Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar

Aydenizöz, Meral; GAZYAGCI, AYCAN NURIYE

Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar

Aycan Nuriye GAZYAĞCI, (Kırıkkale Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, Kırıkkale, Türkiye)

Meral AYDENİZÖZ (Kırıkkale Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, Kırıkkale, Türkiye)

Türkiye Parazitoloji Dergisi

16 1

Yıl: 2010 Cilt: 34 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 131 - 136 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar

Öz:

Keneler, dünyanın birçok yerinde yaygın olarak bulunan, başta memeliler ve kuşlar olmak üzere tüm omurgalı canlılardan gelişme dönemlerinin tamamından kan emmek zorunda olan ektoparazitlerdir. Kan emme sırasında tükürük salgılarını konağa vermek suretiyle toksikasyonlara ve felçlere yol açarlar. Ayrıca konağa tutundukları yerler sekonder etkenler için giriş kapısı oluşturur. Çok sayıda kene enfestasyonuna uğrayan hayvanlarda verim düşüklüğü, anemi, hatta küçük ve hasta hayvanlarda ölüm görülebilir. Bunların yanı sıra, keneler viral, bakteriyel, riketsiyal, spiroketal, protozoer ve helmint hastalık etkenleri için gerek biyolojik gerekse mekanik olarak vektörlük yaparlar. Dünyada tespit edilen kene türlerinin %10'u 200 kadar hastalığın bulaşmasında rol oynar. Bu derlemede kenelerin taksonomi ve morfolojisi ile naklettiği bazı önemli hastalıklar, bunların teşhis ve tedavilerinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelime: Keneler Tanı Çevre ve halk sağlığı Kene kaynaklı hastalıklar Hastalık kaynakları Hastalık vektörleri Tedavi Hastalık bulaşması, enfeksiyöz Kene enfestasyonları

Konular: Genel ve Dahili Tıp Parazitoloji

Ticks and transmission of some important diseases by ticks

Öz:

Ticks which are commonly found all around the world are ectoparasites which are obliged to suck blood from vertebrates such as mammals and birds during all of their periods of develeopment. They may cause toxicities and paralyses in the course of blood sucking through saliva injection and the attachment sites may become ports of entry for secondary agents. Healthy animals that are severely infested by ticks can show a decreased yield and anemia. Young and sick animals can even die. Besides this, ticks are both biological and mechanical vectors for viruses, bacteria, rickettsias, spirochaetas, protozoons and helminths. Ten percent of the ticks identified in the world are associated with 200 diseases. In this review the taxonomy and morphology of ticks, some of the important diseases they carry and the diagnosis and treatment of these diseases are mentioned.

Anahtar Kelime: Disease Reservoirs Disease Vectors Mites Therapy Disease Transmission, Infectious Tick Infestations Ticks Diagnosis Environment and Public Health Tick-Borne Diseases

