Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi

şengorur, bülent; ATEŞ, Asude; DOĞRUPARMAK, Şenay Çetin; ALTUNDAĞ, Hüseyin; KOKLU, RABIA

Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi

Yürütücü

Asude ATEŞ (Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Sakarya, Türkiye)

Danışman(lar)

Bülent ŞENGÖRÜR (Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli, Türkiye)

Araştırmacı(lar)

Hüseyin ALTUNDAĞ, (Sakarya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, Sakarya, Türkiye)

Şenay Çetin DOĞRUPARMAK, (Kocaeli Üniversitesi)

Rabia KÖKLÜ (Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Esentepe Kampüsü, 54187, Sakarya Türkiye)

8 11

Proje Grubu: ÇAYDAG Sayfa Sayısı: 126 Proje No: 115Y357 Proje Bitiş Tarihi: 15.07.2017 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-03-2020

Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi

Öz:

Marmara bölgesinin önemli iç su havzalarından olan Sapanca Gölü, Anadolu?dan Avrupa?ya ulasım noktasının kavsagında bir tatlı su gölü olup, bölgenin önemli bir içme ve kullanma suyu kaynagıdır. Göl havzada bulunan yerlesim alanları, endüstriyel kuruluslar ve en önemlisi E-5 karayolu ile TEM Anadolu otoyolundan gelen kirletici kaynaklardan etkilenmektedir. Bu rapor, Sapanca Gölünde agır metal kütle denge modelini gelistirilmesine yönelik olarak elde edilen verileri ve sonuçları içermektedir. Gölden, göl sedimentinden, göl çevresindeki topraktan, havadan ve gölü besleyen yan derelerden numuneler toplanmıs ve belirlenen istasyonlarda, 21 ay süre ile agır metaller ve bazı elementler (Alüminyum, Arsenik, Bakır, Baryum, Çinko, Demir, Kadmiyum, Kobalt, Krom, Kursun ve Nikel) incelenerek, konsantrasyonları belirlenmistir. Elde edilen veriler neticesinde kütle denge modeli gelistirilmis ve modelde bilinmeyen kaynaklarla ilgili yorum yapabilmek için toprak, sediment ve yeraltı sularında agır metal konsantrasyonları incelenmistir. Numunelerin ön islemleri standart metotlara göre yapılıp ölçümlerin hassasiyeti ve güvenirligini dogrulamak için sertifikalı referans maddeler ile çalısılmıstır. Bunun yanı sıra agır metallerle baglantılı olan bazı su kalitesi parametreleri (debi, sıcaklık, pH, iletkenlik (EC), oksidasyon-redüksiyon potansiyeli (ORP), çözünmüs oksijen (ÇO), askıda katı madde (AKM), toplam organik karbon (TOK)) göl ve yan derelerde ölçülerek bu parametrelerin agır metal konsantrasyonlarını nasıl etkiledikleri istatistiksel olarak belirlenmistir. Alınan tüm numunelerde kalite parametreleri incelenmistir.

Anahtar Kelime: kütle denge modeli agır metaller toprak hava sediment su Sapanca gölü

