İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi
Yıl: 2013 Cilt: 0 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 43 - 67 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi
Öz: Muş, Hz. Ömer döneminde 2 1/641 tarihinde Abdurrahmân b. Rebîa el -Bâhilîkomutanlığında on sekiz bin kişilik bir ordu tarafından fethedilmiştir. Raşit halife- ler, Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde Muş o günkü adıyla Taron, Bizanslılar ileMüslümanlar arasında daima mücadele merkezi olmuştur. Bundan istifade et- mek isteyen Ermeniler de zaman zaman bir tarafın yanında yer almışlar; bazende bağımsız hareket etmişlerdir. Bu sebeple Muş ve ilçelerinde Arapların iskânıve İslamlaşma oranı az olmuştur. Ancak Abbasiler döneminde Müslümanlarınözellikle Malazgirt te iskânını görmekteyiz. Abbasilerin bölge üzerinde etkinliğinikaybettiği dönemde şehir, kısa süreli Hamdanîler, Mervanîler ve Ermenilerinhâkimiyetinde kalmıştır. Selçukluların Şehri ele geçirmesinden sonra durum d e- ğişmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
In the First Period of Islamic History: Mush and Its Arounds
Öz: At the reign of the Caliph Umar, Mush was conquered by an army of eighteenthousands commanded by Abdurrahman b. Rebia el -Bahili in 21/641. In the period from the Rashid Caliphs to the Abbasid, the name of the Mush was knownTaron, where always it had been the centre of fighting between Byzantines andMuslims. Since the Armenians tried to get benefit from this situation time totime they took a side and sometimes acted independently. Therefore the settl ement of the Arabs and the Islamization in the city and counties has been in percentage. However, we observe that Muslims in the Abbasid period, particularlyinhabited in Manzikert. The city was administered by Hamdanids, Marwanidsand Armenians on short-term in the period of Abbasid losing authority over theregion. This situation changed after the city was conquered by Se l juks.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- » e l -Abdülganî, Abdurrahmân Muhammed, Ermîniyye ve Alâkâtühe's -Siyâ siyye bi -küllin mine'l - Bizantiyyîn ve'l -Müslimîn 33 -457/653 -1064, Kuveyt, 1989.
- » Acar, Abdurrahman, ―Bingöl ve Çevresinde islamın Yayılışı, I. Bingöl Sempozyumu, (10 -11 Haziran 2006), Bi n göl, 2007, s. 19 -27.
- » Akyol, Edip, Seyfüddevle ve Anadolu Seferleri, Yayımla n mamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2007.
- » Aristakes De Lastivert, Ermeniyye beyne'l -Bizantiyyîn ve'l -Etrâki's -Selâcika 392 -463/1000 - 1071, Fransızcadan Arapça Çev. ve Thk: Fâyiz Necîb İskender, İskenderiye, 1983.
- » Arslan, İhsan, ―Hulefâ -i Râşidîn Dönem inde Iyâz b. Ğanm‖, İSTEM Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 19, Konya, 2012, s. 101 -120.
- » Arslan, Yavuz, Perslerin Yönetim Politikası, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2010.
- » Astarciyan, K. L., Tarihul -Ümmetil -Ermeniyye, Musul, 1951.
- » Azimli, Mehmet, Diyarbak ır ve Çevresinin Müslümanlaşma Süreci, Konya, 2010.
- » e l -Belâzurî, Ebu'l -Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir (279/892), Fütûhul -Büldân, thk: Abdullâh Enîs et-Tabbâ‗, Bey rut, 1407/1987.
- » Baluken, Yusuf, Mervanîler Devrinde Dini Gruplar Arasındaki Münasebetler, Yayı mlanm a- mış Yüksek Lisans T ezi, Van, 2010.
- » Baykara, Tuncer, Anadolunun Tarihi Coğrafyasına Giriş, Ankara, 1988.
- » Bingöl, Halit, Muşun Kültür Hayatına Toplu Bir Bakış, İ s tanbul, 1987.
- » Darkot, Besim, ―Muş, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansi k lopedisi, İstanbul , 1979, VIII, 744 - 747.
- » Demir, Ahmet, İslamın Anadoluya Gelişi (Doğu ve Güneydoğu İlleri), 2. baskı, İstanbul, 2008.
- » Demircan, Adnan, ―Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn‖, İSTEM Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 17, Konya, 2011, s. 9 -22.
