Yıl: 2011 Cilt: 8 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 111 - 134 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri

Öz:
Karadeniz Bölgesinin doğu kesimlerinde konuşulan Rumca ile Ermenicenin bir kolu olan Hemşince; Hint- Avrupa dilleri grubuna; Gürcüce ve Lazca ise Kafkas dil grubuna dâhildir. Trabzon’un bazı köylerinde konuşulan Rumcanın yakın zamanda artık konuşurunun kalmayacağı öngörülmektedir. Türkçe başta olmak üzere Lazca ve Farsçanın bölgede konuşulan Rumca üzerinde etkilerinin olduğu söz varlığından anlaşılmaktadır. Konuşma dilinde cümlelerde geçen söz varlığının neredeyse yarısı Türkçedir. Lazcayı anadil olarak öğrenenlerin sayısı gittikçe azalıp yok olma sürecine girmiştir. Özellikle iletişim ve bilişim teknolojisinin gelişip köylere kadar girmesi dil kullanımının alanını çok daraltmış olup bundan Lazca da fazlasıyla etkilenmiştir. Bugün Rize’de yaşayan Hemşinliler içinde Ermenice kelimelerin bulunduğu Türkçeyi, Artvin’de yaşayanlar ise Ermenicenin bir lehçesi olan Homşetma dilini konuşmaktadırlar. Hopa Hemşinlileri kendini Türk hissetmektedir. Dillerinin Ermenice olduğunu yeni yeni öğrenmeye başlamışlardır. Bazıları bunu kabul etmez, fakat dilbilimine göre Ermenicedir. Rize Hemşinlileri ya bu dili unutmuşlardır ya da hiç konuşmamışlardır. Türkiyeli Gürcülerin yaklaşık 400 yıl Osmanlı-Türk yönetimi altında kalmalarına karşın, dillerini başka ülkelerdeki Gürcülere kıyasla daha iyi koruduklarını göstermektedir. Türkiye Gürcülerinin dillerini koruyabilmeleri, çoğunluğunun kırsal kesime yerleşmiş olmalarına bağlanabilir. Gürcüce başta olmak üzere bölgede kullanılan diller Türkçe karşısında gittikçe gerilemektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim

