Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler

Ümmühan AVCI, (Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara, Türkiye)
Süleyman Sadi SEFEROĞLU (Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknoloji Eğitimi Bölümü, Ankara, Türkiye)
Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi
19 5
Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 13 - 26 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler

Öz:
Başarılı öğrenci, başarılı okul ve başarılı öğretmen özellikle son yıllarda etkili eğitim konusuyla ilgilenen birçok araştırmacının üzerinde çalıştığı konuların başında gelmektedir. Öğretmenlerin kişisel ve mesleki yeterlik durumları bu başarıdaki önemli değişkenlerdir. Öğretmenler mesleklerini yürütürken üzerlerinde sürekli bir baskı hissederler. Farklı meslek alanları için de geçerli olan bu baskı doğal olarak birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan bir tanesi tükenmişlik olarak adlandırılan bir durumdur. Öğretmenin tükenmişliğini bireysel ve mesleki anlamda birçok değişken etkileyebilmektedir. Bu çalışmanın amacı öğretmen tükenmişliğini etkileyen değişkenleri teknoloji kullanımı ve uygulamalar açısından irdelemektir. Bu amaçla teknoloji politikaları incelenmiş ve bu politikaların uygulanamamasının arkasında yatan nedenler sorgulanmıştır. Araştırmalar öğretmenlerin büyük bir bölümünün teknoloji okur‐yazarlığı konusunda bir eksiklik yaşadığını ve bu durumun tükenmişliğin en önemli tetikleyicilerinden biri olduğunu göstermektedir. Bu eksikliğin oluşma nedenleri incelendiğinde hizmet içi eğitim yetersizliğinden, sayısal uçuruma kadar birçok etkenin varlığı göze çarpmaktadır. Bu bağlamda tükenmişlik duygusunun en aza indirebilmesi için öğretmene teknolojik, mesleki ve kişisel bakımdan birçok yeterliğin kazandırılmasının gerektiği ileri sürülebilir. Bu bağlamda çevrimiçi ortamların kullanılmasının ve Okul Temelli Mesleki Gelişim çalışmalarının yararlı sonuçlar doğurabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelime: öğretmen öğretmen tükenmişliği hizmetiçi eğitim tekonoloji politikaları teknoloji okuryazarlığı

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Davranış Bilimleri

Teachers’ burnout in the ınformation age: use of technology and possible actions in preventing burnout

Öz:
Abstract: Teachers’ personal and professional competencies are important variables in having effective schools. Teachers feel that they are under tremendous pressure in their daily teaching routines. This pressure naturally becomes source of a number of problems. One of these problems is teachers’ burnout. Research results have shown that there is a lack of experience of todayʹs teachers in terms of technology literacy. There are a number of reasons for this situation such as insufficient in‐service training activities and the digital gap which exist in educational settings. The purpose of this study was identifying the variables that affect teachersʹ burnout in terms of the use of technology and technology implementations in schools. Thus, technology policies were analyzed and the reasons why those policies were not successfully implemented were discussed. One possible conclusion drawn from this analysis was that having technology literate teachers and providing them with experiences in the use of technology are important variables in diminishing burnout in teaching profession. For example, school based professional development activities could lead to useful results.
Anahtar Kelime: teacher teacher burnout in-service training technology policies technology literacy

