Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri

AGHAYEV, Tural; KÜÇÜKUYSAL, Ceren; GÜL, Murat

Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri

Yürütücü

Ceren KÜÇÜKUYSAL (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Menteşe, MUĞLA)

Araştırmacı(lar)

Murat GÜL, (İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul)

Tural AGHAYEV (adres yazılmamıs)

661 33

Proje Grubu: ÇAYDAG Sayfa Sayısı: 80 Proje No: 116Y027 Proje Bitiş Tarihi: 01.12.2017 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-04-2019

Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri

Öz:

Akdeniz bölgesinde gelişen toprakların belirleyici özelliği, kırmızı renkleridir. Kil minerallerince, özellikle kaolence zengin içerikleri ile tanımlanan bu topraklar, Kırmızı Akdeniz Toprağı ya da Terra Rossa olarak adlandırılırlar. Genellikle karbonat kayalar üzerinde yer yer de bazalt ya da kumtaşı üzerinde gelişebilirler. Mineralojik ve jeokimyasal içerikleri nedeni ile seramik endüstrisinde ve tarımda tercih edilirler. Bu projenin konusu, Muğla'da bulunan kırmızı topraklardır ve bu nedenle çalışma yukarıda bahsi geçen toprak terminolojisini kullanmıştır. Bu çalışmanın amacı, Muğla'da bulunan Kırmızı Akdeniz Topraklarının ya da Terra Rossaların mineralojik, mikromorfolojik, jeokimyasal ve pedolojik özelliklerini incelemek, kökenleri ve gelişimlerini irdelemektir. Muğla, basit olarak bir polyedir ve bu nedenle karstik gelişimler ve kireçtaşı ile karakterize edilir. Ilık ve yağışlı iklimi diğer bir belirgin özelliği olup, kireçtaşlarında çatlak-yarık ve ergime boşluklarının gelişmesine olanak sağlar. Kırmızı topraklar, kireçtaşlarının çatlak-yarık ve ergime düzlemlerini gösteren yol yarmaları ve mostralarda oldukça açık bir şekilde gözlenirler. Bu çalışma ile Muğla polyesinde yer alan ve farklı kaya türleri üzerinde gelişmiş, farklı fiziksel, kimyasal ve mineralojik içeriklere sahip olan topraklar incelenmiştir. Toprak örnekleri Liyas yaşlı kireçtaşları kırık ve çatlaklarında gelişenler, kolüvyonda Liyas yaşlı birimlerden beslenerek gelişenler, Triyas yaşlı dolomitik kireçtaşları üzerinde gelişenler, alüvyon üzerinde Liyas yaşlı kireçtaşlarında gelişenler ve alüvyonda Kerme Formasyonu olarak beliren Miyo- Pliyosen kırıntılılarından beslenerek gelişenler olarak sınıflandırılarak incelenmiş, analizlerin yorumları da her bir gruba göre ayrı ayrı verilmiştir. Bu çalışma ile aynı kaya türleri üzerinde gelişim gösteren toprakların fiziko-kimyasal ve mineralojik içeriklerinin benzer olduğu tespit edilmiştir. Örnekler kuvars, kalsit, dolomit, feldispat ve hematit gibi kil dışı mineralleri içerirken; kil minerali olarak klorit, klorit/vermikülit (?), illit ve kaolinit içerdikleri belirlenmiştir. Topraklar alkali reaksiyonda, düşük tuzluluğa sahip, çoğunlukla organik madde ve kalsiyum karbonat içeriğince fakir olarak sınıflandırılmıştır. Kimyasal ayrışma indeks değerlerinin %80'den fazla olması ile Akdeniz iklimine sahip bölgelerde gelişen Terra Rossalarla benzerlik göstermektedirler.

