Yıl: 2005 Cilt: 36 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 137 - 144 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi

Öz:
Harran ovası Türkiyenin GAP bölgesi içinde sulanabilir bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu araştırma, Harran Ovasının güneyinde tuzlulaşma eğitimi gösteren toprakların kil mineralojisinin saptanması amacıyla yapılmıştır. Araştırma konusu topraklar genelde kil tekstür sınıfında olup, %24-30 arasında kireç içermeiictedirler. Katyon değişim kapasite değerlerine göre, srnektit başat kil mineralidir. x-ışını yansıma desenleri ana kil mineralinin smektit olduğunu ve geriye kalan kil minerallerinin de paligorskit, klorit, illit, ve kaolinitin oluşturduğunu göstermektedir. Araştırma alanına ait kil mineralleri esas olarak çevredeki sedimenter kireç taşlarında bulunan kireç dışındaki dolgu materyalinden kaynaklanmıştır. Toprakktrın yüksek oranda smektit içermesi toprakların işlenebilme güçlüğünü ve zamanla artan Na+ iyonu ile alkalileşmeye doğru gideceğini göstermektedir. Bölgedeki plansızca ve bilinçsizce yapılan sulama ve gübrelemenin ve buna bağlı tuzlulaşma olgusu için ihtiyaç duyulan toprak ve su anıenajmanı çalışmalarının gerekliliği sürdürülebilir tarım için büyük önem taşımaktadır.
Anahtar Kelime: kil mineralleri Harran Ovası tuzluluk killi topraklar katyon değiştirme kapasitesi şişme

Konular: Biyoloji Ziraat Mühendisliği Ziraat, Toprak Bilimi

Clay mineralogy of the slightly saline soils of the Harran plain, South-East Turkey

Öz:
Harran plain costitutes an important segment of the larger Turkish Southeast Anatolian Project area. Objective of this study was to establish c'iay minerals in selected soils that have a tendency to become saline soils in the southern part of the plain. Soils studied show a clayey texture and have 24-30% CaCO3. Cation exchange capacity values suggest that dominant clay is smectite. X-ray diffraction results reveal that smectite is indeed the dominiuit clay mineral and the other clay fractions consist of palygorskite, klorite, kaolinite, and illite. The origin of the silicate clay minerals is sedimentary. High smectite content can restrict cultivation, especially in extreme wet and dry seasons and increasing sodicity problems with high content of exchangeable Na+ with increasing salt accumulation due to uncontrolled and intensive irrigation and fertilization. These are important considerations for establishing proper soil and water management and practices in the plain for sustainable agriculture.
Anahtar Kelime: swelling clay minerals Harran Plain salinity clay soils cation exchange capacity