-

Öz:
The Hemshin language, spoken in the eastern parts of the Black Sea region, is a branch of Greek and Armenian, and the two other languages of the region, Georgian and Lazi, belong to the Caucasian group. Greek spoken in some villages of Trabzon seems to loose it’s all speakers in a close future. Vocabulary of the local Greek dialect shows that mainly Turkish and also Lazi and Persian have influences on it. Almost half of the words in the spoken language are Turkish. Number of those learning the Lazi language as a mother language also sharply decreases and is in the process of disappearing. Spreading of communication and information technologies to the remotest villages diminished space of using local languages, and the Lazi also faces to that process. The Hemshinians living in Rize speak in a Turkish consisting of Armenian words, and those living in Artvin use the Homshetma dialect of Armenian. The Hopa Hemshinians regard themselves as Turks. They newly discovered that their language is Armenian. Some of them reject this fact, but in linguistic terms it is Armenian. The Rize Hemshinians either have forgotten this language or never used. Georgians in Turkey have been under Ottoman-Turk administration for more than four centuries, but they have better preserved their language than the Georgians in other countries. This fact may be related to their habitation in rural regions. Georgian and other languages spoken in the region constantly withdraw before Turkish.
Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aksoylu, Kamil; 2009, Laz Kültürü, Phoenix Yayınları, Ankara.
  • Andrews, P. A., 1992, Türkiye'de Etnik Gruplar, Ant Yayınları, İstanbul.
  • Arıcı, Sabahattin; 2008, Dambur Tarihi Hemşen - Purim Etimolojik Sözlüğü
  • Aslan, Tuba; 2006, Hemşinlilerde Sosyal Yapı ve Kültürel Kimlik, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Apel, R.; P. Muysken, 1987, Language Contact and Bilingualism, London: Arnold.
  • Başkan; Argun, 2011, Kafkasya'da Bütünleşme ve Dağılma Döngüleri içinde Gürcüler, Zanlar (Megreller ve Lazlar) ve Svanlar, Karadeniz Araştırmaları, S. 30. s.15-41.
  • Brendemoen, Bernt, 1990, Laz Influenceon Black SeaTurkish Dialects. In Altaica Osloensia. Proceedings from the 32ndMeeting of the Permanent International Altaistic Conference, Oslo, June 12-16 1989.Ed. by B. Brendemoen, Oslo 1990.
  • Brendemoen, 2002 The Turkish dialects of Trabzon: their phonology and historical development. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz, 2002 Turcolo-gica, Band 50.
  • Cengiz, Koray; Hüseyin Türk, 2009, "Hatay'da İki Dillilik ve İki Dillilikten Kaynaklanan Dil Karışması", Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 12, s. 190- 208.
  • Dumézil, G; 1937, Contes Lazes, Paris, (Travaup et mémoires de I Institut d'Ethnologie. XXVII)
  • Dumézil, G;1967; Documents Anatoliens sur les langues et les tradi-tionsdu Caucase IV, Paris, [Bibliothèque de I'Ecoledes Hautes Etude. Sciencesreligieuses. Bd. LXXIV)
  • Ersoy, Erhan Gürsel; 2003, "Herkesin Türklüğüne Dair Yerel Yansımalara Örnekler: Lazlar ve Hemşinliler", Toplum ve Bilim, S.96, s. 75-92.
  • Gachechiladze; R. G., The New Georgia: Space, Society, Solitics, Texas A&M University Press, Texas, 1995
  • Gül; Muhittin, 2009, Türk-Gürcü İlişkileri ve Türkiye Gürcüleri, SAÜ Fen- Edebiyat Dergisi, Sayı 2009-1, s.75-108
  • Günay, Turgut; 2003, Rize İli Ağızları, TDK Yayınları, Ankara.
  • Güveliooğlu, İ. G.; Hiçyılmaz, M. Ü.; Gürdal M.; 2011, Rize Hemşin İlçesi Tarihi Mezar Kitabeleri, Kaknüz Yayınları, İstanbul.
  • Haig, Geoffrey, 2006, "Turkish influence on Kurmanji: Evidence from the Tunceli dialect", Turkic-Iranian Contact Areas. Historial and Linguistic Aspect (ed. Lars Johanson, Christiane Bulut), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
  • Hann, Ildiko Bellér; 1999, Doğu Karadeniz'de Efsane Tarih ve Kültür, Çivi- yazıları Yayınları, İstanbul.
  • Hewitt, George, "Caucasian Langugaes", E. K. Brown and Sarah Ogilvie (der.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Elsevier, Boston, 2009.
  • http://www.konapedia.com/index.php?title=T%C3%BCrkiye_G%C3%BCrc %C3%BCleri
  • http://www.independent.co.uk/life-style/history/jason-and-the-argot- land-where-greeks-ancient-language-survives2174669.html
  • http:mustafaatmaca.blogspot.com201010romeyikannturkusu.html (http://www.soruyusormak.com/detay.asp?id=548)
  • İmer, Kamile, 1997, "Türkçe-Lazca" Konuşan İki dillilerde Kod Değiştirimi", VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri. 7-9 Ağustos 1996 (yay. Kâmile İmer, N. Engin Uzun), Ankara: Ankara Üni. Basımevi.
  • Johanson, L., 1993, "Code-Copying in Immigrant Turkish", Immigrant Languages in Europe (ed. G. Extra; L. Verhoeven), Clevedon: Multilingual Matters.
  • Johanson, L., 2007, Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (çev. Nurettin Demir), Ankara: TDK Yay.
  • Karaca, İbrahim; 2006, Hemşin Tarih dil Gelenek ve Görenekler, Çiviyazıları, İstanbul.
  • Kojima, G., Avcı Bucaklişi, İ.; 2003, Lazca Gramer, Çiviyazıları Yay., İstanbul.
  • Kuyumcu, Osman; 2006, Türkçenin Hemşin Ağzı, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Romaine, S., 1991, Bilingualism, Oxford: Basil Blackwell.
  • Sağın Şimşek, S. Çiğdem, 2006, "Toplumdilbilim", Dilbilim. Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar (yay. hzl. Ahmet Kocaman), Ankara: Dil Derneği.
  • Şen, Meryem, 2006, "Bölgesel Ağızlara Karşı Tutumlar", Türkiye'de Dil Tartışmaları (der. Astrid Menz, Christoph Scroeder), İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yay.
  • Tirebolulu, H. Alparslan, 1923, Trabzon İli Laz mı Türk mü? Giresun. Vamling; K., Tchantouria R., 1991 "Complement Clauses in Megrelian", Studia Lingüistica, Vol. 45, No. 1-2,1
APA GÖKDAĞ B (2011). Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. , 111 - 134.
Chicago GÖKDAĞ BİLGEHAN ATSIZ Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. (2011): 111 - 134.
MLA GÖKDAĞ BİLGEHAN ATSIZ Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. , 2011, ss.111 - 134.
AMA GÖKDAĞ B Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. . 2011; 111 - 134.
Vancouver GÖKDAĞ B Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. . 2011; 111 - 134.
IEEE GÖKDAĞ B "Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri." , ss.111 - 134, 2011.
ISNAD GÖKDAĞ, BİLGEHAN ATSIZ. "Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri". (2011), 111-134.
APA GÖKDAĞ B (2011). Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları, 8(31), 111 - 134.
Chicago GÖKDAĞ BİLGEHAN ATSIZ Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları 8, no.31 (2011): 111 - 134.
MLA GÖKDAĞ BİLGEHAN ATSIZ Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları, vol.8, no.31, 2011, ss.111 - 134.
AMA GÖKDAĞ B Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları. 2011; 8(31): 111 - 134.
Vancouver GÖKDAĞ B Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları. 2011; 8(31): 111 - 134.
IEEE GÖKDAĞ B "Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri." Karadeniz Araştırmaları, 8, ss.111 - 134, 2011.
ISNAD GÖKDAĞ, BİLGEHAN ATSIZ. "Doğu Karadeniz’de Konuşulan Diller ve Türkçe İle Etkileşimleri". Karadeniz Araştırmaları 8/31 (2011), 111-134.