Konular: Çevre Mühendisliği

Erişim Türü: Erişime Açık

Alpat, P. 2009. “Sapanca Gölü’nde Bulunan Biyoindikatör Su Kuşlarında Ağır Metal Analizleri”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
American Public Health Association (APHA), 1998. “Standard Methods for The Examination of Water and Wastewater”, 20th Edition.
Arman, H., Ileri, R., Dogan, E., ve Eren, B., 2009. “Investigation of Lake Sapanca Water Pollution, Adapazari, Turkey”, International Journal of Environmental Studies, 66: 5, 547 -561.
Başaran, V. 2011. “Seyfe Gölü Su Kalitesi Ve Dip Çamuru Ağır Metal Özelliklerinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Bilimleri, Ankara.
Bilge U., Çimrin M.K., 2013. “Viranşehir-Kızıltepe Karayolu Kenarındaki Topraklarda Motorlu Taşıtlardan Kaynaklanan Ağır Metal Kirliliği”, Tarım Bilimleri Dergisi - Journal Of Agrıcultural Scıences, 19, 323-329.
Bol, E. 2003. “Adapazarı Zeminlerinin Geotekniği”, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
BSI (British Standards Institution) 1990. British Standard Methods Of Test For Soils For Civil Engineering Purposes, Part 3, Chemical and electro-chemical tests,BS1377:Part3
Ceylan, M.A. 1990. ”Sapanca Gölü‟nün Hidrolojik Etüdü”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çakır, H. 2008. “Sapanca Gölünün Su Bütçesinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Sakarya.
Çakır, M. 2010. “Sapanca Gölünde Yoğun Yapılaşmadan Kaynaklanan Evsel Atıksu, Sanayi Atıksu ve Yüzeysel Akış Sularına İlişkin Kontrol Teknolojilerinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya
Chapra, S. C. 1997. “Surface Water Qualtiy Modelling”, McGraw Hill, ISBN: 0-07-011-364-5. Diaza, X, Johnsona, W.P. Naftza D. P. 2009. “Selenium Mass Balance İn The Great Salt Lake, Utah”, Science of Total Environmental, 407, 2333-2341.
DSİ, 1983. “Sapanca Gölü Hidroloji Raporu”, Devlet Su İşleri Planlama-Proje Amirliği, Eskişehir.
DSİ, 1984. “Sapanca Gölü Kirlilik Araştırması”, “DSİ 14. Bölge Müdürlüğü, İstanbul.
Dostbil, M. 2010. “Mogan Gölünde Su ve Sedimentte Ağır Metal Düzeylerinin Tespiti; Sazan (Cyprinus Carpio) ve Kadife (Tinca tinca) Balık Dokuları Üzerine Etkilerinin İncelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Dökmeci, A. H. 2005. “Gala Gölü ve Gölü Besleyen Su Kaynaklarında Ağır Metal Kirliliğinin Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
Duman, F. 2005.“Sapanca Ve Abant Gölü Su, Sediment ve Sucul Bitki Örneklerinde Ağır Metal Konsantrasyonlarının Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi”, Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara.
Duman, F., Sezen, G., Gül Nilhan, T. 2007. “Seasonal Changes Of Some Heavy Metal Concentrations İn Sapanca Lake Water, Turkey”, International journal of natural and engineering sciences, 1(3), 25-28.
Edirnelioğlu, E. 2007. “Orta-Batı Anadolu Geçiş Bölgesindeki Ormanlarda Trafik Kaynaklı Ağır Metal Kirliliğinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Göller ve Sulak Alanlar Eylem Planı 2017-2023. 2017. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, 1-194, Ankara
Gunawardena, J. Egodawatta, P. Ayoko, A. G. Goonetilleke, A. 2013. ”Atmospheric Deposition as a Source Of Heavy Metals in Urban Stormwater”, Atmospheric Environment 68, 235-242. İkinci, M. 2016. “ Sapanca Gölü ve Gölü Besleyen Derelerde Su Kalitesinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Kaçmaz, M. 2010. “Sapanca Gölü Havzası’nda Arazi Kullanımı ve Mekânsal Değişim”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul.
Karabatak, M. 2006. “Doğal ve Yapay Göllerimizin Yaşam ve Gelişme Kaynağı Olarak Koruma-Kullanma Amaçlı Yönetilebilmesinde Bilimsel ve İdari Yaklaşımlar”, TMMOB Su Politikaları Kongresi, Ankara, Türkiye.
Karaçağıl, D. 2013. “İstanbul’da Belirlenmiş Sahil Şeritlerinde Toprak Kalitesi Ve Ağır Metal Kirliliği”, Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
Karakaş, D. 2003. “Ağır Metallerin Toksik Etkileri”. TÜBİTAK - Marmara Araştırma Merkezi. Kazancı, N. 2003. “Beyşehir Gölü’nün Limnolojisi, Çevre Kalitesi, Biyolojik Çeşitliliği Ve Korunması Türkiye İç Suları Araştırmaları Dizisi: VII”. Ankara.
Kır, İ., Özan, S., Tuncay Y. 2007. “Kovada Gölü’nün Su ve Sedimentindeki Bazı Ağır Metallerin Mevsimsel Değişimi”, E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, Cilt/Volume 24, Sayı/Issue (1-2): 155–158.
Kırmızıgül, O. 2013.”Gökçekaya Baraj Gölü Dip Sedimentinin Ağır Metal Düzeylerinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kiracı, A. 2014. “Azap Gölü’nün Sedimentlerindeki ve Sularındaki Ağır Metal Miktarlarının Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Loucks D. P., Beek E. V., UNESCO 2005, Water Resources Systems Planning and Management, an Introduction to Methods, Models and Applications ISBN 92-3-103998-9, http://hydrologie.org/BIB/Publ_UNESCO/SR_999_E_2005.pdf , Son Erişim Tarihi 15 Mart 2015.