Konular: Biyoloji Ziraat Mühendisliği Ziraat, Toprak Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağca, N., Ergezer, Ş., 1995. Harran ovası topraklarında drenaj, tuzluluk ve alkalilik sorunları. HR.Üniv. Ziraat Fak. Derg. Cilt: 1, Sayı: 3 S. 81-90.
  • Ağca, N., Aydın,M. Derici, MR. Yeşilsoy, M.Ş. Erşahin, S., 1998. Alkalization tendency and infiltration rate relationships of widely soil series in the Harran Plain, Turkey. İn: M Şefik Yeşilsoy International symposium on arid region soil, Menemen, Izmir, Turkey.
  • Ahmad, N., Mermut, A.R., 1996 Vertisols and technologies for their management. Developments in Soil Science 24, Elsevier, Amsterdam.
  • Aydemir, S., 2001. Palygorskite-influenced vertisols and vertic like soils in the Harran Plain in the southeastern Turkey. PhD Thesis, Texas A&M University, Soil and Crop Sciences Department, College Station, TX 77843, USA
  • Birkeland, P.W., 1999. Soils and geomorphology. Oxford University Press, Inc., New York.
  • Brady, N.C., Weil, R.R., 1999. The nature and properties of soils. 12"'Ed Prentice-Hall, Inc.
  • Çullu, M.A., Almaca, A., Öztürkmen, AR, Ağca, N., İnce, F., Derici, R., Seyrek, A., 2000. Harran ovası topraklarında tuzluluğun yayılma olasılığının belirlenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi GAP Tarımsal Araştırma-tnceleme ve Geliştirme Projesi, No: 4 1 Şanlıurfa.
  • Çullu, MA., Almasa, A., Ağca, N., Öztürkmen, AR., Özdemir, A., Çelik, S., Çeliker, M., 2001. Harran ovasında çoraklaşan yaygın toprak serilerinin tuz dinamiği ve bunu etkileyen faktörler. TARP proje no: 2510, Şanlıurfa.
  • Çullu, MA., Almaca, A., Şahin, Y., Aydemir, S., 2002. Application of GIS for monitoring soil stalinizatıon in the Harran Plain, Turkey. International Coferance on Sustainable Land Use and Management, June, Çanakkale, Turkey.
  • Dinç, U, Şenol, S., Sayın, M., Kapur, S., Güzel, N., Derici, R., Yeşilsoy, M.Ş., Yeğingil, t, San, M., Kaya, Z., Aydın, M., Kettaş, F., Berkman, A., Çolak, AK, Yılmaz, K., Tunçgöğüs, B., Özbek, H., Gülüt, K.Y., Karaman, C, Öztürk, N., Kara, E.E. 1988 Harran Ovası Topraklan. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü. TÜBÎTAK-TOAG 534 Nolu Proje, Adana.
  • DMİ. 2003. Şanlıurfa Akçakale Meteoroloji İstasyonu Verileri.
  • Dixon, J.B., White, G. N., 2000. Soil mineralogy laboratory manual. 4"' ed. Published by the authors, Department of Soil and Crop Sciences, Texas A&M University, College Station, USA.
  • Dixon, .f.B., Weed, SB., 1989. Minerals in Soil Environments, 2nd Edition. Soil Sci. Soc. of Am. Book Series No. 1. Soil Sci. Soc. Am. Madison, Wisconsin, USA.
  • DSİ (Devlet Su İşleri), 1972. Harran ovası hidrojeolojik etüdü, pp. 49, DSİ printing office, Ankara.
  • Ergezer, Ş., 1994. Harran Ovasının sulanan alanlannda toprak, sulama suyu ve taban sularının tuzlulukla ilgili özellikleri ve bunlar arasındaki ilişkiler. Master Tezi, HR. Üniv. Fen Bil. Enst. Şanlıurfa.
  • Gee, G.W., Bauder, J.W., 1986. Particle-size analysis. In. A. Klute (editor), Methods of soil analysis Part 1: Physical and mineralogical methods 2nd Edition. Agronomy Series No: 9. Am. Soc. of Agronomy and Soil Sci. Soc. of Am. Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA. p. 383-409.
  • Grim, R E, 1968. Clay mineralogy. 2nd ed. McGraw-Hill Co. New York.
  • Hughes, RE., Moore, DM., Glass, H.D., 1994. Qualitative and quantitative analysis of clay minerals in soils. In: J.E. Amonette, and L.W. Zelazny(editors), Quantitative methods in soil mineralogy. Soil Science Society of America, 677 S. Segue Rd, Madison, WI 53711, USA (SSSA Miscellaneous Publication), p. 330-359
  • Jones, A.A., 1982. X-ray Fluorescence spectromeiy. In. A.L. Page, R.H. Miller and DR.
  • Keeney (editors), Methods of soil analysis Part 2: Chemical and microbiological properties 2nd Edition. Agronomy Series No: 9. Am. Soc. of Agronomy and Soil Sci. Soc of Am. Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA. p. 85-118.
  • Kacar, B., 1995. Bitki ve toprağın Kimyase.1 Analizleri. HI. Ankara.Üniv. Ziraat Fak. Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yaymı. No: 3 Ankara.
  • Kettaş, F,, Berkman, A Yeşilsoy, M.Ş., Aydın, M., 1991. Determination of soil-water retention characteristics of widely distributed soil series in the Harran Plain İn U. Dinç. Soils of the Harran Plain. TOAG- project no: 534.