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Davranış Bilimleri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Atılgan, O. (2003). Bilgi İletişim teknolojilerinde sayısal uçurum. Türk Kütüphaneciliği, 1(17). 37‐42.
  • Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A., (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115‐129.
  • Baltaş, A. ve Batlaş, Z. (1993). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Baysal, A. (1995). Lise ve dengi okul öğretmenlerinde tükenmişliğe etki eden faktörler, Yayımlanmamış doktora tezi, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Belacastro, P. A. (1982). Burnout and its relationship to teachers somatic complaints and illnesses. Psychological Reports, 50, 1045‐1046.
  • Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerine bir uygulama. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 20(2), 95‐108.
  • Cemaloğlu, N. ve Erdemoğlu‐Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465‐484.
  • Çimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantıları ve yeterlik algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmit.
  • Doğan, D., Duman, D. ve Seferoğlu, S. S. (2011). e‐Öğrenme ortamlarında toplumsal buradalığın artırılması için kullanılabilecek iletişim araçları. XIII. Akademik Bilişim Konferansı (AB11), 2‐4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya. Dolunay, A. B., & Piyal, B. (2003). Öğretmenlerde bazı mesleki özellikler ve tükenmişlik. Kriz Dergisi, 11(1), 35‐48.
  • Dorman, J. (2003). Testing a model for teacher burnout. Austrian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35‐47.
  • DPT (2009). Kalkınma planları (1–9). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. [Çevrim‐içi: http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan.asp], Erişim tarihi: 10.10.2010. Dworkin, A. G. (2001). Perspectives on teacher burnout and school reform. International Education Journal, 4(2), 69‐78.
  • Evers, W. J. G., Brouwers, A., & Tomic, W. (2002). Burnout and self‐efficacy: A study on teachers’ beliefs when implementing an innovative educational system in Nedherlands. British Journal of Educational Psychology, 72(2), 227‐244.
  • Farber, B. A. (1984). Stress and burnout in suburban teachers. Journal of Educational Research, 77(6), 325‐332.
  • Farber, B. A. (1984). Teacher burnout: Assumptions, myths and issues. Teacher College Record, 86(2), 321‐330.
  • Farber, B. A. (2000). Introduction: Understanding and treating burnout in a changing culture. Psychotherapy in Practice, 56(5), 589‐594.
  • Freudenberger, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30(1), 159‐165.
  • Friedman, I. A. (2003). Self efficacy and burnout in teaching: The importance of interpersonal‐relations efficacy. Social Psychology of Education, 6, 191‐215.
  • Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152‐166.
  • Gündüz, B. (2006). Öğretmenlerde akılcı olmayan inançların kişisel ve mesleki değişkenlere göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(11), 75‐95.
  • Güneri, O. Y. ve Özdemir, Y. (2003). Sınıf yönetiminde öz yeterliğin, medeni durumun, cinsiyetin ve öğretmenlik deneyiminin öğretmen tükenmişliğindeki rolü. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 9‐11 Temmuz 2003, Malatya.
  • Hock, R. (1988). Professional burnout among public school teachers. Public Personnel Management, 17(2), 12‐16.
  • Holmberg, B. (1995). Theory and practice of distance education (2nd Edition). New York, NY: Routledge.
  • Huberman, A. M., & Vanderberghe, R. (1999). Introduction ‐ Burnout and the teaching profession. In R.
  • Vandenberghe A. & M. Huberman (Eds). Understanding and preventing teacher burnout, 1‐11. Cambridge: Cambridge University Pres.
  • Iwanicki, E. F. (1983), Toward understanding and alleviating teacher burnout, Theory into Practice, 22 (1), 27‐32.
  • Kabakçı, I. ve Odabaşı, H. F. (2007). Bilgisayar öğretmenlerinin ilk çalışma yıllarına yönelik mesleki gelişim etkinliği. Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu, 12–14 Mayıs 2007, Azerbaycan‐Bakü.
  • Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 029‐032.
  • Karakelle, S. ve Canpolat, S. (2008). Tükenmişlik düzeyi yüksek ilköğretim öğretmenlerinin örgencilere yaklaşım biçimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(147), 106‐120.
  • Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191‐212.
  • Khan, M. J., Khan, N. A., Bano, M., & Ali, J. (2006). Home‐work stress, burnout, and social support in university teachers. Journal of Law and Society, 34(47), 49‐58.
  • Kyriacou, C. (2000). Stress‐busting for teachers. Cheltenham, Nelson Thornes.
  • Kyriacou, C. (2001). Teacher stress: Directions for future research. Educational Review, 53(1), 27‐35.
  • Leh, A. S. C. (2001). Computer‐mediated communication and social presence in a distance learning environment. International Journal of Educational Telecommunications, 7(2), 109–128. [Çevrim‐içi: http://editlib.org/p/8470 and http://www.editlib.org/f/8470], Erişim tarihi: 23.04.2011.
  • Maraşlı, M. (2005). Bazı özelliklerine ve öğrenilmiş güçlülük düzeylerine göre lise öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 27‐33.
  • TED Ankara Koleji Vakfı Okulları Danışma ve Rehberlik Merkezi. Maslach, C., & Jackson, S. E. (1985). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99‐131.
  • Maslach, C., & Jackson, S. E. (1986). Maslach burnout inventory manual. (2nd ed). Consulting Psychologist Press, Palo Alto.
  • Maslach, C., Schaufeli, W., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397‐422. [Çevrimiçi: http://www.fss.uu.nl/sop/Schaufeli/154.pdf], Erişim tarihi: 11.10.2010.
