Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 113 - 128 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi

Öz:
Osmanlı modernleşmesinin nasıl gerçekleştiğinden ziyade kimler tarafından nasıl gerçekleştirildiği daha önemli bir konudur. Çünkü Osmanlı’da toplum ve buna bağlı olarak Batı normlarında şekillenmesi gereken devlet aygıtının modernleşmesi, kimlerin eliyle, hangi kriterler göze alınarak ve ne amaçla yapıldığı sorularının yanıt bulunabilmesi için incelenmesi gereken bir süreçtir. Bu bağlamda Osmanlı modernleşmesinin köklerine inmek ve daha sonra Osmanlı modernleşmesinin tüm yönleriyle ele alınabilmesi için devlet bürokrasisinin yapısı anlaşılmalıdır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde günümüzde zaman zaman sosyal, ekonomik ve siyasal yönden başarılı olup, olmadığı tartışılan Osmanlı modernleşmesinin topyekûn bir “devleti kurtarma” projesi olduğu iddia edilmektedir. Bu şekilde ele alındığı zaman Osmanlı modernleşmesinin, toplumdan ziyade bürokrasinin bir meselesi olduğu gibi bir sonuçla karşılaşılmaktadır. Ancak bu zümre büyük oranda devleti kurtarma gibi bir misyonla hareket etseler de kendi zihin yapılarına göre yeni bir “Osmanlı toplumu oluşturabilme” adına da belli bir mücadeleyi çok yönlü bir şekilde vermişlerdir. Bu süreç halktan kopuk, halkın sorunlarını anlamayan, fakat devlet ile toplumu ısrarlı bir şekilde uygulanmaya çalışılan total modernleşme çabalarıyla şekillendirmeye çalışan ve günümüzde de tartışılan sorunlu bir reform anlayışını doğurmuştur. Bu anlayış, bir dönemden sonra “Batılılaşma” gibi bir sürece devlet ile toplumu taşımış, ancak bu noktadan sonra modernleşmenin ülke adına sürekli “sancılı” bir şekilde gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bu anlamda toplum ile bürokrasinin istek ve talepleri büyük oranda örtüşmemiştir. Bu durum bazı dönemlerde Türkiye özelinde modernleşmenin bürokratik amaçlarla yüklü, ancak geniş halk kitlelerine kabul ettirilememiş bir proje olarak görülmesine neden olabilmiştir.
Anahtar Kelime:

