ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*

Basım, H. Nejat; sesen, harun; ÇETİN, FATİH

ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*

Fatih ÇETİN, (Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara, Türkiye)

Harun ŞEŞEN, (Kara Harp Okulu Dekanlığı, İşletme Bölümü, Ankara, Türkiye)

H. Nejat BASIM (Başkent Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü Ankara, Türkiye)

Doğuş Üniversitesi Dergisi

5 1

Yıl: 2012 Cilt: 13 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 197 - 211 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*

Öz:

Örgütlerde çalışanların sergiledikleri davranış örneklerinden birisi rol ötesi olumlu davranışlardır. Mevcut çalışmada bu davranışlardan vatandaşlık davranışlarına odaklanılarak, bu davranışlara etkisi olan ortamsal ve tutumsal faktörlerin doğrudan ve dolaylı etkilerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda özel bir bankanın 384 çalışanından Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Ölçeği, Örgüt Kültürü Ölçeği ve Örgütsel Bağlılık Ölçeği'nin yer aldığı bir anket formuyla elde edilen veriler yapısal eşitlik modellemesi tekniğiyle değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, çalışanların rol ötesi olumlu davranışlarından vicdanlılık ve nezaket davranışlarında klan ve gelişme eğiliminin, centilmenlik ve sivil erdem davranışlarında ise yalnızca gelişme eğiliminin etkileri olduğunu göstermiştir. Ayrıca tüm bu süreçlerde örgütsel bağlılığın kısmi bir aracılık rolünün olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ANGLE, H.L., PERRY, J.L. (1981). An empirical assessment of organizational commitment and organizational effectiveness. Administrative Science Quarterly, 26, 1-13. ss.
AVEY, J.B., LUTHANS, F., YOUSSEF, C.M. (2009). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudes and behaviors. Journal of Management, 20 (10), 1-23. ss.
BARKSDALE, K., WERNER, J.M. (2001). Managerial ratings of in-role behaviors, organizational citizenship behaviors and overall performance: Testing different models of their relationship. Journal of Business Research, 51, 145-155. ss.
BARON, R.M., KENNY, D.A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology,51 (6), 1173-1182. ss.
BASIM, H.N., ŞEŞEN, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61 (4), 83-101. ss.
BASIM, H.N., ŞEŞEN, H., SÖZEN, C., HAZIR, K. (2009), Çalışanların öğrenen örgüt algısının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 55-66. ss.
BECKER, H.S. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66, 32-42. ss.
BECKER, T.E., VANCE, R.J. (1993). Construct validity of three types of organizational citizenship behavior: An illustration of the direct product model with refinements. Journal of Management, 19 (3), 663-682. ss.
BOLINO, M.C., TURNLEY, W.H., GILSTRAP, J.B., SUAZO, M.M. (2010). Citizenship under pressure: What's a 'good soldier' to do?. Journal of Organizational Behavior, 31 (6), 835- 855. ss.
BORMAN, W.C., MOTOWIDLO, S.J. (1993). Expanding the criterion domain to include elements of contextual performance" N. SCHMITT, W.C. BORMAN (Ed.), Personnel Selection in Organizations İçinde. San Francisco: Jossey-Bass, 71-98. ss.
DAFT, R.L. (2003). Organization theory and design. South-Western College Publishing, Ohio.
DANIŞMAN, A., ÖZGEN, H., (2003). Örgüt kültürü çalışmalarında yöntem tartışması: Niteliksel-niceliksel yöntem ikileminde niceliksel ölçümler ve bir ölçek önerisi. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 91-124. ss.
DELUGA, R.J. (1995). The relation between trust in the supervisor and subordinate organizational citizenship behavior. Military Psychology, 7 (1), 1-16. ss.
EISENBERG, N., FABES, R.A. (1988). The development of prosocial behavior from a life-span perspective. P.B. BALTES, D.L. FEATHERMAN, R.M. LERNER (Ed.), Life-span development and behavior İçinde, Hillsdale, NJ: Erlbaum, 173-202. ss.
FEATHER, N.T., RAUTER, K.A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 81-94. ss.
FISHER, C.D., LOCKE, E.A. (1992). The new book in satisfaction research and theory. C.J. CRANNY, P.C. SMITH, E.F. STONE (Ed.) Job satisfaction: How people feel about their jobs and how it affects their performance İçinde, Lexington, MA: D.C. Heath, 165-194. ss.
GEORGE, J.M., BRIEF, A.P. (1992). Feeling good-doing good: A conceptual analysis of the mood at work-organizational spontaneity relationship. Psychological Bulletin, 112, 310- 329. ss.
GEORGE, J.M. (1990). Personality, affect, and behavior in groups. Journal of Applied Psychology, 75, 107-116. ss.
GEORGE, J.M. (1991). State or trait: Effects of positive mood on prosocial behaviors at work. Journal of Applied Psychology, 76, 299-307. ss.
GEORGE, J.M., BETTENHAUSEN, K. (1990). Understanding prosocial behavior, sales performance, and turnover: A group-level analysis in a service context. Journal of Applied Psychology, 75, 698-709. ss.
GLOMB, T.M., BHAVE, D.P., MINER, A.G., WALL, M. (2011). Doing good, feeling good: Examining the role of organizational citizenship behaviors in changing mood. Personnel Psychology, 64 (1), 191-223. ss.
HARMS, P.D., LUTHANS, F. (Baskıda). Measuring implicit psychological constructs in organizational behavior: An example using psychological capital. Journal of Organizational Behavior.
JARAMILLO, F., MULKI, J.P., Marshall, G.W. (2005). A meta-analysis of the relationship between organizational commitment and salesperson job performance: 25 years of research. Journal of Business Research, 58 (6), 705-714 ss.
JAWORSKI, B.J., KOHLI, A.K. (1993). Market orientation: Antecedents and consequences. Journal of Marketing, 57, 52-70. ss.
JO, S.J., JOO B.K. (2011). Knowledge sharing: The influences of learning organization culture, organizational commitment, and organizational citizenship behaviors. Journal of Leadership & Organizational Studies, 18 (3), 353-364. ss.
KAYA, H. (2008). Kamu ve özel sektör kuruluşlarının örgütsel kültürünün analizi ve kurum kültürünün çalışanların örgütsel bağlılığına etkisi: Görgül bir araştırma. Maliye Dergisi, 155. ss.
KESKEN, J., İLİÇ, D. (2008). Yönetimin irrasyonel yüzü: Örgütsel işlev bozuklukları ve analizi. Ege Akademik Bakış, 8 (2), 451-468. ss.
