Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi

AKDENİZ, Engin

Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi

Engin AKDENİZ (Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Aydın, Türkiye)

OLBA

22 0

Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 1 - 46 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi

Öz:

Batı Anadolu’nun özellikle kıyıya yakın kesimlerinin Neolitik Çağ’daki durumu hakkında son yıllarda önemli bilgiler edinilmektedir. Bu bilgilerin kaynağı başta Kemalpaşa-Ulucak olmak üzere, İzmir-Yeşilova ile daha sınırlı oranda Aliağa-Ege Gübre ve Torbalı-Dedecik (Heybelitepe) kazılarıdır. Ayrıca yüzey araştırmalarında bu dönemle ilgili bazı bilgiler edinmek mümkün olmaktadır. Bu makalede Manisa ilinde devam eden yüzey araştırmalarının verilerinin Neolitik Çağ açısından değerlendirilmesi yapılmaya çalışılacaktır. Prehistorik ve protohistorik dönemlere ait 115 buluntu merkezinin bilindiği yörede Neolitik Çağ hakkındaki veriler 10 noktada saptanmıştır. Bunların en büyük grubunu höyük ve tepe üstü yerleşimleri oluşturmaktadır. Düz yerleşim ya da yamaç yerleşimlerine çok az rastlanmaktadır. Bu yerleşimlerin dağılımı incelendiğinde merkezlerin çoğunluğunun Akhisar’ın güney ve güneybatısındaki ovalık arazide olduğu görülmektedir. Bunların da önemli bir bölümü höyük ve tepe üstü yerleşimlerdir. En geniş alanı kaplayan yerleşim 7,5 hektarlık boyutlarındaki bir höyük yerleşimi olup Sarıgöl yakınlarındaki Kızılçukur Höyüğüdür. Kızılçukur’u 3 hektarlık alanıyla Akhisar yakınlarındaki Moralılar Höyüğü takip etmektedir. Dönem hakkında bilgi veren en önemli buluntu grubunu çanak çömlek parçaları oluşturmaktadır. Genellikle iyi arındırılmamış kilden yapılmış olan parçalar kum, mika, kuvars ve taşçık içermektedir. Astarlı, astarsız, basit perdahlı mallarla çok daha sınırlı sayıda boyalı parçalar vardır. Astarlı parçalarda astar, dışta ya da içte olabileceği gibi, hem dışı hem de içi astarlı parçalar da vardır. Astar genellikle koyu renktir. Bazı örneklerde ise kırmızı ya da sarıdır. Fırınlama orta derecededir. Az sayıdaki parça yeterli derecede fırınlanmıştır. Kap formları sınırlı olup çömlek, çanak ve kaselerden oluşmaktadır. Her formun kendi içerisinde alt grupları vardır. Parçaların benzerlerinin özellikle İzmir, Burdur ve Antalya yöresinde görülmüş olması kültürel etkileşimin rotasını da göstermektedir. Çanak çömlek dışında bu döneme ait diğer buluntular özellikle Moralılar’da ele geçen ve tarımla ilgili olduğu anlaşılan taş aletler ile daha çok Kızılçukur’da ele geçen yontmataş aletlerdir. Bölgenin Neolitik Çağ’daki durumu hakkındaki en büyük sorun, saptanan merkezlerin tamamının Neolitik Çağ’ın son dönemlerine ait olmasıdır. Daha erken evrelere tarihlenebilecek bir buluntu merkezi henüz saptanamamıştır. Bu duruma sebep olarak çok değişik teoriler ileri sürülebilir; araştırma eksikliği, alüvyal dolgu, farklı çevrelerde yaşam ve göç. Eksikliğin sebebinin ve bölgenin Neolitik Çağ’daki kültürel yapılanmasının daha iyi anlaşılabilmesi için Kızılçukur ya da Moralılar gibi birinci derecede önemli bir buluntu merkezinde yüzey araştırmalarının ötesinde kazılara ihtiyaç duyulmaktadır. Böylesine bir kazının Manisa yöresinin olduğu kadar Batı Anadolu’nun kıyıya yakın kesimlerinin Neolitik Çağ’daki durumu hakkında destekleyici bilgiler sunacağı açıktır.

