Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği
Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 74 Sayfa Aralığı: 119 - 130 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği
Öz: Konya Ilgın Mahmuthisar beldesinde türbesi olan ve bu bölgedeki veli zatlardan birisi olarak bilinen Dediği Sultanın adı dikkat çekicidir. Dediği Sultan, menkıbevi bilgilere göre,Anadoluya ilk gelen kolonizatör dervişlerden biri olup Hoca Ahmet Yesevi ile de irtibatlıdır.Anadoluda tanınan ve meşhur şahsiyetlerden Hacı Bektaş Veli, Mevlana Celaletin Rumi,Emir Sultan, Karaca Ahmet, Seyit Harun Veli gibi mutasavvıfar ile Sultan Alâeddin, Kadıncık Ana gibi hanedana mensup kişilerle zamandaş olarak gösterilmiştir. Asıl adının Şeyh Ha-lit olduğu tahmin edilen Dediği Sultanın adındaki dediği kelimesi birçok kişi tarafındanfarklı okunmuş veya telafuz edilmiştir. dediği, didiği, dedegi, dedeki, didi, dede begi, dediyi,dedini gibi farklı okuyuş ve telafuzlardan hangisinin asli olduğu hususunda halk köken bilimine göre bazı izahlar varsa da, bunların doğruluk derecesi şüphelidir. Bu çalışmada dediği kelimesinin Menakıpnamede ve halk arasında kabul gördüğü şekli ile demek fiilinden migeldiği, yoksa bir yerlileştirme örneği mi olduğu konusuna açıklık getirilecektir.
Anahtar Kelime: Konular:
A sample of localisation-the name of dedig sultan dedegi~dedigi
Öz: Te name of Dedigi Sultan, one of the religious personalities with a dervish lodge erected inhis name in the region of Mahmuthisar-Ilgın-Konya, is catching atention. According to thereligious anecdotes, Dedigi Sultan is one of the first colonist dervishes connected with HodjaAhmed Yesevi. He is a contemporary of the well-known Sufi personalities in Anatolia likeHacı Bektash Veli, Mevlana Celaletin Rumi, Amir Sultan, Karaca Ahmet, Seyit Harun Veliand members of the dynasty of Sultan Alaeddin and Kadıncık Ana. Te dedigi word in thename of Dedigi Sultan, whose real name is considered to be Şeyh Halit (Sheikh Khalid), hadbeen read and pronounced diferently by many. Although there are some etymological explanations for the origin of the various reiterations and pronunciations dediği, didiği, dedegi,dedeki, didi, dede begi, dediyi, dedini their accuracy are questionable. In the present study, light will be shed whether the word dediği is derived from demek (to say) verb as writenMenakıpname and accepted by the public or is a sample for localization of words.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKGÜNDÜZ, A. (2013). Doğanhisar Adı Üzerine. 1. Ulusal Doğanhisar ve Çevresi Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (Bildiriler). Konya: 1-16.
- AKSAN, D. (2009). Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim, c.3. Ankara: TDK Yayınları.
- ALTINAY, A.R. (1994). On Altıncı Asırda Rafızilik ve Bektaşilik. (Sadeleştiren: Mehmet YA- MAN), İstanbul.
- BAKIRER, Ö. ve FAROQHİ, S. (1975). Dediği Dede ve Tekkeleri. Belleten, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 155: 447471.
- BEYAZIT, M. ve BEYAZIT, Y. (2014). Denizli Dediği Tekkesi. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- BOrN, A. (2012). Didiği Sultan Mescidi ve Tekkesi. Konya Ansiklopedisi, cilt: D-G, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 94-95.
- ÇAYCI, A. ve ÜREKLİ, B. (2003). Dediği Sultan Haziresi Mezar Taşları. SÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Konya: 10: 359-401.
- DEDEBABA, B.N. (2002). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, c. V (Dergahlar). Ankara: Ardıç Yayınları.
- DEVELLİOĞLU, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- ERGİN, M. (1980). Osmanlıca Dersleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- ERGİN, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: TDK Yayınları.
- İNCE, H. (2006). Ilgın Tarihi ve Evliyaları. Konya: Tekin Kitabevi.
- KrAĞAÇ, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- KrAĞAÇ, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- KRTALLIOĞLU, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16, 17 ve 18. Yüzyıllar). Ankara: TDK Yayınları.
- KÜÇÜKDAĞ, Y. ve ÖZDEMİR, G. (2012). Ilgında Tasavvufi Hayat, Tekke ve Zaviyeler. 1. Ulusal Ilgın Sempozyumu- Bildiriler, Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları, 465-480.
- Lİ, Y.S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adlar. İstanbul: Simurg Yayıncılık.
- REDHOUSE, J.W. (1890). Turkish and English Lexicon. Costantinople (İstanbul 1978): Çağ- rı Yayınları.
- STEİNGASS, F. (1892). A Comprenhensive Persian-English Dictionary. London (İstanbul 2005): Çağrı Yayınları.
- ŞAFAKÇI, H. (2013). Doğanhisar Tekke ve Zaviyeleri: 1. Ulusal Doğanhisar ve Çevresi Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (Bildiriler), Konya: 227-246.
- TAŞĞIN, A. (2013). Dediği Sultan ve Menakıbı, Konya ve Çevresinde Ahmet Yesevi Halifeleri- nin İzleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
- TAŞĞIN, A. (2013a). Dediği Sultan ve Menakıbı: Konya ve Çevresinde Alevi Bektaşi Dede- lerinin İzleri: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 66: 213-237.
- TEMEL, E. (2013). Hurufat Deferlerine Göre XVIII-XIX Yüzyılda Doğanhisar Vakıfarı: 1. Ulusal Doğanhisar ve Çevresi Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (Bildiriler), Konya: 272-273.
- TİETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, c.1, A-E, İstanbul-Wien: Simurg Yayıncılık.
- TİMURTAŞ, F.K. (1983). Osmanlı Türkçesi Grameri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebi- yat Fakültesi Yayınları.
- ULUDAĞ, S. (1994). Dede: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.9, İstanbul: s.76.
- YÖRÜK, D. (2013). XV. Yüzyılın İkinci Yarısında Doğanhisar: 1. Ulusal Doğanhisar ve Çevre- si Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (Bildiriler), Konya: 335-350.
| APA | Öztürk R (2015). Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. , 119 - 130. |
| Chicago | Öztürk Rıdvan Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. (2015): 119 - 130. |
| MLA | Öztürk Rıdvan Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. , 2015, ss.119 - 130. |
| AMA | Öztürk R Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. . 2015; 119 - 130. |
| Vancouver | Öztürk R Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. . 2015; 119 - 130. |
| IEEE | Öztürk R "Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği." , ss.119 - 130, 2015. |
| ISNAD | Öztürk, Rıdvan. "Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği". (2015), 119-130. |
| APA | Öztürk R (2015). Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(74), 119 - 130. |
| Chicago | Öztürk Rıdvan Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.74 (2015): 119 - 130. |
| MLA | Öztürk Rıdvan Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.74, 2015, ss.119 - 130. |
| AMA | Öztürk R Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2015; 0(74): 119 - 130. |
| Vancouver | Öztürk R Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2015; 0(74): 119 - 130. |
| IEEE | Öztürk R "Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.119 - 130, 2015. |
| ISNAD | Öztürk, Rıdvan. "Dediği sultan adı ve bir yerelleştirme örneği: Dedegi~dediği". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 74 (2015), 119-130. |