- » Diyanet İşleri Başkanlığı, Dini Terimler Sözlüğü, ―Zirâ‖, http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/DiniBilgilerDetay.aspx?ID=1394 , (21.08.2013).
- » Güneş, Hüseyin, ―Tûr Abdîn Yöresinin İslamlaşma Süreci‖, Şırnak Üniversitesi İlahiyat F a- kültesi Dergisi, Yıl: 2012/2, Cilt: III, Sayı: 6, s. 71 -101.
- » Gürbüz, Osman, ―Boğa el -Kebirin Ermeniyye Seferi‖, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştı r- maları Enstitüsü Dergi si, Sayı: 22, Erzurum, 2003, s. 233 -250.
- » Grousset, René, Başlangıcından 1071e Ermenilerin Tarihi, Çev: Sosi Dolanoğlu, İstanbul, 2005.
- » e l -Hamevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillâh (626/1229), Mucemül -Büldân (I -V), Beyrut, 1397/1977.
- » Hattâb, Mahmûd Şît, Ermeniyye Bilâdi'r-Rûm, 4. baskı, Be yrut, 1411/1990.
- » Honigmann, Ernst, Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev: Fi kret Işıltan, İstanbul, 1970.
- » İbn Abdilber, Ebû Amr Yûsuf b. Abdillâh en -Nemerî (463/1071), el -İstiâb fî Ma rifetil -Ashâb, Thk: Âdil Mürşid, Ammân, 1423/2002.
- » İbnül -Esîr, Ebul -Hasan Izzüddîn Ali b. Muhammed el -Cezerî (630/1233), el -Kâmil fit-Târîh (I -XI), Thk: Ebul -Fidâ Abdullâh el -Kâdî, Beyrut, 1407/1987.
- » .., Üsdül -Gâbe fî Ma‗rifetis -Sahâbe (I -VIII), Thk: Alî Muhammed Muavvız-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Bey rut, 1417/1996.
- » İbn Hacer, Ebul -Fadl Ahmed b. Ali el -Askalânî (852/1448), el -İsâbe fî Temyîzis -Sahâbe (I - IX), Mısır, 1327/1853.
- » İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn el -Hadramî el -Mağribî (808/1406), Târîhu İbn Haldûn -Kitâbül -Iber ve Divânül -Mübtede‗ ve l -Haber fi Eyyâmil -Arab vel - Acem vel -Berber ve Men Âsârahüm min Zevis -Sultânil -Ekber-(I -VIII), Beyrut, 1421/2000.
- » İbnü'l -Ibrî, Ebu'l -Ferec Gregerious Cemâlüddin b. eş -Şemmâs el -Malatî (683/1286), Târihu Muhtasaru'd -Düveli, 3. baskı, Be yrut 1415/1994.
- » .., Ebül -Ferec Tarihi, Çev: Ömer Rıza Doğrul, A n kara, 1945.
- » İbn Kesîr, Ebul -Fidâ İsmâil b. Ömer ed -Dımeşkî (774/1372), el -Bidâye ven -Nihâye(I -XXI), Thk: Abdullâh b. Ab dulmuhsin et-Türkî, Cîze, 1419/1998.
- » İpek, Ali, İlk İslami Dönemde Azerbaycan (63 2 -750), Yayı m lanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1999.
- » Kabadağ, Fatma, I. -VII. Yüzyıllar Arasında Roma -Pers Mücadeleleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Man i sa, 2006.
- » Kaegi, Walter E., Bizans ve İlk İslam Fetihleri, Çev: Mehmet Özay, İstanbul, 2000.
- » Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu 1830 -1914, İstanbul, 2010.
- » Kramers, J. H. -C. E. Bosworth, ―Mush‖, Encyclopaedia of I s lam, 2. edition, Leiden, 1993, VII/665 -666.
- » Külekçi, Cahit, İslam Tarihinde Ermeniler ve Ermenistan Fetihleri (Hulefa -yi Raşidin ve Emeviler Dönemi ), İ s tanbul, 2012.
- » Mamikonean, Yovhannes (6. yy.?), The History of Taron, by Levon Avdoyan, Atlanta Georgia, 1993.
- » Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev: Fikret Işıltan, 5. baskı, Ankara, 1999.