  • Mearns, J., & Cain, E. J. (2003). Relationships between teachers’ occupational stress and their burnout and distress: Roles of coping and negative mood regulation expectancies. Anxiety, Stress and Coping, 16(1), 71‐82.
  • McLellan, H. (1999). Online education as interactive experience: Some guiding models. Educational Technology, 39(5), 36‐42.
  • Pullis, M. (1992). Analysis of the occupational stress of teachers of the behaviorally disordered: Sources, effects and strategies for coping. Behavioral Disorders, 17(3), 191‐201.
  • Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen adaylarının öğretmen yeterlilikleri açısından kendilerini değerlendirmeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 131‐140. [Çevrim‐içi: http://193.140.216.63/200426SÜLEYMAN%20SADİ%20SEFEROĞLU.pdf], Erişim tarihi: 02.10.2010.
  • Seferoğlu, S. S. (2009). Yeterlikler, standartlar ve bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ışığında öğretmenlerin sürekli mesleki eğitimi. Eğitimde Yansımalar IX: Türkiyeʹnin Öğretmen Yetiştirme Çıkmazı Ulusal Sempozyumu, 204‐217.
  • Seferoğlu, S. S. (2010). Killing two birds with one stone: Establishing professional communication among teachers. Procedia ‐ Social and Behavioral Sciences, 9, 547‐554. [Çevrim‐içi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/yayin/Seferoglu_Killing‐Two‐Birds.pdf], Erişim tarihi: 02.02.2011
  • Seferoğlu, S. S., Doğan, D. ve Duman, D. (2011). Toplumsal buradalık algısı ve çevrimiçi ortamlarda bu algının arttırılması. B. B. Demirci, G. T. Yamamoto ve U. Demiray (Ed.) içinde, Türkiye’de e‐öğrenme: Gelişmeler ve uygulamalar II, Bölüm 4, ss. 37‐60. Haziran 2011, İstanbul.
  • Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi: Ankara ili ilk ve ortaöğretim okulları örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Tatar, M., & Horenczyk, G. (2003). Diversity‐related burnout among teachers. Teaching and Teacher Education, 19(4), 397‐408.
  • Tümkaya, S. (2005). Öğretmenlerin sınıf içi disiplin anlayışları ve tükenmişlikle ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 44, 549‐568.
  • Türker, P. (2007). İlköğretim 1. kademe öğretmenlerinde algılanan problem davranış düzeyleri ve bazı sosyo demografik değişkenlere göre tükenmişliğin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Adana.
  • Türkiye Bilişim Şurası (2004). Bilgi toplumuna doğru: Türkiye 2. Bilişim Şurası sonuç raporu. 10‐11 Mayıs 2004, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi. Ankara: Türkiye Bilişim Şurası.
  • Türkiye Bilişim Şurası (2002). Bilgi toplumuna doğru: Türkiye 1. Bilişim Şurası sonuç raporu. 10‐12 Mayıs 2002, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi. Ankara: Türkiye Bilişim Şurası. Unterbrink, T., Hack, A., Pfeifer, R., Buhl‐Grießhaber, V., Müller, U., Wesche, H., Frommhold, M., Scheuch, K., Seibt, R., Wirsching, M., & Bauer, J. (2007). Burnout and effort‐reward‐imbalance in a sample of 949 Germen teachers. International Archives of Occupational and Environmental Health, 80(5), 433‐441. [Çevrim‐içi: http://www.springerlink.com/content/n2m094hn82175320/fulltext.pdf], Erişim tarihi: 05.12.2010.
  • Yazıcı, H. (2009). Öğretmenlik mesleği, motivasyon kaynakları ve temel tutumlar: Kuramsal bir bakış, Kastamonu Eğitim Dergisi,17(1), 33‐46.
  • Yılmaz, A. (2005). Eğitim yönetiminde bilgisayarlardan faydalanmanın avantajları ve dezavantajları. Milli Eğitim,Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 33(166). [Çevrim‐içi:: http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/166/index3‐ yilmaz.htm], Erişim tarihi: 05.12.2010.
  • Turan, S. (2002). Teknolojinin okul yönetiminde etkin kullanımında eğitim yöneticisinin rolü. Eğitim Yönetimi, 30, 271‐281.
  • Yoğun Erçen A. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri: Mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 1–8.
APA Avcı Ü, SEFEROGLU S (2011). Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. , 13 - 26.
Chicago Avcı Ümmühan,SEFEROGLU Suleyman Sadi Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. (2011): 13 - 26.
MLA Avcı Ümmühan,SEFEROGLU Suleyman Sadi Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. , 2011, ss.13 - 26.
AMA Avcı Ü,SEFEROGLU S Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. . 2011; 13 - 26.
Vancouver Avcı Ü,SEFEROGLU S Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. . 2011; 13 - 26.
IEEE Avcı Ü,SEFEROGLU S "Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler." , ss.13 - 26, 2011.
ISNAD Avcı, Ümmühan - SEFEROGLU, Suleyman Sadi. "Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler". (2011), 13-26.
APA Avcı Ü, SEFEROGLU S (2011). Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 0(9), 13 - 26.
Chicago Avcı Ümmühan,SEFEROGLU Suleyman Sadi Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 0, no.9 (2011): 13 - 26.
MLA Avcı Ümmühan,SEFEROGLU Suleyman Sadi Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.9, 2011, ss.13 - 26.
AMA Avcı Ü,SEFEROGLU S Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2011; 0(9): 13 - 26.
Vancouver Avcı Ü,SEFEROGLU S Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2011; 0(9): 13 - 26.
IEEE Avcı Ü,SEFEROGLU S "Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler." Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 0, ss.13 - 26, 2011.
ISNAD Avcı, Ümmühan - SEFEROGLU, Suleyman Sadi. "Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler". Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 9 (2011), 13-26.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 17:28

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları