regressive Distributed Lag Models”, Stata Conference Chicago, July29, https://www.stata.com/meeting/chicago16/slides/chicago16_kripfganz.pdf, (Erişim Tarihi,28 Mart 2021).
- Mogardini, J. ve Mueller, J., (1999), “Rachet Effect in Currency Substitutions: An Application to the Kyrgyz Republic”, IMF Working Paper, No:99/102, International Monetary Fund, Washington, D.C.
- Ortiz, G., (1983), “Currency Substitution in Mexico: The Dollarization Problem”, Journal of Money, Credit and Banking, 15(2), s.174-185.
- Özen, Aysun E., (2018), “Dolarizasyon Olgusu: Teorik Bir İnceleme ve Türkiye Örneği”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi,3(1), s.101-113.
- Özkul, Gökhan, (2021), “Türkiye’de Finansal Dolarizasyonun Enflasyon ve İstihdam ile Olan Etkileşimi”, İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, V.1, s.59-79.
- Pesaran, M. H. ve R. Smith, (1998), “Structural Analysis of Cointegrating VARs”, Journal of Economic Survey, 12(5), s.471-505.
- Pesaran, M. H., ve Y. Shin, (1999), “An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis”, In Econometrics and Economic Theory in the 20th Century, The Ragnar Frisch Centennial Symposium, ed. S. Strøm, Bölüm 11, s.371– 413, Cambridge: Cambridge University Press.
- Pesaran, M. H., vd., (2001), “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships”, Journal of AppliedEconometrics,16(3), s.289–326.
- Pesaran, M. H., vd., (1996), “Testing for the Existence of a Long Run Relationship,” University of Cambridge, DAE Working Paper, No. 9622.
- Ramirez-Rojas, C. L., (1985), “Currency Substitution in Argentina, Mexico and Uruguay”, IMF Staff Papers, Vol. 32, No. 4 (December), s.629-667.
- Schuler, K., (1999), “Basics of Dollarization” Joint Economic Committee Staff Report, July, https://www.jec.senate.gov/public/_cache/files/08020552-766a-42c0-bb83- f4a2f94cbdff/basics-of-dollarization-july-1999.pdf, (Erişim Tarihi, 01.04.2021).
- Selçuk, F., (1994), “Currency Substitution in Turkey”, Applied Economics, 26(5), s.509-518.
- Sevinç, H., vd., (2016), “Fed’in Faiz Oranı Politikası ve TCMB’nin Politika Faizine Etkileri”, Sosyal Bilimler Metinleri, Ocak, s.71-87.
- Şıklar, İ., vd., (2017), “Is There Any Meaningful Ratchet Effect in the Process of Currency Substitution? Evidence from Turkey”, Business and Economic Research, 7(2), s.146-162.
- Terzi, H. ve Kurt, S., (2007), “Dolarizasyon, Enflasyon ve Reel Döviz Kuru İlişkisinin VAR Analizi ile Tespiti”, 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi İnönü Üniversitesi, Malatya.
- Türkay, Mesut, (2019), “Niceliksel Gevşeme Politikalarının Kamu Maliyesi Etkisi”, İzmir İktisat Dergisi, 34(3), s.311-320.
- Udoh, Elijah A.P. ve Udeaja, Elias A., (2019), “Asymmetric Effects of Financial Dollarization on Nominal Exchange Rate Volatility in Nigeria”, The Journal of Economic Asymmetries, 19 (June), s.1-7.
- Us, V., (2003), “Analyzing the Persistence of Currency Substitution Using a Ratchet Variable: TheTurkish Case”, Emerging Markets Finance &Trade, 39(4), s.58-81.
- Xaiyavong, I. ve Toyoda, T., (2016), “Currency Substitution in Laos”, Asian Economic Journal, 30(1), s.67-89.
- Yılmaz, M. ve Uysal, D., (2019), “Türkiye’de Dolarizasyon ve Enflasyon İlişkisi”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), s.286-306.
APA | Bulut E, TOKATLIOĞLU Y (2022). Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. , 61 - 96. |
Chicago | Bulut Erol,TOKATLIOĞLU Yağmur Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. (2022): 61 - 96. |
MLA | Bulut Erol,TOKATLIOĞLU Yağmur Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. , 2022, ss.61 - 96. |
AMA | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. . 2022; 61 - 96. |
Vancouver | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. . 2022; 61 - 96. |
IEEE | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y "Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini." , ss.61 - 96, 2022. |
ISNAD | Bulut, Erol - TOKATLIOĞLU, Yağmur. "Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini". (2022), 61-96. |
APA | Bulut E, TOKATLIOĞLU Y (2022). Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 24(1), 61 - 96. |
Chicago | Bulut Erol,TOKATLIOĞLU Yağmur Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 24, no.1 (2022): 61 - 96. |
MLA | Bulut Erol,TOKATLIOĞLU Yağmur Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), vol.24, no.1, 2022, ss.61 - 96. |
AMA | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2022; 24(1): 61 - 96. |
Vancouver | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online). 2022; 24(1): 61 - 96. |
IEEE | Bulut E,TOKATLIOĞLU Y "Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini." Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online), 24, ss.61 - 96, 2022. |
ISNAD | Bulut, Erol - TOKATLIOĞLU, Yağmur. "Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Online) 24/1 (2022), 61-96. |