1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'
Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1 - 38 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'
Öz: Hukukumuzda, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname (KHK) çıkarma yetkisi, ilk olarak, 1961 Anayasasında (m.64) tanınmıştır. 1982 Anayasasında da (m.91/1), önceki Anayasadaki hükme benzer bir şekilde KHK düzenlenmiş ve KHK yürütme organının düzenleyici işlemleri arasında sayılmıştır. Anayasanın 91. maddesinde, olağan dönem KHK'lerinin "düzenleme alanı" belirtilmektedir. Buna göre, sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasal haklar ve ödevler KHK'lerle düzenlenemez. Buna karşılık, Anayasanın ikinci kısmının üçüncü bölümünde yer alan sosyal ve ekonomik haklar ve ödevlerin, KHK ile düzenlenmesi konusunda herhangi bir yasaklama öngörülmemektedir. Bu çalışmada, olağan dönem KHK'leri ile temel hak ve ödevlerin "düzenlenmesi" konusu incelenmektedir. Bu bağlamda, temel haklar ve ödevler alanında KHK'lerle düzenleme yapılmasının sınırları üzerinde durulmaktadır.
Anahtar Kelime: Konular:
'REGULATING' FUNDAMENTAL RIGHTS AND FREEDOMS BY DECREES IN ORDINARY TIMES ACCORDING TO THE 1982 TURKISH CONSTITUTION
Öz: The power to issue decrees was, for the first time, granted to the Council of Ministers by article 64 of the Turkish Constitution of 1961. As the 1961 Constitution, the 1982 Constitution lays down provisions on the decrees in art. 91 (1) of the 1982 Constitution and the decrees, inter alia, are regarded regulative power of the executive organ of the State. "Regulative scope" of the decrees is stated in article 91 of the 1982 Constitution. Accordingly, with the exceptions of martial law and states of emergency, decrees cannot be issued to regulate the fundamental rights, individual rights and duties included in the first and second chapters and the political rights and duties listed in the fourth chapter of the second part of the Constitution. However, there are no restrictions with regard to social and economic rights and duties which are laid down in the third chapter of the second part of the 1982 Constitution. This study deals with regulating of fundamental rights and freedoms in the ordinary times. In this regard, limits of the decrees, on fundamental rights and freedoms, are touched upon.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ÇAVUŞOĞLU, Naz, Anayasa Notları, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1997.
- DONNELLY, Jack, Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, (Çev. Mustafa Erdoğan/Levent Korkut), Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
- DURAN, Lütfi, "Kanun Hükmünde Kararname", Amme İdaresi Dergisi, C.8, S.2, Haziran 1975, s.3-19.
- ERDEM, Fazıl H., "Hukuk Devleti ve 1982 Anayasası", Liberal Düşünce Dergisi, S.16, (Güz 1999), _____ http://www.libertedownload.com/LD/arsiv/16/04-fazilhusnu-erdem-hukuk-devleti-ve-1982-anayasasi.pdf>,01.11.2016.
- ERDOĞAN, Mustafa, İnsan Hakları, Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara, 2015.
- GÖZLER, Kemal, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Kitabevi, Bursa, 2000.
- GÖZLER, Kemal, "Olağanüstü Hâl Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi", Ankara Barosu Dergisi, Y.47, S.4, Ağustos 1990, s.561-590.
- GÖZLER, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 17. B., Ekin Yayınları, Bursa, 2014.
- GÖZÜBÜYÜK, Şeref-Cahit Tutum, "Yasa Gücünde Kararnameler", Amme İdaresi Dergisi, C.8, S.1, Mart 1975, s.3-7.
- GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, 19. B., Ankara, 2013.
- KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, 5. B., AÜHFY, No.392, Ankara, 1976.
- KUZU, Burhan, Türk Anayasa Hukukunda Kanun Hükmünde Kararnameler, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1985.
- METİN, Yüksel, Ölçülülük İlkesi, Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
- OYTAN, Muammer, "Fransa, Almanya ve Türkiye'de Yasama Yetkisinin Devredilmesi ve Yürütme Organının Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi", Onar Armağanı, İÜHFY, İstanbul, 1977, s.541-616.
- ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. B., Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
- ÖZBUDUN, Ergun, "1961 ve 1982 Anayasalarında Kanun Hükmünde Kararnameler", Anayasa Yargısı, AYMY, 1985, C.2, s.227-238.
- ÖZER, Atilla, Türk Anayasa Hukuku, Türklerin Devlet Anlayışı ve Yapılanma, Turhan Kitabevi, Ankara, 2012.
- SAĞLAM, Fazıl, "Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları Uygulamanın Yaygınlaşmasından Doğabilecek Sorunlar", Anayasa Yargısı, AYMY, 1984, s.261-271.
- TAN, Turgut, "Kanun Hükmünde Kararname Uygulaması", Amme İdaresi Dergisi, C.17, S.4, Aralık 1984, s.33-47.
- TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. B., Beta, İstanbul, 2016.
- TEZİÇ, Erdoğan, "Yasama Yetkisi ve Kanun Hükmünde Kararnameler", Amme İdaresi Dergisi, C.5, S.1, Mart 1972, s.3-14.