Konular: Genel ve Dahili Tıp Parazitoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1) Açıcı M, 1996. Anaplasmosis. Seminer. A. Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Parazitoloji Doktora Programı. Ankara.
2) Allen C, Steere MD, 2003. Lyme disease, (Erişim adres: http://www.peteducation.com/article.cfm?cls=2&cat=1621&articleid=7444, Erişim Tarihi: 4.12.2007).
3) Altay K, Aktaş M, 2004. Sığır Theileriosisi. Fırat Üniv Sağlık Bil Der Vet., 18: 79-86.
4) Altay K, Aktaş M, Dumanlı N, 2007. T. annulata tams1 geninin PCR-RŞP analizi. Türkiye Parazitol Derg, 31: 173-175.
5) Ateş C, 2002. Çubuk Yöresinde Hyalomma soyuna bağlı kene türlerinin epidemiyolojisi ve tropikal Theileriosis'in vektörü olarak önemi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. A. Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Parazitoloji Doktora Programı. Ankara.
6) Baneth G, Samish M, Shcap V, 2007. Life cycle of Hepatozoon canis (Apicomplexa: Adeleorina: Hepatozoidae) in the tick Rhipicephalus sanguineus and domestic dog (Canis familiaris). J Parasitol, 93: 283-99.
7) Bowman DD, Lynn RC, Eberhard ML, Alcaraz A, 2003. Arthropodes. Georgy's Parasitology for Veterinarians, Eight ed, New York, p. 48-59.
8) Bramer WG, Schaefer JJ, Wanger ER, Ewing SA, Rıkıhısa Y, Needham GR, Jittapalapong S, Moore DL, Stich RW, 2005. Transstadial and intrastadial experimental transmission of Ehrlichia canis by male Rhipicephalus sanguineus. Vet Parasitol, 131: 95–105.
9) Breistschwerd TB, 1999. Rickettsial disease in dogs (Erişim adresi: http: nbb.embory.edusaint/ Rickettsial Disease.html. Erişim tarihi: 05.12.2007).
10) Börkü MK, Güzel M, Cıngı CÇ, Ural K, Karakurum MÇ, 2003. Kronik erlikiozis'li bir köpekte renal yetmezlik olgusu. YYÜ Vet Fak Derg, 14: 94-96.
11) Dik B, 2003. Veteriner Entomoloji, S.Ü. Basımevi, s.167-188.
12) Dodurka HT, Bakılel U, 2002. Bir köpekte Ehrlichiosis olgusu. İÜ Vet. Fak Derg, 28: 11-16.
13) Elaldı N, 2007. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığında klinik özellikler ve tedavi. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi. Kasım, 18-23, Kayseri ve Ürgüp.
14) Erdeğer J, Sancak A, Ataseven L, 2003. Köpeklerde Ehrlichia canis'in indirekt fluoresan antikor (IFA) testi ve Dot-ELISA ile saptanması. Turk J Vet Anim Sci, 27: 767-773.
15) Ertürk A, 2007. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)- Crimean Congo Haemorrhagic Fever (CCHF) (Erişim: http://www.etlikvet.gov.tr/Vethalksagligi/krkongo.htm, Erişim Tarihi: 26.11.2007).
16) Gargılı A, 2007. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Güncel durum ve bugüne kadar yapılan çalışmalar. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi. Kasım, 18-23, Kayseri ve Ürgüp.
17) Gençer S, Özer S, Ak Ö, 2005. Riketsiyozlu 19 olgunun değerlendirilmesi XII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi. Kasım, 16-20, Belek- Antalya.
18) Güçlü HZ, Karaer KZ, 2007. Ankara yöresinde sportif ve gösteri amaçlı yetiştirilen atlarda Babesia caballi (Nuttall, 1910) ve Theileria equi (Syn. Babesia equi, Laveran, 1901)'nin yayılışının polimeraz zincir reaksiyonu ile araştırılması. Türkiye Parazitol Derg, 31: 89-93.
19) Güven E, 2005. Kenelerde tükürük bezi ve beslenme fizyolojisindeki önemi. Seminer. A. Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Parazitoloji Doktora Programı. Ankara.
20) İnci A, 2007. Orta Anadolu bölgesinde sığır babesiosisi. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi. Kasım, 18-23, Kayseri ve Ürgüp.
21) Jongejan F, Uilenberg G, 2004. The global importance of ticks. Parasitology, 129: 3-14.
22) Kara A, 2002. Tularemi (Erişim adresi: www.pediatri.hacettepe.edu.tr/Katki/2002-1/tularemi Erişim tarihi: 4.12.2007).
23) Karaer Z, Nalbantoğlu S, 2005. Protozoon Hastalıklarında Tedavi. Burgu A, Karaer Z (eds). Parazit Hastalıklarında Tedavi. Meta Matbaacılık, İzmir. s.15-18.
24) Karaer Z, Yukarı BA, Aydın L, 1997. Türkiye Keneleri ve Vektörlükleri. Özcel MA, Daldal N (eds). Artropod Hastalıkları ve Vektörler. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayın No: 13. İz-mir. s. 363-434.
25) Kızıl Ö, Karapınar T, Balıkçı E, Kızıl M, 2007. Tropikal Tayleriyozisli sığırlarda hemogram ve bazı serum parametrelerindeki değişiklikler, Fırat Üniv Sağlık Bilim Der Vet, 21: 11-14.
26) Marquardt CW, Demaree SR, Grieve BR, 2000. Ticks. Parasitology and Vector Biology, Second edition. Academic Press, London, p. 657-681.
27) Merdivenci A, 1969. Türkiye Keneleri Üzerine Araştırmalar, Kurtulmuş Matbaahası, İstanbul.
28) Mete B, 2007. Riketsiyozlar ve Tularemi, Türkiyede sık karşılaşılan hastalıklar I, Enfeksiyon Hastalıkları, Romatizmal Hastalıklar, Afetlerde Ezilme Yaralanmaları Sempozyum Dizisi No: 55. s. 241-266.
29) Mullen G, Durden L, 2002. Medical and Veterinary Entomology. Academic Press. London.
30) Nash H, 2007. Hepatozoon canis. (Erişim adres: http://www.peteducation.com/article.cfm?cls=2&cat=1621&articleid=7444, Erişim Tarihi: 4.12.2007).
31) Özdarendeli A, 2007. KKKA Hastalığının Etiyolojisi ve Patogenezi. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi. Kasım, 18-23, Kayseri ve Ürgüp.
32) Sonenshine DE, 1993. Biology of Ticks, Volume 2, Oxford University Press.
33) T.C. Sağlık Bakanlığı, 2005. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, 2. Baskı, Onur Matbaacılık Ltd. Şti. Ankara.
34) Tüzer E, Toparlak M, 1999. Veteriner Protozooloji, İstanbul Üniversitesi Parazitoloji Anablilim Dalı, Ders Notları.
35) Vatansever Z, 2007a. Keneler (Erişim:http://www.klimik.org.tr/KKHA/Keneler%20ve%20CCHF.pdf, Erişim Tarihi: 26.11.2007).
36) Vatansever Z, 2007b. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Vektörlerin Ekolojisi. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi. Kasım, 18-23, Kayseri ve Ürgüp.
37) Vatansever Z, Uzun R, Estrada-Pena A, Ergönül Ö, 2007. Crimian-Congo Hemorrhagic Fever in Turkey. Ergönül Ö, Whitehouse CA (eds). Crimian-Congo Hemorrhagic Fever, A Global Perspective. Published by Springer, Netherlands. p. 59-74.
38) Voyvoda H, Pasa S, Üner A, 2004. Clinical Hepatozoon canis infection in a dog in Turkey. J Small Anim Prac, 45: 613–617.
39) Wall R, Shearer D, 2001. Ticks (Acari). Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology and Control, Second edition, Blackwell Science, p.55-82.
40) Weisbrod AR, Johnson RC, 1989. Lyme disease and migrating birds in the Saint Croix River Valley. Appl Environ Microbiol, 55: 1921-1924.
41) Wilske B, Fingerl V, 2000. Diagnosis of Lyme borreliosis. How to corroborate suspected borreliosis. MMW Fortschritte de Medizin, 142: 28-31.
42) Yukarı BA, Karaer Z, 1996. Babesiosis. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 56: 46-54.
43) Yücel A, Çalışır B, 1997. Lyme hastalığı ve vektörleri. Özcel MA, Daldal N (eds). Artropod Hastalıkları ve Vektörler. Türkiye Parazitoloji Derneği Yayın No: 13. İzmir. s.435-458.