LAVELLE, J.J., BROCKNER, J., KONOVSKY, M.A., PRICE, K.H., HENLEY, A.B., TANEJA, A., VINEKAR, V. (2009). Commitment, procedural fairness, and organizational citizenship behavior: A multifoci analysis. Journal of Organizational Behavior, 30 (3),337- 357. ss.
LEWIN, K. (1951). Field theory in social science. New York: Harper.
MACKENZIE, S.B., PODSAKOFF, P.M., PODSAKOFF, N.P. (2011). Challenge-oriented organizational citizenship behaviors and organizational effectiveness: Do challenge-oriented behaviors really have an impact on the organization's bottom line? Personnel Psychology, 64 (3), 559-592. ss.
MATHIEU, J.E., ZAJAC, D.M. (1990). A review and meta-analysis of the antecedents, correlates and consequences of organizational commitment. Psychological Bulletin, 108 (2), 171-194. s.
MEYDAN, C.H., BASIM, H.N., ÇETİN, F. (2011). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Kamuda bir araştırma. Bilig, 57, 175-200. ss.
MEYER, J.P., ALLEN, N.J. (1984). Testing the side-bet theory of organizational commitment: Some methodological considerations. Journal of Applied Psychology, 69, 372-378. ss.
MEYER, J.P., ALLEN, N.J. (1991). A tree-component conceptualitazation of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1, 61-89. ss.
MOTOWIDLO, S.J., VAN SCOOTER, R.J. (1994). Evidence that task performance should be distinguished from contextual performance. Journal of Applied Psychology, 79, 475-480. ss.
MOWDAY, R.T., STEERS, R.M., PORTER, L.W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of Vocational Behavior, 14, 224-247. ss.
O'BRIEN, K.E., ALLEN, T.D. (2008). The relative importance of correlates of organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior using multiple sources of data. Human Performance, 21, 62-88. ss.
O'REILLY, C.A., CHATMAN, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, 71, 492-499. ss.
ORGAN, D.W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
ORGAN, D.W., RYAN, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48, 775-802. ss.
ÖZDEVECİOĞLU, M., ERDEM, S. (2009). The relationship between impression management behaviors and organizational citizenship behaviors: A research in Turkey. The International Academy of Management and Business (IAMB) Congress, New Orleans.
PODSAKOFF, P.M., MACKENZIE, S.B., PAINE, J., BACHRACH, D.G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26, 513-563. ss.
PODSAKOFF, P.M., MACKENZIE, S.B. (1997). Organizational citizenship behavior on organizational performance: A critical review and suggestions for future research. Human Performance, 10 (2), 133-151. ss.
PODSAKOFF, P.M., MACKENZIE, S.B. (1995). An examination of substitutes for leadership within levels of analysis framework. Leadership Quarterly, 6, 289-328. ss.
SABUNCUOĞLU, Z., TÜZ, M. (1998). Örgütsel psikoloji, Bursa: Ezgi Kitabevi.
SCHAPPE, S.P. (1998). The influence of job satisfaction, organizational commitment, and fairness perceptions on organizational citizenship behavior. The Journal of Psychology, 132 (3), 277-290. ss.
SCHEIN, E.H. (1990). Organization culture. American Psychologist, 45, 109-119. ss.
SCHEIN, E.H. (1992). Organizational culture and leadership, San Francisco, Jossey-Bass Publishers.
SCHOLL, R.W. (1981). Differentiating organizational commitment from expectancy as a motivating force. Academy of Management Review, 6, 589-599. ss.
SHELDON, M.E. (1971). Investments and involvements as mechanisms producing commitment to the organization. Administrative Science Quarterly, 16, 143-150. ss.
SMITH, C.A., ORGAN, D.W., NEAR, J.P. (1983). Organizational citizenship behavior: its nature and antecedents. Journal of Applied Psychology, 68, 653-663. ss.
SOBEL, M.E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312. ss.
SOMECH, A., DRACH-ZAHAVY, A. (2004). Exploring organizational citizenship behaviour from an organizational perspective: The relationship between organizational learning and organizational citizenship. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77 (3), 281-298. ss.
STEERS, R.M. (1981). Introduction to organizational behavior. Santa Monica-California: Goodyear Publishing Company Inc.
ŞEŞEN, H. (2010). Öncülleri ve sonuçları ile örgüt içi girişimcilik: Türk savunma sanayinde bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü.
ŞEŞEN, H., ÇETİN, F., BASIM, H.N. (2011). The effect of burnout on organizational citizenship behavior: The mediating role of job satisfaction. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Science, 1 (1), 40-64. ss.
THOMPSON, H.B., WERNER, J.M. (1997). The impact of role conflict/facilitation on core and discretionary behaviors: Testing a mediated model. Journal of Management, 23 (4), 583- 601. ss.
TURNIPSEED, D., MURKISON, G. (2000). Good soldiers and their syndrome: Organizational citizenship behavior and the work environment. North American Journal of Psychology, 2 (2), 281-303. ss.
VAN DYNE, L., GRAHAM, J.G., DIENESCH, R.M. (1994). Organizational citizenship behavior: Construct redefinition, operationalization, and validation. Academy of Management Journal, 37, 765-802. ss.
VAN DYNE, L., LEPINE, J.A. (1998). Helping and voice extra-role behaviors: Evidence of construct and predictive validity. Academy of Management Journal, 37, 765-802. ss.
VEIGA, J., LUBATKIN, J., CALORI, R, VERY, P. (2000). Measuring organizational culture clashes: A two-nation post-hoc analysis. Human Relations, 53 (4), 539-557. ss.
VEY, M.A., CAMPBELL, J.P. (2004). In-role or extra-role organizational citizenship behavior: Which are we measuring? Human Performance, 17 (1), 119-135. ss.
VURAL, İ., ÖZDEVECİOĞLU, M. (2009). The impact of internal marketing on incivility behavior and counterproductive behavior at workplace. The International Academy of Management and Business, 2009 Fall Conference, İstanbul, Turkey.
WEINER, Y. (1982). Commitment in organizations: A normative view. Academy of Management Review, 7 (3), 418-428. ss.
WILLIAMS, S., SHIAW, W.T. (1999). Mood and organizational citizenship behavior: The effects of positive effect on employee OCB intentions. The Journal of Psychology, 133 (6), 656-668. ss.