Macit A, K. 2010. “Sapanca Gölü’nün (Adapazarı) Mikrobiyolojik Ve Kimyasal Kirlilik Düzeylerinin Saptanması”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Morselli L., Olivieri P., Brusori B., Passarini F., 2003. “Soluble and İnsoluble Fractions of Heavy Metals in Wet and Dry Atmospheric Depositions in Bologna, Italy”, Environmental Pollution, 124, 3, 457-469.
Nguyen H.L, Leermakers M., Osan J., Török S., Baeyens W., 2005. “Heavy Metals in Lake Balaton: Water Column, Suspended Matter, Sediment and Biota”, Science of The Total Environment, 340, 213– 230.
Onat B., Alver Şahin Ü., Erol A., Bacacı M., Şahin V., 2010. "İstanbul’da Otoyol Kenarında PM10, PM2.5 ve PM1’in Toplam ve Suda Çözünen Metal İçeriklerinin Belirlenmesi", IV. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, 25-27 Ekim, 456-466.
Özcan H., Sezgin N., Demir G., Nemlioğlu S., Bayat C., 2003. "İstanbul E-5 Karayolunun Cadde Tozlarında Ağır Metal Kirliliğinin Değerlendirilmesi ", Yıldız Teknik Üniversitesi, 3, 97- 105.
Pendias, A. H. 1984. “Trace Elements İn Soils And Plants, 2nd Edition”, CRC Press Inc, Florida, 365.
Rauret, G. 1998. “Extraction Procedures For The Determination Of Heavy Metals İn Contaminated Soil And Sediment”, Talanta, 46, 449–455.
Rauret, G. 1999. “Improvement Of The Bcr Three Step Sequential Extraction Procedure Prior To The Certification Of New Sediment And Soil Reference Materials”, Journal of Environmental Monitoring, C. 1, 57–61.
Salomao M. S. M. B., Molisani M. M. ,. Ovalle A. R. C, Rezende C. E., Lacerda L. D. and Carvalho C. E. V., 2001. “Particulate heavy metal transport in the lower Para´ıba do Sul River basin, southeastern, Brazil”, Hydrologıcal Processes,. 15, 587–593.
SASKİ, 2003. “Sapanca Gölü Çevre Koruma Projesine Esas Bilgiler”, Adapazarı.
Schnoor J. L., Sato C., Mckechnie D., Sahoo D., 1987. ”Processes, Coeffıcıents, and Models for Sımulatıng Toxıc Organıcs and Heavy Metals in Surface Waters”, EPA, 600/3-87/015.
Sungur, A. 2013. “Ardışık Ekstraksiyon Yöntemiyle Ergene Havzasından Alınan Toprak Örneklerinde Metal Analizi”, Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Sutherland, R. A., Tack, F. M. G. 2007. Sequential extraction of lead from grain size fractionated river sediments using the optimized Bcr procedure. Water Air Soil Pollution, 184, 269–284.
Şişman, İ. 1999. “Sapanca Bölgesinde Tem Otoyolundan Kaynaklanan Ağır Metal Kirliliği”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Peng, C., Wang, M., Chen, W., Chang, A. C., Crittenden, J. C. 2017. “Mass Balance-Based Regression Modeling Of Cd And Zn Accumulation İn Urban Soils Of Beijing”, Journal of Environmental Science, 53, 99-106.
Rozan T. F., Benoit G., 2001. “Mass Balance of Heavy Metals in New Haven Harbor, Connecticut: Predominance of Nonpoint Sources”, American Society of Limnology and Oceanography, Inc., 46, 8, 2032–2049.
Tanik, A., Baykal, B.B., Gönenç, E., Meriç, S., Öktem, Y., 1998. “Effect and Control of Pollution in Catchment Area of Lake Sapanca, Turkey, Environmental Management, 22, 3, 407 – 414.
Tessier, A., Campel, P. G. C., Bisson, M. 1979. “Sequential Extraction Procedure For The Speciation Of Particulate Trace Metals”, Anal. Chem, c. 51, 844–851.
TS 266, 2005. “Water İntended For Human Consumption”, Ankara, ICS 13.060.20.
Tuna A. L., Yağmur B., 2004. “Muğla Marmaris Otoyolu Kenarlarında Trafik Kaynaklı Kirlenmenin Araştırılması”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8- 1, 114-120.
Tünay, S. 2015. “Sapanca Havzası Yan Dereleri Ve Sapanca Gölü’ndeki Fosfor Yüklerinin Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Ure, A. M. 1996. “Single Extraction Schemes For Soil Analysis And Related Applications”, The Science Of The Total Environment, Sayı 178, 3–10.
Uzunoğlu, O. 1999. “Gediz Nehrinden Alınan Su ve Sediment Örneklerinde Bazı Ağır Metal Konsantrasyonlarının Belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Manisa.
Yalcin, N., Sevinc, V. 2001. “Heavy Metal Contents Of Lake Sapanca, Turkish Journal of Chemistry”. 25, 521–525.
Wong C.S.C., Lia X.D., Zhang G., Qib S.H., Peng X.Z., 2003. “Atmospheric Deposition of Heavy Metals in The Pearl River Delta, China”, Atmospheric Environment 37, 767–776.
World Health Organization (WHO) (2011) Guidelines for drinking-water quality. Fourth ed. World Health Organization,
Geneva Wang, Z., Yao L., Liu, G., Liu, W. 2014. “Heavy Metals İn Water, Sediments And Submerged Macrophytes İn Ponds Around The Dianchi Lake, China”, Ecotoxicology and Environmental Safety. 107, 200–206.
Zimmerman A. J., Weindorf, D. C. 2010. “Heavy Metal And Trace Metal Analysis İn Soil By Sequential Extraction: A Review Of Procedures”, International Journal Of Analytical Chemistry, S. Article Id 387803, 1-7.