APA	GAZYAGCI A, Aydenizöz M (2010). Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. , 131 - 136.
Chicago	GAZYAGCI AYCAN NURIYE,Aydenizöz Meral Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. (2010): 131 - 136.
MLA	GAZYAGCI AYCAN NURIYE,Aydenizöz Meral Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. , 2010, ss.131 - 136.
AMA	GAZYAGCI A,Aydenizöz M Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. . 2010; 131 - 136.
Vancouver	GAZYAGCI A,Aydenizöz M Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. . 2010; 131 - 136.
IEEE	GAZYAGCI A,Aydenizöz M "Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar." , ss.131 - 136, 2010.
ISNAD	GAZYAGCI, AYCAN NURIYE - Aydenizöz, Meral. "Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar". (2010), 131-136.

APA	GAZYAGCI A, Aydenizöz M (2010). Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 34(2), 131 - 136.
Chicago	GAZYAGCI AYCAN NURIYE,Aydenizöz Meral Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. Türkiye Parazitoloji Dergisi 34, no.2 (2010): 131 - 136.
MLA	GAZYAGCI AYCAN NURIYE,Aydenizöz Meral Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. Türkiye Parazitoloji Dergisi, vol.34, no.2, 2010, ss.131 - 136.
AMA	GAZYAGCI A,Aydenizöz M Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2010; 34(2): 131 - 136.
Vancouver	GAZYAGCI A,Aydenizöz M Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2010; 34(2): 131 - 136.
IEEE	GAZYAGCI A,Aydenizöz M "Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar." Türkiye Parazitoloji Dergisi, 34, ss.131 - 136, 2010.
ISNAD	GAZYAGCI, AYCAN NURIYE - Aydenizöz, Meral. "Keneler ve kenelerin taşıdığı bazı önemli hastalıklar". Türkiye Parazitoloji Dergisi 34/2 (2010), 131-136.