Anahtar Kelime: Muğla Terra Rossa Kırmızı Akdeniz Toprağı

Konular: Mühendislik, Jeoloji Jeokimya ve Jeofizik Ekoloji Jeoloji Fizikokimya

Erişim Türü: Erişime Açık

Aktimur HT, Sarıaslan MM, Sönmez M, Keçer M, Uysal Ş, Özmutaf M (1996). Muğla İlinin (Merkez İlçe) Arazi Kullanım Potansiyeli), MTA Raporu, Rapor No: 9853; 33 s.
Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprağının Temel Mühendislik Özellikleri (Bildiri - Ulusal Bildiri - Poster Sunum),
Alçiçek, M.C. 2007. Tectonic development of an orogen-top rift recorded by its terrestrial sedimentation pattern: The Neogene Eşen Basin of southwestern Anatolia, Turkey. Sedimentary Geology, 200, 117-140.
Atalay, Z. 1980. Muğla-Yatağan ve yakın dolayı karasal Neojen’inin stratigrafi araştırması. Türkiye Jeoloji Bülteni 23, 93–99.
Atalay, I. 1997. Red Mediterranean soils in some karstic regions of Taurus mountains, Turkey. Catena 28, 247–260.
Bain D.C., Smith B.F.L., Wilson M.J. Ed 1994. Clay Mineralogy: Spectroscopy and Chemical 460 Determinative Methods. Chapman & Hall, New York, USA. 300.
Becker-Platen, J.D. 1970. Lithostratigraphische Unterschungen im Kanozoikum Südwest Anatoliens (Türkei) – Kanozoikum und Braunkohlen der Turkei. Beiheft Geol. Jahrb. 97, 1– 244.
Bowles J.E. 1992. Engineering Properties of Soils and their Measurement. McGraw-Hill 474 Inc., NY.
Bozkurt, E. 2004. Granitoid rocks of the southern Menderes Masif (southwestern Turkey): field evidence for Tertiary magmatism in an extensional shear zone, Int J Earth Sci (Geol Rundsch), 93, 52–71.
Bronger, A. ve Bruhn-Lobın, N. 1997. Paleopedology of Terrae rossae – Rhodoxeralfs from Quaternary calcarenites in NW Morocco.– Catena, 28, 279–295.
Bronger, A., Sedov, S.N. 2002. Vetusols and Palaeosols:natural versus man-induced environmental change in the Atlantic coastal region of Morocco.– 17th World Conference on Soil Science, Paper no.1530, 1–12.
Cengiz, O., Kuşçu, M. 2010. Anamasdağları-Isparta terra rossalarının tuğla-kiremit üretiminde kullanılabilirliği. Kibited, 1(14), 287-299.
Chen P.Y. 1977. Table of key lines in X-ray powder diffraction patterns of minerals in clays 486 and associated rocks: Geological Survey Occasional Paper 21, Indiana Geological Survey 487 Report 21.
Ćirić, M. ve Aleksandrović, D. 1959. A view on the genesis of terra rossa.– Zbornik radova Poljoprivrednog fakulteta, 7, 1–12, Beograd.
Collins, A.S., Robertson, A.H.F. 1998. Processes of Late Cretaceous to Late Miocene episodic thrust-sheet translation in the Lycian Taurides, SW Turkey. Journal of the Geological Society London, 155, 759-772.
Collins, A.S., Robertson, A.H.F. 1999. Evolution of the Lycian Allochthonous, western Turkey, as a north-facing Late Palaeozoic to Mesozoic rift and passive continental margin. Geological Journal, 34, 107-138.
Collins, A.S., Robertson, A.H.F. 2003. Kinematic evidence for Late Mesozoic-Mioecene emplacement of the Lycian Allochthonous over the Western Anatolide Belt, SW Turkey. Geological Journal, 38, 295-310.
Danin, A., Gerson, R., Carty, J. 1983. Weathering patterns on hard limestone and dolomite by endolithic lichens and cyanobacteria: supporting evidence for eolian contribution to terra rossa soil.– Soil Science, 136, 213–217.
Drever, J.I. 1982. The Geochemistry of Natural Waters. Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J., 388 p.
Dunham, R. J. 1962, Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W. E. (ed.), Classification of carbonate rocks: American Association of Petroleum Geologists Memoir, 108-121.
Durn, G. 2003. Terra Rossa in the Mediterranean region: parent materials, composition and origin. Geol. Croat. 56, 83–100.
Durn, G., Ottner, F., Sinkovec, B., 1999. Mineralogical and geochemical indicators of the polygenetic nature of terra rossa in Istria, Croatia. Geoderma 9, 125–150.
