Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet
Proje Grubu: SOBAG Sayfa Sayısı: 1 Proje No: 114K958 Proje Bitiş Tarihi: 15.04.2017 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-10-2018
Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet
Öz: Bireylerin temel hakkı olarak tanımlanan sağlık hizmetleri kullanımı, sağlık sistemlerinin performanslarının değerlendirilmesinde ve sağlık sektörünün yenide yapılandırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Diğer yandan, sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyet uzun yıllardır üzerinde tartışılan ve hemen hemen tüm ülkelerin sağlık politikalarının temel hedefini oluşturan bir konudur. Hakkaniyetli sağlık hizmeti kullanımı, bütün bireylerin ihtiyaç duydukları zamanda ve ihtiyaç duydukları miktarda sağlık hizmetini ödeme kapasitelerine bakılmaksızın kullanabildikleri durumu ifade etmektedir (Breveman, 2003). Dolayısıyla, bir sağlık sisteminin sağlık hizmetlerinin kullanımı bakımından hakkaniyetli olması ihtiyaç temeline dayanmasına bağlıdır. Sen (2002), sağlığın insan hayatı için en önemli faktörlerden biri olduğunu ve dolayısıyla sağlıkta hakkaniyetin, sosyal yaşamın diğer tüm alanlarında da mevcut olması gereken hakkaniyet unsurundan daha önemli ve daha acil bir konu olduğunu vurgulamıştır. Bu çerçevede, bu projenin temel amacı, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımında (ayakta ve yataklı tedavi hizmetleri için ayrı ayrı) hakkaniyet konusunun Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) elde edilen “Sağlık Araştırması” anketlerinin 2008, 2010, 2012 ve 2014 yılları kullanılarak araştırılmasıdır. Projenin diğer hedefleri arasında, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi, zaman içinde sağlık hizmetleri kullanımında öne çıkan faktörlerde ne gibi değişikliklerin olduğu, hakkaniyet konusunda ne yönde ve ne kadar yol kat edildiğinin araştırılması ve sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyetin sağlanması veya iyileştirilmesi için politika önerilerinde bulunulması yer almaktadır. Sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyet konusunun Türkiye için araştırılması, Türk Sağlık Sistemi’nin 2003 yılından itibaren yaşadığı dönüşüm göz önüne alındığında özel bir önem taşımaktadır. Sağlık hizmetlerine erişimde hakkaniyetsizlikler Türk sağlık sektörünün uzun zamandan beri var olan en önemli sorunlarından biri olarak görülmekte (OECD, 2008) ve Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın (SDP) en önemli hedefleri arasında bu hakkaniyetsizliklerin bertaraf edilmesi yer almaktadır (SDP, 2003-2010 Değerlendirme Raporu). Ancak, gelişmiş ülkelerde bile sıklıkla gözlenen sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyetsizlik, Türkiye için, özellikle ampirik olarak, henüz araştırılmamıştır. Diğer yandan, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımıyla ilgili yapılan çalışmalar da oldukça a sayıdadır. Bu bakımdan söz konusu proje, literatürde önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Proje, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyeti iki ayrı koldan incelemeyi ve böylece elde edilen bulguların bir bakıma sağlamlık kontrolünü (robustness check) yapmayı hedeflemiştir. Çalışmanın ilk adımı, dünya literatüründe önemli bir yer tutan hakkaniyetsizlik endekslerinin hesaplanmasıdır. Bu endekslerin Türkiye için hesaplanması, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyetsizliğin boyutunun diğer ülkelerle kolayca karşılaştırılabilmesini sağlamıştır. Daha sonra dünya literatürünü takiben, hesaplanan endeksleri oluşturan bileşenlerin hakkaniyetsizlik üzerindeki ağırlığı incelenmiştir. Çalışmanın ilgili konuyu araştırdığı ikinci kolunu, Andersen’nın Davranışsal Modeli (Behavioural Model) (1968) ve sayma veri yöntemleri (count data methods) oluşturmaktadır. Buna göre, hekim/hastane ziyaret sayısının bağımlı değişken olarak kullanıldığı sayma veri modelleri tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarında, Andersen modeline göre eğilim, kolaylaştırıcı ve ihtiyaç faktörlerinden hangisinin ağırlığının daha fazla olduğunun araştırılmasıyla, sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyet sorusu tartışılmıştır. Bu çerçevede proje, Türkiye’de sağlık hizmetleri kullanımında hakkaniyetin olup olmadığını araştıran ilk çalışma olmakla birlikte, endekslerin hesaplanması, sağlamlık testi olarak alternatif bir yol izlemesi, sayma veri yöntemlerini kullanması, Türkiye için Andersen modelini kullanan ilk çalışma olması özellikleri nedeniyle de özgün değere sahiptir. Böylece proje, Türkiye için sağlık hizmetleri kullanımı ve kullanımda hakkaniyet konusunda özellikle sağlık reformlarının etkisini de değerlendirerek politika yapıcılarına yol gösterici bulgular elde etmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet
Öz: Utilization of health care services, which is defined as a basic human right, plays an important role in the evaluation of the performances of health care systems and in reforming the health sector. On the other hand, equity in utilization of health care services has been a widely discussed topic for a long time, and has been a fundamental issue for health policies in almost all countries. Equity in utilization of health care services is a phenomenon where all individuals can access health care services when and as much as they need, regardless of their ability to pay (Braveman, 2003). Thus, equity in any health care system in terms of utilization depends on the fact that equity is founded on need. Sen (2002), emphasized that health is one of the most important factors of life and, therefore, equity in health is a more important and urgent matter than equities that should exist in any other parts of social life. In this context, the primary aim of this project is to investigate the equity phenomenon in the utilization of health care services in Turkey (for out-patient and inpatient treatment services, separately) using the “Health Survey” obtained from Turkish Statistical Institute for the years of 2008, 2010, 2012 and 2014. Other aims of this project include; determining the factors affecting utilization of health care services in Turkey, investigating the level of progress in equity and how the factors affecting utilization of health care services change over time, and making policy implications in order to acquire or improve equity in utilization of health care services. The investigation of the utilization of health care services in Turkey is especially important, considering the fact that the reform process that the Turkish health care system is undergoing since 2003. Inequities in utilization of health care services have been regarded as one of the most important problems of the Turkish health care system persistent for a long time (OECD, 2008) and eliminating these inequities is one of the most important aims of the Health Transformation Program (SDP, 2003-2010 Değerlendirme Raporu). However, inequity in the utilization of health care services which is highly observed even in developed countries has not yet been investigated (especially empirically) for Turkey. On the other hand, studies on the utilization of health care services in Turkey are quite scarce. In this respect this project fills a vast gap in the existing literature. This project aims to investigate equity in the utilization of health care services using two methods and, thus, aims to check the robustness of the findings. The first step of the study is to calculate the inequity indices which hold an important place in the existing literature. Calculation of these indices for Turkey enables easy comparison in terms of the extent of inequity in utilization of health care services with other countries. Then, following the world literature, decomposition of the calculated indices of inequity is examined. The second method of the study includes Andersen’s Behavioural Model (1968) and count data methods. Accordingly, the count data methods are estimated using the number of physician/hospital visits as the dependent variable. The question of the equity in the use of health care services is discussed by investigating the weight of the predisposing, enabling and need factors according to the Andersen model in the estimated results. In this context, this project is the first study which investigates the existence of equity in the utilization of health care services in Turkey. Furthermore, this project is original because of its features such as the calculation of the indices, the use of the count data models and being the first study using the Andersen model for Turkey. In this regard, this project aims to provide policy implications for the utilization of health care services and equity in utilization for policy makers especially by evaluating the effects of health policies.
Anahtar Kelime: Konular:
Erişim Türü: Erişime Açık
| APA | KILIÇ D, ÖZTÜRK S, ÇAKMAK İ, KORTAN I (2017). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. , 1 - 1. |
| Chicago | KILIÇ Dilek,ÖZTÜRK Selcen,ÇAKMAK İsmail,KORTAN Işın Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. (2017): 1 - 1. |
| MLA | KILIÇ Dilek,ÖZTÜRK Selcen,ÇAKMAK İsmail,KORTAN Işın Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. , 2017, ss.1 - 1. |
| AMA | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. . 2017; 1 - 1. |
| Vancouver | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. . 2017; 1 - 1. |
| IEEE | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I "Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet." , ss.1 - 1, 2017. |
| ISNAD | KILIÇ, Dilek vd. "Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet". (2017), 1-1. |
| APA | KILIÇ D, ÖZTÜRK S, ÇAKMAK İ, KORTAN I (2017). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. , 1 - 1. |
| Chicago | KILIÇ Dilek,ÖZTÜRK Selcen,ÇAKMAK İsmail,KORTAN Işın Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. (2017): 1 - 1. |
| MLA | KILIÇ Dilek,ÖZTÜRK Selcen,ÇAKMAK İsmail,KORTAN Işın Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. , 2017, ss.1 - 1. |
| AMA | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. . 2017; 1 - 1. |
| Vancouver | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. . 2017; 1 - 1. |
| IEEE | KILIÇ D,ÖZTÜRK S,ÇAKMAK İ,KORTAN I "Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet." , ss.1 - 1, 2017. |
| ISNAD | KILIÇ, Dilek vd. "Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet". (2017), 1-1. |