- » Öztuna, Yılmaz, Başlangıcından Zamanımıza Kadar Büyük Türkiye Tarihi: Türkiyenin Siyasi, Medeni, Kültür, Teşkilat ve Sanat Tarihi (I -V), İstanbul, 1983.
- » San, M. Salih, Doğu Anadolu ve Muşun İzahlı Kronolojik Tarihi, Ankara, 1966.
- » Sayılan, Hasan, Muş İlinde Kültür Turizmi Potansiyelinin Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Li sans Tezi, Ankara, 2007.
- » Sevgen, Nazmi, Anadolu Kaleleri, Ankara, 1959.
- » Sümer, Faruk, Doğu Anadolu Türk Beylikleri, 2. baskı, Ankara, 1998.
- » Süryani Mihail (1200), Vakainame I. kısım (622 -1042), Fransızca ve Ermeniceden Türkçeye Çev: Hrand D. Andreasyan, İ stanbul, 1944.
- » Şahin, Tahir Erdoğan, İlkçağ Tarihi ve Uygarlıkları, Malatya 2007.
- » Şerefhan Bitlisî (1604), Şerefnâme (I -V), Farsçadan Fransızcaya Çev: François Bernand Charmoy, Türkçe Çev: Celal Kaba dayı, İstanbul, 2009.
- » et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (310/922), Târîhut-Taberî -Târîhur-Rusul vel - Mülûk-(I-XI), Thk: Mu hammed Ebul -Fadl İbrahim, 2. baskı, Kâhira, 1419.
- » Tan, Armağan, Urartu Krallığının Kuruluşu, Yayımlanm a mış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
- » Tekin, Rahmi, Ahlat Tarihi, İstanbul, 2000.
- » Ter-Gevondyan, A. N., Ermeniya i Arabskiy Halifat, Erivan, 1972.
- » Tokuş, Ömer, Hamdanîler (Siyasî, İçtimaî, İlmi ve Kültürel Hayat), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 2006.
- » Tufantoz, Abdürrahim, ―Mervanîler‖, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2004, XXIX, 230-232.
- » Tuncel, Metin, ―Muş, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansikl o pedisi, İstanbul, 2006, XXXI, 368 - 371.
- » Türker, Atila, Urartu Krallığının Yerleşim Birimleri Işığında Yayılımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2001.
- » Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, 2. baskı, İstanbul, 1987.
- » el-Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer (207/822), Târîhu Fütûhıl -Cezîra vel -Habûr ve Diyâr-i Bekr vel -Irâk, Thk: Abdülazîz Feyyâz Harfûş, Dımeşk, 1417/1996.
- » Vasiliev, A. A., Bizans İmparatorluğu Tarihi I, Çev: Arif M üfid Mansel, Ankara, 1943.
- » el-Ya‗kûbî, Ahmed b. Ebi Ya‗kub b. Cafer el -Abbâsî (284/897), Târihul -Ya‗kûbî, http://www.alwaraq.net, (05.08.2013).
- » Yurt Ansiklopedisi, ―Muş, Genel Yayın Yönetmeni: Taha Parla, İstanbul, 1982 -1983, VIII/6032-6034.
| APA | ESER M (2013). İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. , 43 - 67. |
| Chicago | ESER MİTHAT İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. (2013): 43 - 67. |
| MLA | ESER MİTHAT İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. , 2013, ss.43 - 67. |
| AMA | ESER M İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. . 2013; 43 - 67. |
| Vancouver | ESER M İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. . 2013; 43 - 67. |
| IEEE | ESER M "İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi." , ss.43 - 67, 2013. |
| ISNAD | ESER, MİTHAT. "İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi". (2013), 43-67. |
| APA | ESER M (2013). İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. İstem, 0(22), 43 - 67. |
| Chicago | ESER MİTHAT İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. İstem 0, no.22 (2013): 43 - 67. |
| MLA | ESER MİTHAT İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. İstem, vol.0, no.22, 2013, ss.43 - 67. |
| AMA | ESER M İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. İstem. 2013; 0(22): 43 - 67. |
| Vancouver | ESER M İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi. İstem. 2013; 0(22): 43 - 67. |
| IEEE | ESER M "İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi." İstem, 0, ss.43 - 67, 2013. |
| ISNAD | ESER, MİTHAT. "İlk dönem İslam tarihinde Muş ve çevresi". İstem 22 (2013), 43-67. |