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji

Manisa Region in the Neolithic Age

Öz:

Significant information has been obtained in recent years about the condition of waterfront regions of Western Anatolia in the Neolithic Age. The source of this information is the excavations carried out especially in Kemalpaşa-Ulucak, İzmir- Yeşilova, those in Aliağa-Ege Gübre and Torbalı-Dedecik (Heybelitepe). In addition, surface researches also reveal some information about this period. This article aims to evaluate the data obtained from the surface researches, which are being conducted in the province of Manisa, with regard to the Neolithic Age. In the region where 115 finding sites from prehistoric and protohistoric periods were determined, the data on the Neolithic Age were found at 10 spots. The largest group of these data comprises the settlements located on mounds and hills. Only a few settlements on plain level or on hillsides were located. When the distribution of these settlements was examined, it was observed that the majority of centers were situated on the bottom land in the south and southwest of Akhisar. A significant part of these centers belonged to settlements founded on mounds and hills. The largest settlement covering an area of 7,5 hectares was a mound settlement, which is the Kızılçukur Mound near Sarıgöl. This mound is followed by the Moralılar Mound located near Akhisar and covering an area of 3 hectares. Pottery pieces constitute the most important group of findings that give information about the period. When the artifacts produced generally from poorly refined clay were examined, sand, mica, quartz and stone particles were found inside the clay. Slipped, unslipped and burnished goods, and only a limited number of painted pieces were uncovered. Among the slipped pieces, the slip is used in the exterior or interior, but there are also pieces slipped both in the exterior and interior. The slip is generally dark colored. But some examples are red or yellow. The pieces were fired at a medium level. Only a few pieces were fired adequately. Vessel forms are limited and consist of jugs, pots and bowls. Every form has subgroups within itself. The fact that similar pieces were seen especially in İzmir, Burdur and Antalya regions indicates the route of interaction. Besides potteries, other findings belonging to this period include the stone tools uncovered especially in Moralılar and understood to be related to agriculture, and the chipped stone tools found mostly in Kızılçukur. The biggest problem concerning the condition of the region in the Neolithic Age is the fact that all the detected sites belong to the last periods of the Neolithic Age. The excavations have not revealed any site yet that can be dated to earlier phases. Different theories may be introduced on the possible reasons for this condition, such as the deficiencies in research, alluvial filling, living in different environments, and migration. In order to understand the reason for such deficiency and to identify the cultural construct in the Neolithic Age, further excavations beyond surface researches are needed to be carried out at a finding site of first-degree significance like Kızılçukur or Moralılar. It is evident that such an excavation will provide supporting information about the condition of Manisa region as well as the waterfront regions of Western Anatolia in the Neolithic Age.

