Yenisey yazıtlarında ekler

Şimşek, Yaşar

Yenisey yazıtlarında ekler

YAŞAR ŞİMŞEK (Kırıkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyat Bölümü, Kırıkkale, Türkiye)

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi

4 0

Yıl: 2014 Cilt: 3 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 29 - 67 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yenisey yazıtlarında ekler

Öz:

Bu makalenin amacı Yenisey yazıtlarında geçen eklerin tam bir dizinini ortaya koymaktır. Çalışma, Yenisey bölgesinde bulunan E 1-154 isimli yazıtları, henüz numaralandırılmamış Lisiçya II ve Kök Haya yazıtını, Adrianovun keşfettiği 5 satırlık yazıtı ve Güney Yenisey 1-2-3-4-10 numaralı yazıtlarını kapsamaktadır. Her bir yazıttaki bütün sözcükler incelenerek kelime köküne eklenen tüm ekler ilgili başlıkların altında madde başları ile sıralanmıştır. Örneğin oglanım sözcüğü hem +An çokluk eki adlı başlığın altına hem 1.teklik iyelik eki +(X)mın altına yazılarak önce yazıt numarası sonra bulunduğu yazıttaki satır numarası gösterilmiştir. oglanım (E 1/1)-(E 16/1)-(E 18/5)-(E 42/8)-(E 45/7)-(E 110/3): gibi. Eklerin görevleri, makalenin hacmi ve her ekin ayrıca incelenmesi gerektiği düşüncesi ile konu dışı tutulmuştur. Sözcüğün kökünün tespitinde Clausonun An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish adlı çalışması temel alınmıştır. Yazıtlar üzerine yapılan müstakil okuma ve anlamlandırma çalışmaları da karşılaştırmalı olarak kullanılmıştır. Okuma ve anlamlandırma yorumlarına açık sözcükler ve özel isimler konu dışı bırakılmıştır. Bu sözcükler makalenin sonunda estampaj kopyaları ile gösterilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim

Suffixes in the Yenisei inscriptions

Öz:

The aim of this essay is to put forth an exact indice of suffixes in the Yenisei inscriptions. The study includes the inscriptions named E 1-154 in the Yenisei region, Lsiçya II and Kök Haya inscription which is not yet enumareted, the five line inscription found out by Adrianov and South Yenisei inscription numbered 1-2-3-4-10. Every word in each one of the inscription are examined and then are lined up with entries under the titles related to all of the suffixes which are added on word root. For example; the word oglanım is under the title of both +An suffix and 1. first person possesive suffix +(X)m and first their inscription numbers are shown then their line numbers are shown. oglanım (E 1/1)-(E 16/1)-(E 18/5)-(E 42/8)-(E 45/7)-(E 110/3): The functions of the suffixes are left aside when considering the capacity and with the idea that every suffixes should be examined seperately. In the determination of the root of the word; the study An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish by Clasuson is used as a base. Seperate studies and sense making studies about the inscriptions are used as comparatively. The words which are open ended for reading and sense making and proper nouns are left aside. These words are shown with stamping copies at the end of the essay.

Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ARAD, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I Metin. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
ARAD, R. R. (1959). Kutadgu Bilig II Tercüme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
AYDIN, E. (2009a). S. Gerard Clausonun Etimolojik Sözlüğünde Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Veriler, Turkish Studies, 4/4, 93-118.
AYDIN, E. (2009b). Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Türkiyede Yapılan Çalışmalara Bir Bakış, I. Uluslararası Uzak Asyadan Ön Asyaya Eski Türkçe Bilgi Söleni, 18-20 Kasım 2009, Afyonkarahisar.
AYDIN, E. (2010). Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Genel Sorunlar Üzerine Notlar, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu III.
Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı I. Cilt, 89-96.
CAFEROĞLU, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirtenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University.
Derleme Sözlüğü C. IX (1993). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
ERDAL, M. (1991). Old Turcic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, I-II. Wiesbaden: Turcologica 9.
ERDAL, M. (2004). A Gramer of Old Old Turcic. Leiden-Boston: Brill.
GÜLENSOY, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
HAMILTON, J. R. (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası. Ankara: Simurg Yayınları. (çev. Ece Korkut, İsmet Birkan).
KIZI, G. N. (2006). Yenisey Yazıtlarındaki Hâller. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bişkek: Kırgızistan - Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Ana Bilim Dalı.
ÖNER, M. (2004). Yarlık Sözü Hakkında, TİKA I. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu 31 Mayıs-4 Haziran 2004, Simferepol.
SERTKAYA, O. F. (1995). Yenisey Yazıtlarının Yayınlarındaki Bazı Okuma ve Anlamlandırmaların Düzeltilmesi, Yeni Okuma ve Anlamlandırma Teklifleri. Göktürk Tarihinin Meseleleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 67-75.
SERTKAYA, O. F. (2005). Yenisey Yazıtlarından 10, 25, 41, 51, 70, 109 ve 110 Üzerine Etimolojik Açıklamalar ile Düzeltmeler, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 39, 209-228.
SERTKAYA, O. F. (2011). Kiçig, Küçük ve Bedük Kelimeleri ile Türevlerinin Etimolojileri, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Mayıs 2011, 713, 409-416.
ŞEN, S. (2014). Eski Uygur Türkçesi Dersleri. İstanbul. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
TAŞ, İ. (2008). Ana Altaycada Gövdesonu Ünlülerinin Kutadgu Biligdeki İzleri, Turkish Studies, Volume 3/1, 359.
TAŞ, İ. (2009). Kutadgu Biligde Söz Yapımı. Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
TEKİN, Ş. (2001). Ög, Ögir-, Yarlıg, Yarlıka- Kelimelerinin Nerelerden Geldikleri Hakkında, İştikakçının Köşesi-Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler. İstanbul: Simurg Yayınları.
USEEV, N. (2007). Esizime mi? Sizime mi? A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34 Erzurum.
USEEV, N. (2009). Yenisey Yazıtlarının Söz Dizimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Ana Bilim Dalı.
USEEV, N. (2010). Y 86 ve Y 102 Yenisey Yazıtları, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 7/3, 207-211.
USEEV, N. (2012). Y 81 Yazıtı Üzerinde Okuma ve Anlamlandırma Önerisi Ya Da Eski Türklerde Armağan Etme, Hediyeleşmenin Bir Türü, TEKE Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1/1, 36-41.
USER ŞİRİN, H. (2010). Yenisey Yazıtlarının Okunma ve Anlamlandırılması Üzerine Yeni Öneriler II-, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21.
Yüzyıl Konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı II. Cilt, 767-774.
YILDIRIM F., AYDIN E. ve ALİMOV R. (2013). Yenisey-Kırgızistan Yazıtları ve Irk Bitig. Ankara: Bilgesu Yayınları.
YUDAHİN, K. K. (1998). Kırgız Sözlüğü C: A-J. Ankara: TDK Yayınları. (çev. Abdullah Taymas).
İnternet Kaynakları
http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1

APA	Şimşek Y (2014). Yenisey yazıtlarında ekler. , 29 - 67.
Chicago	Şimşek Yaşar Yenisey yazıtlarında ekler. (2014): 29 - 67.
MLA	Şimşek Yaşar Yenisey yazıtlarında ekler. , 2014, ss.29 - 67.
AMA	Şimşek Y Yenisey yazıtlarında ekler. . 2014; 29 - 67.
Vancouver	Şimşek Y Yenisey yazıtlarında ekler. . 2014; 29 - 67.
IEEE	Şimşek Y "Yenisey yazıtlarında ekler." , ss.29 - 67, 2014.
ISNAD	Şimşek, Yaşar. "Yenisey yazıtlarında ekler". (2014), 29-67.

APA	Şimşek Y (2014). Yenisey yazıtlarında ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(1), 29 - 67.
Chicago	Şimşek Yaşar Yenisey yazıtlarında ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 3, no.1 (2014): 29 - 67.
MLA	Şimşek Yaşar Yenisey yazıtlarında ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.3, no.1, 2014, ss.29 - 67.
AMA	Şimşek Y Yenisey yazıtlarında ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2014; 3(1): 29 - 67.
Vancouver	Şimşek Y Yenisey yazıtlarında ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2014; 3(1): 29 - 67.
IEEE	Şimşek Y "Yenisey yazıtlarında ekler." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3, ss.29 - 67, 2014.
ISNAD	Şimşek, Yaşar. "Yenisey yazıtlarında ekler". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 3/1 (2014), 29-67.