- TURHAN, Mehmet, "Olağanüstü Hallerde Çıkarılabilecek Kanun Hükmünde Kararnameler", Amme İdaresi Dergisi, C.25, S.3, Eylül 1992, s.13-36.
- UYGUN, Oktay, 1982 Anayasası'nda Temel Hak ve özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1992.
- YILMAZ, Misket, "Türk Hukukunda Kanun Hükmünde Kararname", Prof. Dr. Bülent Nuri Esen Armağanı, AÜHFY, No.417, Ankara, 1977, s.505-561.
- YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Türkiye'de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi, Beta, İstanbul 1996.
- Mahkeme Kararları
- AYM, 14.10.1975 T., 1975/145 E., 1975/198 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.13, s.535-620.
- AYM, 11.01.1985 T.,1984/6 E., 1985/1 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.21, s.1-24.
- AYM, 6.1.1987 T.,1986/15 E, 1987/1 K. Sayılı Kararı, AYMKD, S.23, s.3-17.
- AYM, 22.12.1988 T.,1988/5 E., 1988/55 K. Sayılı Kararı, AYMKD, S.24, s.465-526.
- AYM, 08.02.1989 T.,1988/38 E, 1989/7 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.25, s.43-96.
- AYM, 6.2.1990 T.,1988/62 E., 1990/3 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.26, s.94-123.
- AYM, 1.2.1990 T.,1988/64 E., 1990/2 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.26, s.51-93.
- AYM, 16.5.1989 T.,1989/4 E., 1989/23 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.25, s.231-252.
- AYM, 5.2.1992 T.,1990/22 E., 1992/6 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.29, C.1, s.28-99.
- AYM, 10.01.1991 T.,1990/25 E., 1991/1 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.27, C.1, s.65-129.
- AYM, 5.5.1992 T.,1991/33 E., 1992/32 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.29, C.1, s.110-141.
- AYM, 8.07.1994 T.,1994/53 E., 1994/48 K. sayılı Kararı, AYMKD, S.30, C.1, s.302-323.
- AYM, 20.3.2001 T, 2001/9 E., 2001/56 K. sayılı Kararı, RG. 19.01.2002/24645.
- AYM, 26.12.2013 T.,2013/63 E., 2013/163 K. sayılı Kararı, RG. 27.3.2014/28954.
- AYM, 13.11.2014 T.,2014/172 E., 2014/170 K. sayılı Kararı, RG. 10.1.2015/29232.
- AYM, 27.5.2015 T.,2015/33 E., 2015/50 K. sayılı Kararı, RG. 2.6.2015/29374.
- AYM, 05.05.2016 T.,2016/34 E., 2016/30 K. sayılı Kararı, RG. 24.05.2016/29721.
- AYM, 5.5.2016 T., 2016/35 E., 2016/31 K. sayılı Kararı, RG.24.05.2016/29721
- Diğer Kaynaklar
- Anayasa Mahkemesi Kararları, _____www.anayasa.gov.tr>, 01.11.2016
- Başbakanlık Mevzuat Bilgi Sistemi, _____mevzuat.gov.tr>, 01.11.2016.
- Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi (430) Üyesinin, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bâzı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Geçici Maddeler Eklenmesi Hakkında Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/558), S.sayısı.419, _____https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d 03/c017/mm__03017156ss0419.pdf>, 01.11.2016.
- GÖZÜBÜYÜK, Şeref, A./KİLİ, Suna, Türk Anayasa Metinleri (1839-1980), 2. B., Ankara, 1982.
- Resmi Gazete, _____ http://www.resmigazete.gov.tr>, 01.11.2016.
- TBMM Meclis Tutanakları, _____https://www.tbmm.gov.tr>, 01.11.2016.
- YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, Anayasa Hukukunun Temel Metinleri, 7. B., Beta, İstanbul 2011.
| APA | AYDIN M (2016). 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. , 1 - 38. |
| Chicago | AYDIN MESUT 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. (2016): 1 - 38. |
| MLA | AYDIN MESUT 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. , 2016, ss.1 - 38. |
| AMA | AYDIN M 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. . 2016; 1 - 38. |
| Vancouver | AYDIN M 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. . 2016; 1 - 38. |
| IEEE | AYDIN M "1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'." , ss.1 - 38, 2016. |
| ISNAD | AYDIN, MESUT. "1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'". (2016), 1-38. |
| APA | AYDIN M (2016). 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 1 - 38. |
| Chicago | AYDIN MESUT 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7, no.2 (2016): 1 - 38. |
| MLA | AYDIN MESUT 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.7, no.2, 2016, ss.1 - 38. |
| AMA | AYDIN M 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2016; 7(2): 1 - 38. |
| Vancouver | AYDIN M 1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2016; 7(2): 1 - 38. |
| IEEE | AYDIN M "1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'." İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, ss.1 - 38, 2016. |
| ISNAD | AYDIN, MESUT. "1982 ANAYASASINA GÖRE TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERİN OLAĞAN DÖNEM KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERİYLE 'DÜZENLENMESİ'". İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/2 (2016), 1-38. |