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Abay 2005 Abay, E., “Neolithic settlement at Ulucak Höyük and its cultural relations with neighbor regions in Western Anatolia”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, 76-84.
Akdeniz 1997 Akdeniz, E., “Güneybatı Anadolu Sahillerinde Prehistorik bir Yerleşim: Tavşan Adası”, Arkeoloji Dergisi V, 1-13.
Akdeniz 2009a Akdeniz, E., “2007 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. cilt, Ankara, 255-266.
Akdeniz 2009b Akdeniz, E., “Hyrkanis Ovası’nda Bir Höyük Yerleşimi: Alibeyli”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan Kitabı, (Ed.H.Sağlamtimur ve diğerleri), 87-102, İstanbul.
Akdeniz 2010a Akdeniz, E., “Kulaksızlar Atölyesinde Kilya tipi Figürin Üretimi”, OLBA XVIII, 65-84.
Akdeniz 2010b Akdeniz, E., “2008 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Ankara, 153-174.
Alram-Stern 2005 Alram-Stern, E., “The Early Neolithic settlement in Central and Southern Greece The actual state of research”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, 183-194.
Andel – Runnels 1995 Andel, T.H.van – Runnels, C.N., “The Earliest Farmers in Europe”, Antiquity 69, 481-500.
Bertram – Karul 2005 Bertram, J.K. – Karul, N., “From Anatolia to Europe: The ceramic sequence of Hoca Çeşme in Turkish Thrace”, (Ed. C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, 117-129.
Bogucki 1996 Bogucki, P., “The Spread of Early Farming in Europe”, American Scientist 84:3, 242-253.
Bostancı 2008 Bostancı, N.K., “Erken Tunç Çağ I Döneminde Bakla Tepe Yontma Taş Endüstrisi”, Anadolu/Anatolia Ek Dizi No. 2, 165-183. Bruckner – Seeliger 2010
Bruckner, H. – Seeliger, M., “Jeoarkeolojik Çalışmalar”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. cilt, 274-276.
Caymaz 2006 Caymaz, T., “Aliağa-Helvacıköy Bölgesinde Bir Neolitik Yerleşim: Arap Tepe”, Arkeoloji Dergisi VIII (2006/2), 1-12.
Cherry 1981 Cherry, J.F., “Pattern and Process in the Earliest Colonization of the Mediterranean Islands”, Proceedings of the Prehistoric Society 47, 41-68.
Çilingiroğlu vd 2004 Çilingiroğlu, A. – Derin, Z. – Abay, E. – Sağlamtimur, H. – Kayan, İ., Ulucak Höyük, Excavations Conducted Between 1995 and 2002, Louvain-Paris-Dudley. Çilingiroğlu – Çilingiroğlu 2007
Çilingiroğlu, A. – Çilingiroğlu, Ç., “Ulucak”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, (Ed. M.Özdoğan-N.Başgelen), İstanbul, 372-383.
Derin 2005 Derin, Z., “The Neolithic Architecture of Ulucak Höyük”, (Ed. C. Lichter), InternationalWorkshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, 85-94.
Derin 2006 Derin, Z., “İzmir’den İki Yeni Prehistorik Yerleşim: Yassıtepe Höyüğü, Çakallar Tepesi Höyüğü”, Arkeoloji Dergisi VII (2006/1), 1-14.
Derin 2007 Derin, Z., “Yeşilova Höyüğü”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, (Ed. M.Özdoğan-N.Başgelen), İstanbul, 377-384.
Derin 2008 Derin, Z., “İzmir Yeşilova Höyüğü”, Doğudan Yükselen Işık- Anadolu Arkeolojisine Katkılar. Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağan Kitabı, İstanbul, 217-230.
Derin 2010 Derin, Z., “İzmir’in Prehistorik Yerleşimi Yeşilova Höyüğü 2008 Yılı Çalışmaları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. cilt, Ankara, 475-491.
Derin vd 2009 Derin, Z. – Ay, F. – Caymaz, T., “İzmir’in Prehistorik Yerleşimi- Yeşilova Höyüğü, 2005-2006 yılı Çalışmaları”, Arkeoloji Dergisi XIII (2009/1), 8-58.
Dinç 1996 Dinç, R., “1994 Yılı Akhisar-Kulaksızlar Mermer İdol Atölyesi Yüzey Araştırması”, XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı II, Ankara, 11-41.
Dinç 1997 Dinç, R., “Akhisar Kulaksızlar Mermer İdol Atölyesi ve Çevre Araştırmaları”, XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 255-282.
Doğan 2010 Doğan, M., “Klaros Jeoarkeolojisi Bakımından Ahmetbeyli Vadisi (Menderes-İzmir) Aşağı Kesiminde Kıyı Çizgisi Değişimleri”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 343-374.
