Yıl: 2015 Cilt: 1 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 110 - 124 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ

Öz:
Sözlü kültür toplumların hafızasını oluşturur. Özellikle yazının yeterince gelişmediği toplumlarda bireyler arası kültürel aktarım çoğunlukla sözlü olarak gerçekleşir. Bu etkileşim zamanla sözlü edebiyata ve müziğe dönüşür. Bazı kimseler de bu kültür taşıyıcılığını mesleğe dönüştürür. Bu çalışma da Kürt toplumunun sözlü kültürünün taşıyıcıları olan dengbêjler ve dengbêjlik sanatının önemi üzerinde durmaktadır. Dengbêjlik bir sanat, müzik ve hafıza aktarımıdır. Kürtçenin resmi dil olarak kullanılmayışı, yazılı kültürün gelişimi için bir engel oluştururken, sözlü kültürün gelişimi için bir avantaja dönüşmüştür. Özellikle müzik alanında manilerden ağıtlara kadar dev bir müzikal bellek oluşmuştur. Dengbêjler bu farklı müzik türlerinin tamamını - yerine göre - icra etmişlerdir. Çalışmamızda esas olarak kilam denilen aşk, savaş ve ölüm gibi trajik şarkılar üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Bu şarkıların çoğu uzunhava biçiminde ve müzik aleti kullanılmadan icra edilmiştir. Sayfa sınırından dolayı kılamların metinlerine yeterince yer verilememiştir. Çalışmada dengbêj kavramı hem kadın hem de erkek sanatçılar için kullanılmıştır
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Müzik Antropoloji Edebiyat Sanat