One of the fundamental factors ın ottoman modernization: bureaucracy

Öz:
The important question in the Ottoman modernization is not how it happened, but rather who made it happen in what way. It is important to study the process of modernization of the ottoman society, and the related modernization of the state apparatus by sculpting it to adhere to western norms, by examining by whom, following what criteria, and chasing what goals it was accomplished. In this context it is necessary to get to the roots of Ottoman modernization and subsequently get an understanding of the bureaucratic structure of the state to grasp the various components of Ottoman modernization. If viewed in this context, the Ottoman modernization, which in our time is more or less frequently debated for its rate of success, or the lack thereof, in terms of social, economical and political achievement, can be looked upon as a project of “saving the state”. Processed in this matter, Ottoman modernization can seem a matter of bureaucracy and not a matter of society. Even though this particular category of people proceeded with a mission of saving the state, they were in a multi facetted struggle to “create a new Ottoman society” according to their own views. This process proceeded in a matter detached from the people, without any understanding of the people’s troubles, as a forcibly carried out total modernization of the state and the society, and also led to a problematic understanding of reform in present time. In time, this understanding carried the state and the society to a process resembling “Westernization”, but subsequently repeatedly inflicted the country with “painful” developments in the name of modernization. In this sense, the wishes and requirements of the society and the bureaucracy have largely failed to overlap. This situation has from time to time made Turkish modernization seem a project mainly consistent of bureaucratic objectives, without acceptance in the gross majority of the people.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKYILMAZ, G. (1999). “Osmanlı Devleti’nde Reaya Kavramı ve Devlet-Reaya İlişkileri”, Osmanlı, cilt 4, Toplum, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 40-55
  • AKYILMAZ, G. (2000). Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Teşkilatı, Konya
  • ASLAN, S.-YILMAZ A. (2001). “Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı Ve Düşüncesinin Değişimi” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Doç. Dr. Feramuz AYDOĞAN’ın Anısına, s. 287-297.
  • BERKES, N. (1975). Türk Düşüncesinde Batı Sorunu, Bilgi Yayınları, Ankara CİN, H., AKYILMAZ, G. (2000). Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite ve Osmanlı Düzeni, 2. Baskı, Mersin
  • ÇAHA, Ö. (1994). “Osmanlıda Sivil Toplum”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sayı. 49, No. 3-4, Haziran, s. 79-99.
  • DEMİR, Ö., ACAR, M. (1993). Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ağaç Yayınları, İstanbul
  • FINDLEY, C.V. (1996). Kalemiyeden Mülkiyeye: Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Numune Matbaacılık, İstanbul
  • GENCER, A. İ. (1990). “Osmanlı Devletinde Yapılan Tanzimat Reformlarının Eğitim Sistemine Etkileri Uygulamaları ve Sonuçları (1839-1876)”, Tanzimat Fermanı’nın İlanı ve Tatbiki Meseleleri, 150. Yılında Tanzimat, Aydınlar Ocağı Yayını, İstanbul, s. 7-20
  • GÜNGÖR, E. (1990). Dünden Bugünden Tarih-Kültür-Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul
  • İNALCIK H. (1990). “Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi”, Çev: Fahri Unan-Mehmet Özden, Türkiye Günlüğü Dergisi, Sayı: 11, Yaz, s.31-41
  • İNALCIK, H. (1993). Osmanlı Devleti, Toplumu ve Ekonomisi, Eren Yayınları, İstanbul
  • KARPAT, K. (2002). Osmanlı Modernleşmesi, Çev. A.Zorlu Durukan-Kaan Durukan, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara
  • KONGAR, E. (1985). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, Remzi Kitabevi, 4.Baskı, İstanbul
  • KURAN, E. (1997). Türkiye’nin Batılaşması ve Milli Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara
  • KURAN, E. (1994). Türkiye'nin Batılılaşması ve Millî Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları., Ankara
  • LEWIS, B. (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
  • MARDİN, Ş. (1991). Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları İstanbul
  • MARDİN, Ş. (1998). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yayınları, İstanbul
  • MARDİN, Ş. (1994). Türk Modemleşmesi, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
  • MARDİN, Ş. (2000). The Genesis of Young Ottoman Thought: A Study in the Modernization of Turkish Political Ideas, Syracuse University Press, Syracuse
  • MARSHALL, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, Bilim Sanat Yayınları, Ankara
  • MERİÇ, C. (1993). Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul
  • MERİÇ, C. (1995). Bu Ülke, İletişim Yayınları, 10. Baskı, İstanbul
  • MERİÇ, C. (1980). Kırk Ambar, Ötüken Yayınları, İstanbul
  • NİŞANCI, E. (2002). “Neo–Patrimonyalizm ve Türk Siyasal Modernleşmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Sayı:5 Doğuş Üniviversitesi Yayınları, İstanbul, s. 123-139
  • ORTAYLI, İ. (2002). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul SHAW, S. (1994). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev. Mehmet Harmancı, 1. cilt, E Yayınları, İstanbul
  • TOURAİNE, A. (1995). Modernliğin Eleştirisi, Çev. Hülya Tufan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
  • TUNAYA, T. Z. (1999). Batılılaşma Hareketleri, Yeni Gün Yayınları, İstanbul
  • TURHAN, M. (1969). Kültür Değişmeleri, 100 Temel Eser, Milli Eğitim Basımevi, İstanbulTÜRKDOĞAN, O. (2002). Osmanlıdan Günümüze Türk Toplum Yapısı, Çamlıca Yayınları, İstanbul
  • TÜRKDOĞAN, O. (1985). Sosyal Şiddet ve Türkiye Gerçeği, Mayaş Yayınları, Ankara
  • TÜRKÖNE, M. (1994). Modernleşme Laiklik ve Demokrasi, Ark Yayınları, Ankara
  • UBICINI M.A. (Tarihsiz). Türkiye Mektupları, Çev. Cemal Karaağaçlı, c. 2, Tercüman 1001 Temel Eser
  • USTA, N. (2001). “Osmanlıda Siyaset Sosyolojisi Tarihçesine Kısa Bir Bakış”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, S.15, s. 61-74
  • ÜLKEN, H. Z. (1998). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul
APA FİDAN S, Sahin K, ÇELİK F (2011). Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. , 113 - 128.
Chicago FİDAN Serdal,Sahin Kamil,ÇELİK FİKRET Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. (2011): 113 - 128.
MLA FİDAN Serdal,Sahin Kamil,ÇELİK FİKRET Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. , 2011, ss.113 - 128.
AMA FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. . 2011; 113 - 128.
Vancouver FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. . 2011; 113 - 128.
IEEE FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F "Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi." , ss.113 - 128, 2011.
ISNAD FİDAN, Serdal vd. "Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi". (2011), 113-128.
APA FİDAN S, Sahin K, ÇELİK F (2011). Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(23), 113 - 128.
Chicago FİDAN Serdal,Sahin Kamil,ÇELİK FİKRET Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.23 (2011): 113 - 128.
MLA FİDAN Serdal,Sahin Kamil,ÇELİK FİKRET Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.23, 2011, ss.113 - 128.
AMA FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 0(23): 113 - 128.
Vancouver FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 0(23): 113 - 128.
IEEE FİDAN S,Sahin K,ÇELİK F "Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi." Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.113 - 128, 2011.
ISNAD FİDAN, Serdal vd. "Osmanlı modernleşmesinin temel olgularından biri: bürokrasi". Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 23 (2011), 113-128.