Duru 1994 Duru, R., Kuruçay Höyük I, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları, Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri, Ankara.
Duru 2000a Duru, R., “Höyücek”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. U. Esin ve diğerleri), İstanbul, 64-68.
Duru 2000b Duru, R., “Burdur Bölgesi Araştırmaları ve Kuruçay Höyüğü Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. U. Esin ve diğerleri), İstanbul, 54-58.
Duru 2001 Duru, R., “Batı Anadolu’da Neolitik”, Cevdet Bayburtluoğlu İçin Yazılar (Ed. Ç. Özgünel ve diğerleri), İstanbul, 78-88.
Duru – Umurtak 2005 Duru, R. – Umurtak, G., Höyücek, 1989-1992 Yılları Arasında Yapılan Kazıların Sonuçları, Ankara.
Efe 1995 Efe, T., “İç Batı Anadolu’da İki Neolitik Yerleşme: Fındık Kayabaşı ve Akmakça”, İ. Metin Akyurt-Bahattin Devam Anı Kitabı, (Ed. A. Erkanal ve diğerleri), İstanbul, 105-114.
Efe 2001 Efe, T., The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı, A Chalcolithic Site in Inland Northwestern Anatolia, İstanbul.
Efstratiou 2005 Efstratiou, N., “Tracing the story of the first farmers in Greece- A long and winding road”, (Ed. C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian- European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 143-153.
Erdoğu 2005 Erdoğu, B., “Visualizing neolithic landscape: archaeological theory in the aegean Islands”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 95-105.
Erkanal – Erkanal 1997 Erkanal, A. – Erkanal, H., “Akdeniz’in En Eski Limanı”, Atlas 54, 108-109.
Eslick 1994 Eslick, C., Elmali-Karatas I: The Neolithic and Chalcolithic Periods: Bağbaşı and Other Sites, Bryn Mawr. Evans – Renfrew 1968
Evans, J. D. – Renfrew, C., Excavations at Saliagos Near Antiparos, Londra.
Evren – İçten 1998 Evren, A. – İçten, C., “Efes Çukuriçi ve Arvalya (Gül Hanım) Höyükleri”, VIII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 1998, 111-133.
French 1965 French, D. H., “Early Pottery Sites from Western Anatolia”, Bulletin of the Institute of Archaeology at London 5, 15-24.
French 1969 French, D. H., “Prehistoric Sites in North-West Anatolia. The Balıkesir and Manisa/Akhisar Areas,” Anatolian Studies 19, 41-98.
Furness 1956 Furness, A., “Some Early Pottery of Samos, Kalimnos and Chios”, Proceedings of the Prehistoric Society XXII, 173-212.
Gökmen 2008 Gökmen, E., “Osmanlı Döneminde Bir Mermer Ocağı İmtiyazı (Fourni Adaları Örneği)”, Türkiye VI. Mermer ve Doğaltaş Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Ed. Metin Ersoy ve diğerleri), Ankara, 1-9.
Greenewalt vd 1983 Greenewalt, C.H. – Ramage, A. – Sullivan, D.G. – Nayır, K. – Tulga, A., “The Sardis Campaigns of 1979 and 1980”, The American Schools of Oriental Research 249, 1-44.
Günel 2010 Günel, S., “2008 Yılı Çine-Tepecik Kazıları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. cilt, Ankara, 459-473.
Hood 1981 Hood, S., Excavations in Chios 1938-1955. Prehistoric Emporio and Ayio Gala I, Londra.
Kayan 1988 Kayan, İ., “Late Holocene sea-level changes on the Western Anatolian coast”. Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology 68/2-4, 205-218
Kayan 1991 Kayan, İ., “Holocene Geomorphic Evolution of the Beşik Plain and Changing Environment of Ancient Man”, Studia Troica 1, 79-92.
Kayan 2008 Kayan, İ., “Preliminary Report on the Geoarchaeological Investigations and Coring Studies on the Ephesos Area, 2006”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3. cilt, Ankara, 69-71.
Koder – Ladstatter 2010 Koder, J. – Ladstatter, S., “Ephesos 2008”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3. cilt, Ankara, 321-336.
Lambeck 1996 Lambeck, K., “Sea-level change and shore-line evolution in Aegean Greece since Upper Paleolithic time”, Antiquity 70, 588-611.