-

Öz:
Oral culture constitutes societies' memory. Particularly in the societies in which the script is not well developed culture transmission between individuals occurs orally. This interaction transforms into oral literature and music over time. And some individuals turns this culture transportation into a job. In this study we focus on dengbejs who are known as Kurdish oral literature transporters and the importance of the dengbej art. Dengbej is a transmission of art, music and memory. Where restrictions on Kurdish language being used as a state language constitutes an impediment on devolopment of literary language it is also an advantage for oral culture to develop better. Particularly in music field there has been a gigantic musical memory from mournings to manis. Dengbejs performed all of these different kind of music types. In our study evaluations are carried out on kilams which are generally trajic songs and refer to love, war and death. Most of these songs were performed without an instrument and in the unmetered folk song format. Because of the page restriction kilams' scripts are not included enough. The term dengbej in this study refers both man and woman artists
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Müzik Antropoloji Edebiyat Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alakom, R.(1994). Di Folklora Kurdî de Serdestiyeke Jinan. Stockholm: Nûdem. Akyol, H. (2011). Antolojiya Dengbêjan 1 (Çapa 2.). Azad Zal (Edît). İstanbul: Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê, ç.2, 2011, r.136. Aras, A. (2009). Serhildana Seyîdan û Berazan. Stenbol: Pêrî. Aras, A. (2011). Kilama Kurdî û Dengbêjiya Serhedê, Bîr, j. 7, www.kovarabir.com, 12.12.2011. Aras, A. (2013). Şaîrê Kurda yê Efsanevî Evdalê Zeynikê. İstanbul: AKYAD. Asmann, J. Kültürel Bellek, wer. Ayşe Tekin, weş. Ayrıntı, Stenbol, 2001, r.40. Aydogan, Î.S. (2011). Di Medbexa Ziman û Wêjeyê De Jina Kurd. Vahît Uluslararası Kürt Kadın Kongresi 1-5 Ekim 2008. Tane û Kemal Varol (Edit.). Hakkari: Hakkâri Üniversitesi. Ayyıldız, M., Birgören, H. (2009). Edebiyat Bilgi ve Kuramları (Çapa 2.) Ankara: Akçağ, Bayrak, M. (2002a) Kürt Müziği: Dansları ve Şarkıları. c. 1., Ankara: Özge. Boyaxçî, S. (2012). Hevpeyvîna Rû bi Rû. (Tekin Çifçi). Dîyarbekir. Boyîk, E. (2011) Nihêrina Li Ser Edebiyata Kurdên Sovyetê, Gotarên Konferansa Ziman û Wêjeya Kurdî ya Zaningeha Hekariyê. İbrahim Seydo Aydoğan, Selim Temo Ergül (Edit.). Hakkâri: Hakkâri Üniversitesi. Cewerî, F. (1998). Hawar. c.1., Stockholm: Nûdem. Cindî, H., Evdal, E.(2008). Folklora Kurmanca. Stenbol: Avesta. Cizîrî, Ş. (1999). Kultur û Edebiyata Devkî. Stockholm: Nûdem. Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl Anımsar? Alaeddin Şenel (Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Çelebi, N. N., Yıldırım, V., Ataş, A. G. (2006). Geleneksel Kürt Müziğine Genel Bir Bakış. http://bgst.org/kurtce-muzik/geleneksel-kurt-muzigine-genel-bir-bakis. 28/09/2006 Çifçi, T. (2014). Kılam û Jın. İstanbul: Nûbihar Demîr, Z. (2010). Erivan'dan Bir Ses Gelir. http:// vivahiba.com./article/show/erivandan-birses-erivan-radyosu/ Diha. (2014). Kürtlerin tanınması Erivan Radyosu'yla Başladı. www.hurbakıs.net. 15/11/2014. Elîot, T.S. (1983). Edebiyat Üzerine Düşünceler. Sevîm Kantarcıoğlu (Çev.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Mutlu, E. (1996). Kürt Müziği Üzerine. Stenbol: Avesta. Köker, E.(2010). Kitapta Kurutulmuş ÇiçeklerAnkara: Dipnot. Farqînî, Z. (2004). Ferhenga Kurdî-Tirkî. Stenbol: Enstituya Kurdî ya Stenbolê. Gazin, D. (2012). Bi Gazinê re Hevpeyvîna Rû bi Rû. (Tekin Çifçi). Muş Gillmor, F. (2003). İspanya'da Folklor Çalışmaları. Umay Günay (Çev.). Dünya Halkbilimi Çalışmaları Tarihi. Gülin Öğüt Eker, M.Öcal Oğuz, Nebi Özdemir (Edit.), Ankara: Milli Folklor Hamîde, D. (2012). Bi Gazinê re Hevpeyvîna Rû bi Rû. (Tekin Çifçi). Muş Jwaideh, W. (1999). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi. İsmail Ekem, Alper Duman (Çev.)Îstanbul: Îletîşîm. Kevirbirî, S.(2009a). Fîlîtê Quto 20 Kilam 20 Qewimîn. İstanbol: Do. Kevirbirî, S.(2009b). Sedsala Qêrinekê Karapetê Xaço, İstanbol: Do. Kıran, A. (2012) Di Dengbêjiya Kurdî de Rola Reso. Panela Bîranîna Dengbêj Reso, Muş: Turizm İl Müdürlüğü. Levi- Strauss, C. (1997). Irk, Tarih ve Kültür. Haldun Bayrı (Çev.). İstenbul: Metis. Luhan, M.Mc. (2007). Gutenberg Galaksisi. Gül Güven (Çağalı) (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi. Methiye, D. (2012). Bi Gazinê re Hevpeyvîna Rû bi Rû. (Tekin Çifçi). Muş Musaelyan, J.S. (1983/1994). Zembîlfroş- Poema Kurdî û Şaxên wê yên Edebî û Folklorî. Rohat Alakom(vgz.) Stockholm: Nûdem. Mutlu, M. (2012) Reso û Zimanê Kurdî, Panela Bîranîna Dengbêj Reso. Muş: Turizm İl Müdürlüğü, Nezan, K.(1994). Kürt Müziği. Necdet Hasgül (wer.). Stenbol: Avesta. Ong, W. J. ( Sözlü ve Yazılı Kültür, weş. Metis, Stenbol, 2011, r. 49-50. Özafşar, S. (2012). Türkçe Sözlük. İstanbul: Tomurcuk. Özalp, D. (2013). Sözün ve Makamın Ustası Evdalê Zeynikê. http://www.agiridengbej.com/Sozun-ve-makamin-ustasi-Evdal-Zeynik Öztürk, S. (2014). Di Tradîsyona Dengbêjiya Kurdî De Şakiro (Jiyan û Berhem) (Teza Lîsansa Bilind ya Çapnekirî). Parıltı, A. (2006). Dengbêjler, Sözün Yazgısı. Stenbol: İthaki. Qerecdaxî, E. (2012). Bi Dengbêj Eliyê Qerecdaxî re Hevpeyvîn (Tekin Çifçi): Diyarbekir. Sancar, M. (2010). Geçmişle Hesaplaşma. Îstanbul: İletişim. Sokolov, Y. M. (2009) Folklor: Tarih ve Kuram. Yetke Özer (Çev.). Îstanbul: Geleneksel. Stranvan, (2010) Hesenê Musa. Ronahî, sal: 2, Jimar: 13. Rênas Jiyan (amadekar). Diyarbakır: Belkî. Uzun, M. (2009). Dengbêjlerim. (3. Baskı). İstanbul: İthaki. Yaş, Z, Akyol, H. (2009). Ez Eyşe Şan im. Duhok: Enstitûya Kelepûra Kurdî. Zekî, D. (2012). Bi Dengbêj Zekî re Hevpeyvîna Rû bi rû (Tekin Çifçi). Muş.
APA çifçi T (2015). DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. , 110 - 124.
Chicago çifçi Tekin DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. (2015): 110 - 124.
MLA çifçi Tekin DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. , 2015, ss.110 - 124.
AMA çifçi T DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. . 2015; 110 - 124.
Vancouver çifçi T DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. . 2015; 110 - 124.
IEEE çifçi T "DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ." , ss.110 - 124, 2015.
ISNAD çifçi, Tekin. "DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ". (2015), 110-124.
APA çifçi T (2015). DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. International Journal of Kurdish Studies, 1(1), 110 - 124.
Chicago çifçi Tekin DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. International Journal of Kurdish Studies 1, no.1 (2015): 110 - 124.
MLA çifçi Tekin DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. International Journal of Kurdish Studies, vol.1, no.1, 2015, ss.110 - 124.
AMA çifçi T DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. International Journal of Kurdish Studies. 2015; 1(1): 110 - 124.
Vancouver çifçi T DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ. International Journal of Kurdish Studies. 2015; 1(1): 110 - 124.
IEEE çifçi T "DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ." International Journal of Kurdish Studies, 1, ss.110 - 124, 2015.
ISNAD çifçi, Tekin. "DI ÇARÇOVEYA ÇANDA DEVKÎ DE DI NAV CIVAKA KURDAN DE DENGBÊJ Û SAZIYA DENGBÊJIYÊ". International Journal of Kurdish Studies 1/1 (2015), 110-124.