Durn, G., Aljinovic, D., Crnjakovic, M., Lugovic, B. 2007. Heavy and light mineral fractions indicate polygenesis of extensive terra rossa soils in Istria, Croatia. Developments in Sedimentology. 58. Elsevier, Amsterdam, pp. 701–737.
Ersoy, Ş. 1990. Batı Toroslar-Likya Naplarının yapısal birimleri ve evrimsel analizi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 37, 5–16.
Ersoy, Ş. 1991. “Datça yarımadasının stratigrafisi ve jeolojisi”, TJK. Bülteni, 34-2, 1-14.
Fedoroff, N. 1997. Clay illuviation in Red Mediterranean soils. Catena, 26, 171–189.
Folk, R.L. 1962. Spectral subdivision of limestone types, in Ham, W.E., ed., Classification of carbonate Rocks-A Symposium: American Association of Petroleum Geologists Memoir 1, p. 62-84.
Göktaş, F. 1982. Muğla yöresindeki Senozoyik yaşlı çökel kayaların sedimentolojik ve paleocoğrafik incelenmesi, MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Arşiv No: 519.
Göktaş, F. 1998. Muğla çevresindeki (GB Anadolu) Neojen tortullaşmasının stratigrafisi, sedimantolojisi ve bölgesel korelasyonu. MTA Rap. 10225 (yayımlanmamış).
Göktaş, F., Alkanoğlu, E., Yüceal, A., Yalçın, L. 1982. 1/100 000 ölçekli sayısal jeoloji haritası Aydın N20 paftası. Türkiye Jeoloji Veri Tabanı, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.
Görür, N., Şengör, A.M.C., Sakınç, M., Tüysüz, O., Akkök, R., Yiğitbaş, E., Oktay, F.Y.,
Barka, A., Sarıca, N., Ecevitoğlu, B., Demirbağ, E., Ersoy, Ş., Algan, O., Güneysu, C., Aykol, A. 1995. Rift formation in the Gökova Region, Southwest Anatolia: implications for the opening of the Aegean Sea. Geological Magazine, 132, 6, 637-650.
Graciansky, P., Ch.de, 1968. Teke yarımadası (Likya) Taraşlarının üst üste gelmiş ünitelerinin stratigrafisi ve Dinoro-Toroslar'daki yeri.. MTA Ens, Derg., 71, 73-93.
Gül, M., Karacan, E., Aksoy, M.E. 2013. Muğla kenti yerleşim alanı ve yakın çevresinin genel jeolojik ve mühendislik jeolojisi özelliklerinin araştırılması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Araştırma Fonu BAP Proje Raporu, 12-54, 42 s.
Gül, M. 2015 “Lithological Properties and Environmental Importance of the Quaternary Colluviums (Mugla, SW Turkey)”, Environmental Earth Sciences (SCIE) Environ Earth Sci (2015) 74:4089–4108 DOI 10.1007/s12665-015-4506-4.
Gürer, F., Yılmaz, Y. 2002. Geology of the Ören and surrounding regions, SW Turkey. Turk J Earth Sci 11:2–18.
Hakyemez, H.Y., Örçen, S. 1982. Muğla-Denizli arasındaki (GB Anadolu) Senozoyik yaşlı çökel kayaların sedimentolojik ve biyostratigrafik incelemesi: MTA Rap. 7311 (yayımlanmamış).
Hakyemez, Y., 1989, Kale-Kurbalık (GB Denizli) bölgesindeki Senozoyik yaşlı çökel kayaların jeolojisi ve stratigrafisi. Maden Tektik ve Arama Dergisi 109, 9-21.
Karakaya, M.Ç. 2006, Kil Minerallerinin Özellikleri ve Tanımlama Yöntemleri, 640s., Ankara.
Katipoğlu, D., Hakbilen, S., Kavas, S., Öner, S., Caputcu, A. Öner, F. 2015. Değnek ve Tırtar (Mersin) köylerinin çevresinde yeralan Terra-Rossa Topraklarının Kil Mineralojisi ve Jeokimyası - İlk Bulgular. 16. Ulusal Kil Sempozyumu, Çanakkale.
Kıšpatıć, M. 1912. Bauxites des Kroatischen Karstes und ihre Einstehung.–N. Jb. Min. Geol. Pal., 34, 513–552.
Konak, N., Akdeniz, N., Öztürk, E.M., 1987a. Geology of the South of Menderes Massif: IGCP Project No.5: Correlation of Variscan and Pre-Variscan Events of the Alpine- Mediterranean Mountain Belt. Field Meeting, Turkey, Sept. 13-19, 1987a, Guide Book For the Field Excursion Along Western Anatolia, Turkey, 42-53, Ankara.
Konak, N., Hepşen, N., Öztürk, E.M., Öztürk, Z., Çakmakoğlu, A., Göktaş, F., Sarıkaya, H., Armağan, F., Çatal, E., Serdaroğlu, M., 1987b. Menderes Masifi'nin G-GD'sundaki Mesozoyik istiflerin karşılaştırmalı stratigrafisi ve konumları. Türkiye Jeoloji Kurultayı 1987, Ankara, 5.
Kubıëna, W.L. 1953. The Soils of Europe.– Thomas Murby and Co.,London, 317 p. Lucke, B., Kemnitz, H., Baümler, R., Schmidt, M. 2014. Red Mediterranean soils in Jordan: new insights in their origin, genesis, and role as environmental archives. Catena 112, 4–24.