Lambrianides 1990 Lambrianides, K., “Paleogeographic Factors in the Development of Early Coastal Communities on the Aegean Coast of Turkey”, Anatolian Studies XL, 24-26.
Lambrianides vd 1996 Lambrianides, K. – Spencer, N. – Vardar, S. – Gümüş, H., “The Madra Çay Delta Archaeological Project, First Preliminary Report”, Anatolian Studies XLVI, 167-200.
Lichter 2002 Lichter, C., “Central-Western Anatolia-a key region in the neolithisation of Europe”, (Ed. F.Gerard-L.Thissen), Proceedings of the International CANeW Table Ronde, The Neolithic of Central Anatolia, Internal Developments and External Relations During the 9th-6th Millennia cal BC, İstanbul, 2002, 161-169.
Lichter 2005 Lichter, C., “Western Anatolia in the Late Neolithic and Early Chalcolithic: the actual state of research”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 59-74.
Lichter – Meriç 2007 Lichter, C. – Meriç, R., “Dedecik-Heybelitepe”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, (Ed. M. Özdoğan – N. Başgelen), İstanbul, 385-386.
Lloyd – Mellaart 1962 Lloyd, S. – Mellaart, J., Beycesultan I, The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, Londra. Mavridis – Tankosic 2009
Mavridis, F. – Tankosic, Z., “The Ayia Triadha Cave, Southern Euboea: Finds and Implications of the Earliest Human Habitation in the Area (A Preliminary Report)”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 9, No. 2, 47-59.
Mellaart 1970a J.Mellaart, Excavations at Hacılar I, Edinburgh.
Mellaart 1970b J.Mellaart, Excavations at Hacılar II, Edinburgh.
Meriç 1993 Meriç, R., “Pre-Bronze Age settlements of West-Central Anatolia”, Anatolica XIX, 143-150.
Öner 2000 Öner, E., “Yeni Bademli Höyük Çevresinde Jeoarkeolojik Araştırmalar (Gökçeada-İmroz)”, 15. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 19-32.
Özdoğan 1995 Özdoğan, M., “Yakındoğu Neolitiği ve Güneydoğu Anadolu Eleştirisel Bir Değerlendirme”, İ. Metin Akyurt – Bahattin Devam Anı Kitabı, (Ed.A.Erkanal ve diğerleri), İstanbul, 267-280.
Özdoğan 2005 Özdoğan, M., “Westward expansion of the Neolithic way of life: what we know and what do not know”, (Ed. C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 13-27.
Özdoğan 2007a Özdoğan, M., “Bazı Genellemeler – Öngörüler”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul, (Ed. M. Özdoğan – N. Başgelen), İstanbul, 431-458.
Özdoğan 2007b Özdoğan, M., “Marmara Bölgesi Neolitik Çağ Kültürleri”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, (Ed. M. Özdoğan – N. Başgelen), İstanbul, 401-430.
Özdoğan – Gatsov 1998 Özdoğan, M. – Gatsov, I., “The Aceramic Neolithic Period in Western Turkey and the Aegean”, Anatolica XXIV, 209-232. Peshlow-Bindokat 2003
Peshlow-Bindokat, A., “Frühe Hochzeitsbilder zur Deutung der Weiblichen Figur auf den Prahistorischen Felsbildern des Latmos (Beşparmak)”, From Village to Towns. Studies Presented to Ufuk Esin, (Ed.M.Özdoğan-N.Başgelen), İstanbul, 199-215.
Reingruber 2005 Reingruber, A., “The Argissa Magoula and the Beginning of the Neolithic in Thessaly”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian- European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 155-171.
Renfrew 1989 Renfrew, C., Archaeology and Language. The Puzzle of Indo European Origins, Middlesex.
Renfrew – Evans 1968 Renfrew, C. – Evans, J. D., “Saliagos: A Neolithic Site in the Cyclades”, Archaeology 21/4, 262-271.
Renfrew vd 1965 Renfrew, C. – Cann, J. – Dixon, J., “Obsidien in the Aegean”, Annual of the British School at Athens 60, 225-247.
Roosevelt 2003 Roosevelt, C.H., Lydian and Persian Period Settlement in Lydia, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Cornell University, Ithaca.
Roosevelt 2009 Roosevelt, C.H., The Archaeology of Lydia, From Gyges to Alexander, New York.
