Yıl: 2015 Cilt: 4 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1383 - 1412 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I

Öz:
Türklerde ilk çeviri faaliyetleri din değiştiren Uygurlarda görülür. Uygurçeviri külliyatının büyük bir bölümünü dinî içerikli eserlerin oluşturduğubilinmektedir. Eserlerin içeriğinin dinî olması din değiştiren bir toplumunartık mensubu olduğu muhiti anlama ve o dinin gerekliliklerini yerinegetirme zaruretinden doğmuştur. Müslüman Türklerde ise bilinen ilktercümeler aynı zaruretten doğmuş kutsal kitap Kurân-ı Kerimintercümeleridir. Kurânın Türkçeye yapılan ilk tercümeleri Doğu Türkçesi ilemuhtemelen 13. - 14. yüzyıllarda Arapça orijinal metnin hemen altınasatırarası / satıraltı denen yöntemle yapılmıştır. Kurân-ı Kerimin DoğuTürkçesine yapılan satırarası / satıraltı tercümelerinden Rylands, TİEM 73,Özbekistan ve Süleymaniye nüshaları üzerine Türkiyede ve yurt dışındaçeşitli çalışmalar yapılmıştır. Türk dilinin tarihî gelişim seyrinde mühim yertutan bu satırarası / satıraltı tercümelerin dışında Doğu Türkçesi ile yazılmışsatırarası / satıraltı tercüme bilinmemekteydi. Bu makalede İran-MeşheddeĀstan-i Quds-i Razavi Kütüphanesi 293 numarada kayıtlı, 645 varaklık (1290sayfa) eksik bir tercüme olan eser hakkında ilk bilgiler verilmeye çalışılacak,eserin Horezm Türkçesi ile yazıldığı ses ve şekil bilgisi özelliklerindenhareketle gösterilecektir.
Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar

PRELIMINARY INFORMATION ABOUT MESHED MANUSCRIPT, THE HOREZM TURKISH QUR AN TRANSLATION - I

Öz:
The first translation activites among the Turks are seen in Uighurs whohad changed their religion. The major part of the Uighur corpus oftranslations is known to consist of religion based works. That the contents ofthe works were religious, was a necessity for a community which hadchanged its religion and wished to understand the new environment andperform the rules of the religion they accepted. The first known translationsof Muslim Turks are the translations of the holy book, the Qur an, which wasan outcome of the same necessity. The first translations of the Qur an inTurkish, were made in interlinear method, under the original Arabic text, inthe eastern Turkish of 13.-14. centuries. Various studies have been made inTurkey and abroad on the copies of TIEM 73, Rylands, Uzbekistan andSüleymaniye which are the interlinear translations of Qur an s EasternTurkish version. For a long time no other interlinear translation was knownexcept these interlinear translations which have an important impact on thedevelopment process of Turkish language. In this assay, preliminaryinformation will be given about this defective translation of 1290 pages which is registered as number 293, at Āstan-i Quds-i Razavi library inMeshed-Iran; phonological and morphological peculiarities will be providedto stress that the translation is in Horezmian Turkish.
Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ATA, A. (2004). Karahanlı Türkçesinde İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası, Giriş-Metin- Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. AYDIN, Ş. (2008). İran Kütüphaneleri Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Timaş Yayınları. BIRNBAUM, E. (1990). On some Turkish interlinear translations of the Koran. Journal of Turkish Studies / Türklük Bilgisi Araştırmaları. 14. FIKRAT, M. A. A Catalogue of the Manuscripts of The Holy Quran In Translation Preserved In The Library of Āstan-i Quds-i Razavi, Āstan-i Quds Library Publications No. 10. JAMES, D. (1988). Qur’ans of the Mamluks. London. KÖK, A. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73 1v-235v/2). Giriş-İnceleme-Metin-Dizin. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. LINGS, M. (1976). Quranic Art of Calligraphy and İllumination. London. LINGS, M. ve ŞAHİDİ, J. H. (1976). The Qur’an, An Exhibition of the British Library. London. MA’ANÎ, (1928). Rahnümā-yı Gencina-yi Qur’an. Meşhed. SAĞOL, G. (1993, 1995, 1996, 1999). An Inter-Linear Translation of the Qur’an Into Khwarazm Turkish. Introduction, Text, Glossary and Facsimile. Part I: Introduction and Text, Harvard. XL+369 s.; Part II: Glossary. Harvard. XXIII + 310 s.; Part III: Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimoğlu Ali Paşa No. 2; Section One: 1b- 300b. Harvard. 229s.; Section Two: 301a-587b. Harvard. SERTKAYA, O. F. (2007). Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Yayımı Üzerine Bazı Görüşler. Festschrift in Honor of András J. E. Bodrogligeti, Türk Dilleri Araştırmaları, 17, 319-334; SERTKAYA, O. F. (2013). Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Yayımı Üzerine Bazı Görüşler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler, İstanbul: Çantay Yayınları. 124-139. SERTKAYA, O. F. (2013). Kur’an tercümesinin Horezmce nüshası yayımı üzerine bazı düzeltmeler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler, İstanbul: Çantay Yayınları. 140-163. SERTKAYA, O. F. (2013). Yüksek Lisans Tezi, Doktora Tezi ve Doçentlik Tezi üzerine bazı görüşler. Makaleler 2 Seçme Araştırma ve İncelemeler, İstanbul: Çantay Yayınları.164- 201. ÜNLÜ, S. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi (TİEM _____73> 235v/3- 450r/7). Giriş-İnceleme-Metin-Analitik Dizin. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÜŞENMEZ, E. (2010). Eski Kur’an Tercümelerinden Özbekistan Nüshası Üzerinde Dil İncelemesi (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük-Ekler Dizini). Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÜŞENMEZ, E. (2013). Eski Kur’an Tercümelerinden Özbekistan Nüshası. Satır Arası Türkçe- Farsça Tercümeli Tıpkıbasım. İstanbul. ÜŞENMEZ, E. (2013). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Özbekistan Nüshası. Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümeli (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük-Ekler Dizini - Tıpkıbasım). İstanbul.
APA Şimşek Y, SERTKAYA O (2015). HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. , 1383 - 1412.
Chicago Şimşek Yaşar,SERTKAYA Osman Fikri HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. (2015): 1383 - 1412.
MLA Şimşek Yaşar,SERTKAYA Osman Fikri HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. , 2015, ss.1383 - 1412.
AMA Şimşek Y,SERTKAYA O HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. . 2015; 1383 - 1412.
Vancouver Şimşek Y,SERTKAYA O HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. . 2015; 1383 - 1412.
IEEE Şimşek Y,SERTKAYA O "HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I." , ss.1383 - 1412, 2015.
ISNAD Şimşek, Yaşar - SERTKAYA, Osman Fikri. "HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I". (2015), 1383-1412.
APA Şimşek Y, SERTKAYA O (2015). HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(4), 1383 - 1412.
Chicago Şimşek Yaşar,SERTKAYA Osman Fikri HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 4, no.4 (2015): 1383 - 1412.
MLA Şimşek Yaşar,SERTKAYA Osman Fikri HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.4, no.4, 2015, ss.1383 - 1412.
AMA Şimşek Y,SERTKAYA O HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2015; 4(4): 1383 - 1412.
Vancouver Şimşek Y,SERTKAYA O HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2015; 4(4): 1383 - 1412.
IEEE Şimşek Y,SERTKAYA O "HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4, ss.1383 - 1412, 2015.
ISNAD Şimşek, Yaşar - SERTKAYA, Osman Fikri. "HOREZM TÜRKÇESİ İLE YAPILAN KUR'ÂN TERCÜMELERİNDEN MEŞHED NÜSHASI ÜZERİNE İLK BİLGİLER - I". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 4/4 (2015), 1383-1412.