Marıć, L. 1964. Terra Rossa u karstu Jugoslavije.– Acta geologica,4, 19–72. Moore, D.M., Reynolds, R.C. 1989. X-ray diffraction and theidentification and analysis of Clay Minerals.– Oxford University Press, Oxford, 326 p.
Moore, D.M., Reynolds, R.C. Jr. 1997. X-ray diffraction and the identification and analysis of clay minerals. Oxford University Press, Oxford.
Moresi, M., Monghelli, G. 1988. The relation between the terra rossa and the carbonatefree residue of the underlying limestones and dolostones in Apulia, Italy. Clay Miner. 23, 439– 446.
Muhs, D.R., Budhan, J.R., Prospero, J.M., Skıpp, G., Herwıtz, S.R. 2012. Soil genesis on the island of Bermuda in the Quaternary: The Importance of African Dust Transport and Deposition.– J. Geophys. Res., 117, F03 025, doi.: 10.1029/2012 JF 002366.
Nesbitt, H.W.,Young G.M. 1982. Early Proterozoic climates and plate motions inferred from major element chemistry of lutites. Nature, 299. 715-717.
Özer, S., Sözbilir, H, Özkar, I., Toker, V., Sarı, B. 2001. Stratigraphy of Upper Cretaceous– Palaeogene sequences in the southern and eastern Menderes Massif (western Turkey). Int J Earth Sci, 89: 852–866.
Plaster, R.W., Sherwood, W.C. 1971. Bedrock weathering and residual soil formation in Central Virginia.– Geol. Soc. Am. Bull., 82, 2813–2826.
Sarı, B. 2006. Upper Cretaceous planktonic foraminiferal biostratigraphy of the Bey Dağları autochthon in the Korkuteli area, Western Taurides, Turkey. Journal of Foraminiferal Research. 36, 241-261
Sarı, B. , Özer, S. 2001, Facies characteristics of the Cenomanian-Maastrichtian Sequence of the Beydağları carbonate platform, Korkuteli area, Western Taurides, Turkey, International Geology Review. 43, 830-839.
Sarı, B., Özer, S. 2002, Upper Cretaceous stratigraphy of the Beydağları carbonate platform, Korkuteli area (Western Taurides, Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences. 11 (1), 39-59.
Schwertmann, U., Taylor, R.M. 1989. Iron oxides. In: Dixon, J.B., Weed, S.B. (Eds.), Minerals in Soil Environments, Second Edn. Soil Science Society of America, Madison, WI, USA, pp. 379–438.
Sheldon, N.D., Tabor, N.J. 2009. Quantitative paleoenvironmental and paleoclimatic reconstruction using paleosols. Earth Sci Rev, 95,1–52
Škorıć, A. 1979. Dvoslojni profili tla na području terra rosse u Istri.– Zemljište i biljka, 28, 111–131, Beograd.
Škorıć, A. 1987. Pedosfera Istre.– Project Council of Pedological Map of Croatia, Special ed., 2, Zagreb, 192 p.
Soil Survey Staff, 1975. Soil Taxonomy: A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys.– USDA Handbook No. 436, U.S. Government Printing Office, Washington, D.C.
Ten Veen, J.H. 2004. Extension of Hellenic forearc shear zones in SW Turkey: the Pliocene–Quaternary deformation of the Eşen Çay Basin. Journal of Geodynamics 37, 181–204.
Thorez J. 1976. Practical Identification of Clay Minerals. Lelotte, Dison, Belgium
Torrent, J. 2005. Mediterranean soils. In: Hillel, D. (Ed.), Encyclopaedia of Soils in the Environment. vol. 2. Elsevier Academic Press, Oxford, pp. 418–427.
Tućan, F. 1912. Terra Rossa, deren Natur and Entstehung.– Jahrbuch Min. Geol. Pal., XXXIV Beilage, 401–430.
USDA, 1987. Soil Mechanics Level I, Module 3 - USDA Textural Soil Classification, Study Guide. United States Department of Agriculture, Soil Conservation Service, 53 s.
Vingiani, S., Di Iorioc, E., Colomboc, C., Terribile, F. 2018. Integrated study of Red Mediterranean soils from Southern Italy. Catena https://doi.org/10.1016/j.catena.2018.01.002.
Wilson, M.J. 2004. Weathering of the primary rock forming minerals: processes, products and rates. Clay Minerals, 39, 233-265.
Yaalon, D.H. 1997. Soils in the Mediterranean region: what makes them different? Catena 28, 157–169.
Yaalon, D.H., Ganor, E.1973. The influence of dust soils during the Quaternary. Soil Science, 116, 233–251.