  • McLean, E.O., 1982. Soil pH and Lime Requirement In. A.L. Page, R.H. Miller and DR. Keeney (editors), Methods of soil analysis Part 2: Chemical and microbiological properties 2nd Edition. Agronomy Series No: 9. Am. Soc. of Agronomy and Soil Sci. Soc. of Am. Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA, p, 199- 223. Moore, DM., Reynolds, Jr. R.C. 1997., X-ray Diffraction and the Identification and Analysis of Clay Minerals. Oxford University Press Inc., New York.
  • Nelson, D.W., Sommers, L.E., 1982. Total carbon, organic carbon, and organic matter. In. A.L. Page, R.H. Miller and DR. Keeney (editors), Methods of soil analysis Part 2: Chemical and microbiological properties 2nd Edition. Agronomy Series No: 9. Am. Soc. of Agronomy and Soil Sci. Soc. of Am. Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA. p. 539-577
  • Nelson, R.E., 1982, Carbonate and gypsum. In. A.L. Page, R.H Miller and DR. Keeney (editors), Methods of soil analysis Part 2: Chemical and microbiological properties 2nd Edition. Agronomy Series No: 9. Am. Soc. of Agronomy and Soil Sci. Soc. of Am. Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA. p. 181- 196.
  • Nettleton, W.D., Brasher, B.R., 1983. Correlation of clay minerals and properties of soils in the western United States. Soc. Sci. Soc. Am. J. 47, 1032-1036
  • Olson, C.G., Thompson, ML., Wilson, MA, 2000. Phyllosilicates. In: ME. Sumner (editor), Handbook of soil science. CRC Press LCC, Boca Raton, FL p. F-77-168.
  • Rhoades, J.D., 1996. Salinity: Electrical conductivity and total dissolved solids. In. D.L.
  • Sparks, A.L. et. al, (editors), Methods of soil analysis Part 3: Chemical methods. Soil Sci. Soc. of Am. Book Series No: 5. Soil Sci. Soc. of Am. and Am. Soc. of Agronomy Inc. Publisher, Madison, Wisconsin USA. p. 417-436.
  • Schlichting, E., Blume, H.P., 1966. Bodenkundliches Practium. Verlag Paul Parey. Hamburg-Berlin, Germany.
  • Schulze, D.G., 1989. An Introduction to soil mineralogy In: J.B. Dixon and S.B. Weed (editors), Minerals in Soil Environments, 2nd Edition. Soil Sci Soc. of Am. Book Series No. 1. Soil Sci. Soc. Am. Madison, Wisconsin, USA. p. 1 -34
  • Şengör, A M.C., Altıner, D., Cin, A., Ustaömer, T., Hsü, K.J., 1988. Origin and assembly of the Tethyside orogenic collage at the expense of Gondwana Land. In: M.G. Audley-Charles, A. Hallam (editors) Gondwana and Tethys. Geol. Soc. Spec. Publ., 37 Oxford University Press, p. 119-181.
  • Singer, A., 1989. Palygorskite and sepiolite group minerals. In: J.B. Dixon and S.B. Weed (editors), Minerals in soil environments, 2nd Edition. Soil Sci. Soc. of Am. Book Series No. 1. Soil Sci. Soc. Am. Madison, Wisconsin, USA. p.829-872.
  • Soil Survey Staff., 1999. Soil taxonomy. A basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys. 2nd ed. USDA-NRCS, Agric. Handbook No. 436, U.S. Gov. Print. Office, Washington, DC.
  • Tardu, T., Başkurt, T., Güven, A., Us, E, Dinçer, A., Tuna, M.E., Tezcan, O.Ş., 1987. Akçakale grabeninin yapısal-stratigrafik özellikleri ve petrol potansiyeli, 7 Petrol Kongresi Bildirileri, s. 36-49.
APA SEYREK A, AYDEMİR S, İNCE F (2005). Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. , 137 - 144.
Chicago SEYREK Ali,AYDEMİR SALİH,İNCE Faruk Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. (2005): 137 - 144.
MLA SEYREK Ali,AYDEMİR SALİH,İNCE Faruk Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. , 2005, ss.137 - 144.
AMA SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. . 2005; 137 - 144.
Vancouver SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. . 2005; 137 - 144.
IEEE SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F "Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi." , ss.137 - 144, 2005.
ISNAD SEYREK, Ali vd. "Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi". (2005), 137-144.
APA SEYREK A, AYDEMİR S, İNCE F (2005). Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 36(2), 137 - 144.
Chicago SEYREK Ali,AYDEMİR SALİH,İNCE Faruk Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 36, no.2 (2005): 137 - 144.
MLA SEYREK Ali,AYDEMİR SALİH,İNCE Faruk Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, vol.36, no.2, 2005, ss.137 - 144.
AMA SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2005; 36(2): 137 - 144.
Vancouver SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2005; 36(2): 137 - 144.
IEEE SEYREK A,AYDEMİR S,İNCE F "Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi." Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 36, ss.137 - 144, 2005.
ISNAD SEYREK, Ali vd. "Harran Ovasında tuzlulaşma eğilimi gösteren toprakların kil mineralojisi". Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 36/2 (2005), 137-144.