APA	ÇETİN F, sesen h, Basım H (2012). ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. , 197 - 211.
Chicago	ÇETİN FATİH,sesen harun,Basım H. Nejat ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. (2012): 197 - 211.
MLA	ÇETİN FATİH,sesen harun,Basım H. Nejat ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. , 2012, ss.197 - 211.
AMA	ÇETİN F,sesen h,Basım H ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. . 2012; 197 - 211.
Vancouver	ÇETİN F,sesen h,Basım H ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. . 2012; 197 - 211.
IEEE	ÇETİN F,sesen h,Basım H "ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*." , ss.197 - 211, 2012.
ISNAD	ÇETİN, FATİH vd. "ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*". (2012), 197-211.

APA	ÇETİN F, sesen h, Basım H (2012). ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2), 197 - 211.
Chicago	ÇETİN FATİH,sesen harun,Basım H. Nejat ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. Doğuş Üniversitesi Dergisi 13, no.2 (2012): 197 - 211.
MLA	ÇETİN FATİH,sesen harun,Basım H. Nejat ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. Doğuş Üniversitesi Dergisi, vol.13, no.2, 2012, ss.197 - 211.
AMA	ÇETİN F,sesen h,Basım H ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. Doğuş Üniversitesi Dergisi. 2012; 13(2): 197 - 211.
Vancouver	ÇETİN F,sesen h,Basım H ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*. Doğuş Üniversitesi Dergisi. 2012; 13(2): 197 - 211.
IEEE	ÇETİN F,sesen h,Basım H "ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*." Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13, ss.197 - 211, 2012.
ISNAD	ÇETİN, FATİH vd. "ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ROL ÖTESİ OLUMLU DAVRANIŞLARA OLAN ETKİSİ: ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARACI DEĞİŞKEN ROLÜ*". Doğuş Üniversitesi Dergisi 13/2 (2012), 197-211.