APA	KÜÇÜKUYSAL C, GÜL M, AGHAYEV T (2017). Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. , 1 - 80.
Chicago	KÜÇÜKUYSAL Ceren,GÜL Murat,AGHAYEV Tural Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. (2017): 1 - 80.
MLA	KÜÇÜKUYSAL Ceren,GÜL Murat,AGHAYEV Tural Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. , 2017, ss.1 - 80.
AMA	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. . 2017; 1 - 80.
Vancouver	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. . 2017; 1 - 80.
IEEE	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T "Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri." , ss.1 - 80, 2017.
ISNAD	KÜÇÜKUYSAL, Ceren vd. "Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri". (2017), 1-80.

APA	KÜÇÜKUYSAL C, GÜL M, AGHAYEV T (2017). Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. , 1 - 80.
Chicago	KÜÇÜKUYSAL Ceren,GÜL Murat,AGHAYEV Tural Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. (2017): 1 - 80.
MLA	KÜÇÜKUYSAL Ceren,GÜL Murat,AGHAYEV Tural Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. , 2017, ss.1 - 80.
AMA	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. . 2017; 1 - 80.
Vancouver	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri. . 2017; 1 - 80.
IEEE	KÜÇÜKUYSAL C,GÜL M,AGHAYEV T "Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri." , ss.1 - 80, 2017.
ISNAD	KÜÇÜKUYSAL, Ceren vd. "Muğla Polyesi Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa): Mineralojik, Mikromorfolojik, Jeokimyasal Ve Pedolojik Özellikleri". (2017), 1-80.