Roosevelt 2010 Roosevelt, C.H., “Central Lydia Archaeological Survey: 2008 Results”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. cilt, 1-24.
Sağlantimur 2007 Sağlamtimur, H., “Ege Gübre Neolitik Yerleşimi”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul, (Ed. M.Özdoğan-N. Başgelen), İstanbul, 373-376.
Sampson 2005 Sampson, A., “New evidence from the early productive stages in the Aegean basin from the 9th to 7th millennium BC”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 131-141.
Schmidt 2007 Schmidt, K., Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe, En Eski Tapınağı Yapanlar, (Çev. R. Aslan), İstanbul.
Schwarzberg 2005 Schwarzberg, H., “Prismatic polypod vessels and their way to Europe”, (Ed. C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 255-273.
Schwarzberg 2009 Schwarzberg, H., “Neolithic “Cult Tables” From Barcın Höyük”, Anatolica XXXV, 167-177.
Seeher 1990 Seeher, J., “Coşkuntepe-Anatolisches Neolithikum am Nordostufer der Agais”, Istanbuler Mitteilungen 40, 9-15.
Takaoğlu 2001 Takaoğlu,T., “1999 Yılı Kulaksızlar Mermer Atölyesi Araştırması”, 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı II, Ankara, 157-168.
Takaoğlu 2002 Takaoğlu,T., “Chalcolithic Marble Working at Kulaksızlar in Western Anatolia”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 5, 71-93.
Takaoğlu 2004 Takaoğlu, T., “Moralı: A Neolithic mound in central western Anatolia”, Fahri Işık’a Armağan Kitabı, (Ed. T. Korkut), 2004, 743-751.
Takaoğlu 2005 Takaoğlu, T., A Chalcolithic Marble Workshop at Kulaksızlar in Western Anatolia, BAR International Series 1358, 2005.
Tangri 1989 Tangri, D., “On Trade and Assimilation in European Agricultural Origins”, Journal of Mediterranean Archaeology 2/1, 139-148.
Thissen 2005 Thissen, L., “Coming to grips with the Aegean in Prehistory: an outline of the temporal framework, 10.000-5500 cal BC”, (Ed.C. Lichter), International Workshop, May 20th-22nd 2004, How did farming reach Europe?, Anatolian-European relations from the second half of the 7th through the first half of the 6th millennium cal BC., BYZAS 2, İstanbul, 29-40.
Umurtak 1999 Umurtak, G., “Neolitik Çağda Burdur Bölgesi ile Ege Adaları ve Yunan Karası Arasında Çanak Çömlek Biçimlerine Dayalı Benzerlikler Konusunda Bazı Gözlemler”, Anadolu Araştırmaları XV, 27-71.
Voightlander 1983 Voightlander, W., “Frühe Funde von Killiktepe bei Milet”, Istanbuler Mitteilungen 33, 5-39.
Whittle 1996 Whittle, A., Europe in the Neolithic, The creation of new worlds, Cambridge, 1996.

APA	AKDENİZ E (2011). Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. , 1 - 46.
Chicago	AKDENİZ Engin Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. (2011): 1 - 46.
MLA	AKDENİZ Engin Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. , 2011, ss.1 - 46.
AMA	AKDENİZ E Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. . 2011; 1 - 46.
Vancouver	AKDENİZ E Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. . 2011; 1 - 46.
IEEE	AKDENİZ E "Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi." , ss.1 - 46, 2011.
ISNAD	AKDENİZ, Engin. "Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi". (2011), 1-46.

APA	AKDENİZ E (2011). Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA, 0(19), 1 - 46.
Chicago	AKDENİZ Engin Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA 0, no.19 (2011): 1 - 46.
MLA	AKDENİZ Engin Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA, vol.0, no.19, 2011, ss.1 - 46.
AMA	AKDENİZ E Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA. 2011; 0(19): 1 - 46.
Vancouver	AKDENİZ E Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi. OLBA. 2011; 0(19): 1 - 46.
IEEE	AKDENİZ E "Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi." OLBA, 0, ss.1 - 46, 2011.
ISNAD	AKDENİZ, Engin. "Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi". OLBA 19 (2011), 1-46.