APA	ATEŞ A, şengorur b, ALTUNDAĞ H, DOĞRUPARMAK Ş, KOKLU R (2017). Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. , 1 - 126.
Chicago	ATEŞ Asude,şengorur bülent,ALTUNDAĞ Hüseyin,DOĞRUPARMAK Şenay Çetin,KOKLU RABIA Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. (2017): 1 - 126.
MLA	ATEŞ Asude,şengorur bülent,ALTUNDAĞ Hüseyin,DOĞRUPARMAK Şenay Çetin,KOKLU RABIA Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. , 2017, ss.1 - 126.
AMA	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. . 2017; 1 - 126.
Vancouver	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. . 2017; 1 - 126.
IEEE	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R "Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi." , ss.1 - 126, 2017.
ISNAD	ATEŞ, Asude vd. "Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi". (2017), 1-126.

APA	ATEŞ A, şengorur b, ALTUNDAĞ H, DOĞRUPARMAK Ş, KOKLU R (2017). Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. , 1 - 126.
Chicago	ATEŞ Asude,şengorur bülent,ALTUNDAĞ Hüseyin,DOĞRUPARMAK Şenay Çetin,KOKLU RABIA Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. (2017): 1 - 126.
MLA	ATEŞ Asude,şengorur bülent,ALTUNDAĞ Hüseyin,DOĞRUPARMAK Şenay Çetin,KOKLU RABIA Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. , 2017, ss.1 - 126.
AMA	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. . 2017; 1 - 126.
Vancouver	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi. . 2017; 1 - 126.
IEEE	ATEŞ A,şengorur b,ALTUNDAĞ H,DOĞRUPARMAK Ş,KOKLU R "Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi." , ss.1 - 126, 2017.
ISNAD	ATEŞ, Asude vd. "Sapanca Gölünde Ağır Metal Kütle Denge Modelinin Geliştirilmesi". (2017), 1-126.